چرا اقتصاد جهانی علیه مردان و پسران است؟

ادعای اصلی این گزارش آن است که اقتصاد جهانی به شکلی ناعادلانه مردان و پسران را تحت فشار قرار داده و کیفیت زندگی آن‌ها را در حوزه‌های شغلی، خانوادگی و تحصیلی کاهش داده است؛ در حالی‌که این فشارها بر زنان کمتر اثرگذار بوده است. وارن فارل در کتاب «بحران پسران» به بخشی از این واقعیت اشاره می‌کند [۳]. در این گزارش، هفت عامل کلیدی در آسیب‌پذیری اقتصادی پسران بررسی شده است. با وجود تغییرات اجتماعی، در بسیاری از جوامع همچنان از مردان انتظار می‌رود که نقش اصلی در تأمین مالی خانواده را ایفا کنند، اما نظام‌های حمایتی و توانمندسازی متناسب با این نقش تغییر نکرده است.

۱. کاهش امنیت شغلی با پیشرفت هوش مصنوعی

فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی، موجب حذف تدریجی بسیاری از مشاغل سنتی مردانه شده‌اند. مشاغلی مانند تولید، حمل‌ونقل و خدمات اداری در معرض بیشترین جایگزینی توسط هوش مصنوعی هستند [۱۹]. در صنعت خودروسازی، اشتغال مردان از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ حدود ۱۵ درصد کاهش یافته است [۶]. هرچند مشاغل تحلیلی جدیدی ایجاد شده، اما مردان بسیاری فاقد آموزش تخصصی لازم برای این انتقال هستند [۱۰].

هم‌زمان، نوع قراردادهای کاری نیز تغییر کرده است. نرخ قراردادهای موقت برای مردان جوان از ۲۲ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۴۱ درصد در سال ۲۰۲۵ رسیده که موجب بی‌ثباتی مالی آن‌ها شده است [۷]. در فرهنگ ایرانی نیز، امنیت مالی پیش‌شرط ازدواج مردان تلقی می‌شود [۲۹, ۱۷].

۲. نابرابری اقتصادی و تغییر رفتارهای انتخاب همسر

در دهه‌های اخیر نابرابری اقتصادی در سطح جهانی افزایش یافته است [۲۶]. این نابرابری همراه با کاهش امنیت اقتصادی مردان و تأثیر فناوری بر مشاغل سنتی، موجب فشار مضاعف بر آنان شده است [۷, ۲۵]. کاهش قدرت خرید و مشارکت نیروی کار مردان نیز به‌وضوح در داده‌ها منعکس است [۱۸].

از سوی دیگر، ترجیحات زنان در انتخاب همسر نیز بر پایه اصول تکاملی همچون «هایپرگامی» (ازدواج با فردی از طبقه اجتماعی بالاتر) باقی مانده است [۱, ۲]. زنان همچنان توان مالی و جاه‌طلبی را معیار انتخاب همسر می‌دانند [۹]، و برخی با تأخیر در ازدواج یا سرمایه‌گذاری در زیبایی، تلاش می‌کنند به مردان طبقات بالاتر دست پیدا کنند [۵]. در نتیجه، مردان طبقات متوسط و پایین با دشواری‌های بیشتری در ازدواج روبرو هستند [۱۵].

۳. کاهش حمایت‌های اجتماعی از پسران

با وجود باقی‌ماندن نقش نان‌آوری مردان [۳]، حمایت‌های اجتماعی برای مردان بیکار یا بیمار ناکافی است. در ایران، ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، نفقه را الزام مرد می‌داند حتی اگر زن درآمد داشته باشد [۳۵]. پژوهشی در دانشگاه تهران نشان می‌دهد ۶۸ درصد از مردان بیکار دچار استرس شدید مالی هستند [۳۴].

در آمریکا نیز، تنها ۳۵٪ از پسران نوجوان در سال‌های اخیر گزارش داده‌اند که پدرشان در یافتن شغل به آن‌ها کمک کرده است، در حالی‌که این رقم در دهه ۹۰ میلادی ۵۵٪ بود [۱۳]. غیبت پدر تأثیر مستقیم بر عملکرد تحصیلی و رفتارهای پرخطر پسران دارد [۲۴, ۲۷]. خانواده‌های تک‌والد نیز در هر دو کشور در حال افزایش‌اند و پیامدهای روانی و اجتماعی منفی برای پسران داشته‌اند [۲۲].

۴. افزایش بیکاری در سن ازدواج

نرخ بیکاری مردان در گروه سنی ۲۵–۵۴ سال در کشورهای توسعه‌یافته از ۴.۱٪ در سال ۲۰۰۰ به ۶.۷٪ در ۲۰۲۳ افزایش یافته است [۸]. در ایران نیز نرخ بیکاری مردان در سال ۱۴۰۲ به ۹.۸٪ رسیده که بالاترین میزان در دو دهه اخیر است [۲۸]. افزایش نرخ بیکاری به معنای این است که مردان سخت‌تر می‌توانند شغل خوب و کافی برای ساخت زندگی پیدا کنند.  

۵. بحران قیمت مسکن در جهان و ایران 

قیمت واقعی مسکن در جهان طی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ سالانه به‌طور متوسط ۵.۶٪ افزایش یافته، در حالی‌که دستمزدها تنها ۲.۱٪ رشد داشته‌اند [۴]. این مسئله موجب کاهش توان خرید طبقات متوسط شده است. در ایران نیز قیمت مسکن در تهران طی ۵ سال اخیر ۴۰۰٪ رشد داشته، اما حقوق تنها ۲۵۰٪ افزایش یافته است [۳۳]. این مسئله به معنای فشار بیشتر برای مردان است تا بتوانند مسکن بخرند یا اجاره کنند.  

۶. افت انگیزه تحصیلی پسران

یونسکو در ۲۰۲۳ اعلام کرد که ۵۵٪ از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در جهان زن هستند [۲۱]. در ایران، این رقم به ۶۲٪ در دانشگاه‌های دولتی رسیده است [۳۰]. کاهش انگیزه تحصیلی پسران به دلایلی همچون نیاز به اشتغال زودهنگام، جذابیت بازار کار غیررسمی و ضعف حمایت‌های آموزشی مرتبط است [۱۴, ۳۲]. این امر بر درآمد آتی و فرصت‌های شغلی آن‌ها اثرگذار خواهد بود [۱۱, ۳۰]. با اینکه امروزه مشاغل مهارت محور هستند، اما هنوز هم بسیاری از مشاغل پردآمد مانند وکالت و پزشکی و محققان سطح بالا وابسته به تحصیلات دانشگاهی است که از مردان گرفته شده است.

۷. کاهش قدرت خرید طبقه متوسط

پس از بحران مالی ۲۰۰۸، قدرت خرید واقعی نیروی کار در کشورهای OECD حدود ۸٪ کاهش یافته است [۱۲]. در ایران نیز قدرت خرید حقوق‌بگیران بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ حدود ۳۵٪ کاهش یافته است [۳۱]. علت اصلی این مسئله، تورم بالا، بی‌ثباتی اقتصادی و روند جهانی مالی‌سازی اقتصاد است که سهم نیروی کار از درآمد را کاهش داده است [۲۰, ۱۴].

در مجموع، ساختار اقتصاد جهانی، نقش سنتی مردان، تحولات فناورانه، بحران مسکن، و تحصیل‌گریزی پسران، همگی مجموعه‌ای از فشارهای نظام‌مند بر پسران ایجاد کرده‌اند. در غیاب سیاست‌های حمایتی هدفمند، این شکاف‌ها می‌توانند به بحران اجتماعی جدی در آینده تبدیل شوند.

منابع:

۱. Buss, D. M. (۲۰۱۹). *Evolutionary Psychology of Mate Choice*.

۲. Fisman, R., Iyengar, S. S., Kamenica, E., & Simonson, I. (۲۰۰۶). *Gender Differences in Mate Selection*. QJE.

۳. Farrell, W. (۲۰۱۹). *The Boy Crisis*. BenBella Books.

۴. Global House Price Index. (۲۰۲۳). *Real Estate Price Trends*.

۵. Hakim, C. (۲۰۱۱). *Erotic Capital*. Basic Books.

۶. International Automotive Report. (۲۰۲۳). *Labor Trends in Car Manufacturing*.

۷. International Labour Organization (ILO). (۲۰۲۴). *Global Youth Employment Trends*.

۸. International Labour Organization (ILO). (۲۰۲۳). *Employment by Age and Gender*.

۹. Li, N. P., Bailey, J. M., Kenrick, D. T., & Linsenmeier, J. A. (۲۰۰۲). *What Women Want in a Mate*. Psychological Science.

۱۰. OECD. (۲۰۲۲). *Skills for a Digital Economy*.

۱۱. OECD. (۲۰۲۳). *Education and Economic Outcomes by Gender*.

۱۲. OECD. (۲۰۲۳). *Post-Crisis Purchasing Power Trends*.

۱۳. Pew Research Center. (۲۰۲۲). *Fathers and Teenage Employment Support*.

۱۴. Piketty, T. (۲۰۲۱). *Capital and Ideology*. Harvard University Press.

۱۵. Schwartz, C. R. (۲۰۱۳). *Trends in Educational Assortative Marriage*. Demography.

۱۶. شهیدی، ن. (۱۴۰۲). *تحلیل روانی رفتار ازدواج در ایران*. انتشارات سمت.

۱۷. مرکز پژوهش‌های مجلس. (۱۴۰۱). *فرهنگ ازدواج در ایران: نقش امنیت مالی*.

۱۸. Statista. (۲۰۲۲). *Men’s Workforce Participation Rates*.

۱۹. The Future of Work Institute. (۲۰۲۴). *AI and Job Displacement*.

۲۰. UNCTAD. (۲۰۲۲). *Financialization and Labor Share of Income*.

۲۱. UNESCO. (۲۰۲۳). *Global Education Monitoring Report*.

۲۲. UNICEF Iran. (۲۰۲۲). *Family Structure and Child Development*.

۲۳. United Nations Gender Statistics. (۲۰۲۳). *Men and Traditional Roles*.

۲۴. US Census Bureau. (۲۰۲۰). *Father Absence and Risk Behaviors in Youth*.

۲۵. World Bank. (۲۰۲۳). *Male Labor Participation Decline*.

۲۶. World Inequality Report. (۲۰۲۳). *Global Wealth Distribution*.

۲۷. مرکز آمار ایران. (۱۴۰۱). *آمار مراکز اصلاح و تربیت نوجوانان*.

۲۸. مرکز آمار ایران. (۱۴۰۲). *نرخ بیکاری سالانه*.

۲۹. مرکز پژوهش‌های مجلس. (۱۴۰۲). *تحلیل کاهش قدرت خرید حقوق‌بگیران*.

۳۰. مرکز پژوهش‌های مجلس. (۱۴۰۲). *بازار کار و تحصیلات دانشگاهی در ایران*.

۳۱. مرکز پژوهش‌های مجلس. (۱۴۰۲). *تحلیل کاهش قدرت خرید حقوق‌بگیران*.

۳۲. موسسه مطالعات آموزش و پرورش. (۱۴۰۰). *تحلیل انگیزش تحصیلی در نوجوانان*.

۳۳. وزارت راه و شهرسازی. (۱۴۰۲). *گزارش تحولات بازار مسکن تهران*.

۳۴. دانشگاه تهران. (۲۰۲۴). *پژوهش میدانی درباره بیکاری و سلامت روان مردان*.

۳۵. قانون مدنی ایران، ماده ۱۱۰۶.