جنگ پدیده‌ای است که نه‌تنها با خشونت فیزیکی شناخته می‌شود، بلکه بار سنگین روانی و احساسی بسیاری را بر دوش افراد، به‌ویژه نوجوانان، می‌گذارد. وقتی نوجوانان پیوسته با اخبار درگیری‌ها و تصاویر تلخ جنگ مواجه می‌شوند، بدون آن‌که فرصتی برای طرح سؤال و تخلیهٔ عاطفی داشته باشند، دچار اضطراب مزمن، کابوس و احساس بی‌پناهی می‌شوند. گفت‌وگو دربارهٔ جنگ به آن‌ها اجازه می‌دهد تا از حالت انفعال خارج شوند، با بزرگ‌ترها احساس همدلی و درک متقابل کنند و چارچوبی امن برای بیان ترس‌ها و امیدهایشان بیابند. همچنین این گفت‌وگو می‌تواند به شکل‌گیری تفکر نقاد و آگاهانه منجر شود؛ نوجوانان می‌آموزند چرا درگیری‌ها رخ می‌دهند، چه پیامدهایی دارند و نقش بازیگران مختلف (دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، نیروهای امدادرسان) در کاهش یا تشدید بحران چیست. در نتیجه، به جای پذیرش صرف اخبار به‌صورت شفاهی یا تصویری، آن‌ها یاد می‌گیرند پرسشگر باشند و ظرفیت خود را برای تحلیل و مشارکت سازنده در آینده افزایش دهند.
تأثیر جنگ بر روان نوجوانان
سطوح اضطراب و ترس: مواجهه مکرر با خبرهای خشونت‌آمیز سبب افزایش واکنش‌های استرسی (تعریق، تپش قلب، کابوس) شده و همچنین ترس از آینده و نگرانی درباره امنیت فردی و جهانی را به وجود می‌آورد.
احساس قدرت‌نداشتن: نوجوانان معمولاً توان تأثیرگذاری مستقیم بر رویدادهای بزرگ را ندارند و ممکن است احساس بی‌کفایتی کنند.
احتمال شکل‌گیری نگرش‌های افراطی: کمبود توضیح و تحلیل باعث می‌شود که آن‌ها ساده‌سازی کرده و به دو قطبی‌های افراطی روی بیاورند.
برخوردهای رفتاری: برخی نوجوانان ممکن است گوشه‌گیر شوند یا برعکس، رفتار پرخاشگرانه‌ای بروز دهند.
نقشهٔ راه آرامش نوجوان
مدیریت استرس با تنفس عمیق: چند دقیقه تمرین تنفس آرام (ورود هوا از بینی، مکث کوتاه، خروج آهسته از دهان) فشار عصبی را کم و تمرکز را بازمی‌گرداند.
بیان خلاقانه احساسات: فعالیت‌های هنری مثل نقاشی، نوشتن خاطره یا کولاژ کمک می‌کند هیجانات بدون کلام تخلیه شود و آرامش روانی افزایش یابد.
تقویت حمایت اجتماعی:گفتگو در گروه‌های کوچک هم‌سالان و مشارکت در کارهای داوطلبانه (کمک به آوارگان و…)، همدلی و حس مفیدبودن را در نوجوان تقویت می‌کند.
بازنمایی مثبت امید: معرفی داستان‌های واقعی صلح، مستندهای انسان‌دوستانه و اخبار موفقیت‌آمیز گفت‌وگوهای صلح، ذهن را از فضای منفی دور و به آینده‌ای بهتر امیدوار می‌کند.
ارجاع به متخصص در صورت نیاز: در صورت نشانه‌های شدید اضطراب یا افت تحصیلی/اجتماعی، مشاور یا روان‌شناس کودک و نوجوان را معرفی کنید تا حمایت حرفه‌ای دریافت شود.
جعبه‌ابزار خانواده و مدرسه
شنونده‌ی فعال باشید
وقتی نوجوان شروع به حرف زدن می‌کند، مکث کنید، تماس چشمی برقرار کنید و با نشان دادن علامت‌های غیرکلامی (سر تکان دادن، لبخند تشویقی) به او بفهمانید که کاملاً در کنارش هستید. این حس حمایت، پایه‌ای‌ترین نیاز روان‌شناختی او را برآورده می‌کند.
ایجاد فضای امن و پذیرا
مکانی آرام و دوستانه انتخاب شود و همدلی نشان دهید: «می‌فهمم شنیدن این اخبار چقدر ممکن است برایت سنگین باشد.»
تشویق به پرسش و جست‌وجوی پاسخ
نوجوان را ترغیب کنید سؤال‌هایش را بپرسد و خودتان منابع معتبر معرفی کنید.
اطلاعات کلیدی را به صورت خلاصه ارائه دهید
به‌جای بمباران او با جزئیات پیچیده و آمار، دو یا سه نکته‌ٔ مهم را با جملات کوتاه بیان کنید. مثلاً: «در حال حاضر گروهی از کشورها در تلاش برای مذاکره و جلوگیری از گسترش درگیری هستند.»
یادتان باشد از پنهان‌کاری بپرهیزید، اما تصویر صرفاً تراژیک ارائه ندهید.
واژگان امیدبخش به کار ببرید
به جای تأکید صرف بر خشونت و فاجعه، از عباراتی مانند «تلاش‌های دیپلماتیک»، «نقش سازمان‌های بین‌المللی در صلح» و «کمک‌های انسان‌دوستانه» استفاده کنید تا تصویر متعادلی از واقعیت ترسیم شود.
بر نقش خود به‌عنوان همراه و پشتیبان تأکید کنید
به نوجوان بگویید: «هر زمان که دوست داشتی در مورد این موضوع حرف بزنی، من اینجا هستم تا گوش کنم و کمک کنم.» این جمله ساده می‌تواند احساس امنیت و ارتباط را در او تقویت کند.
فعالیت‌های مشترک آرام‌بخش را پیشنهاد دهید
بعد از بحث درباره موضوع سنگین جنگ، یک فعالیت سبک مثل پیاده‌روی کوتاه، بازی فکری یا هنرهای دستی مشترک (نقاشی، کولاژ) انجام دهید تا روحیه‌ٔ نوجوان بازسازی شود و فرصت بیان احساساتش را پیدا کند.
رفتار رسانه‌ای خود را بازبینی کنید
مراقب باشید پیش نوجوان از شبکه‌های خبری معتبر و بدون فیلترشکن استفاده کنید و تا حد امکان از نمایش تصاویر بسیار خشونت‌آمیز پرهیز کنید. شما الگوی اصلی او در مواجهه با اخبار هستید.
پیام شما به ما