نتایج نظرسنجی‌های مختلف جهانی در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که در اغلب کشورها، مردان رضایت کمتری از زندگی نسبت به زنان دارند. در گزارشی با عنوان «چرا شادکامی مردان کمتر از زنان است؟» این موضوع با تکیه بر منابع آماری بررسی شده است. هرچند عوامل مؤثر در کاهش رضایت مردان در بسیاری از کشورها مشابه هستند، اما در این مقاله ۶ عامل اصلی کاهش شادکامی مردان با در نظر گرفتن شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران بررسی شده‌اند.
۱. محققان ایرانی در سال ۲۰۲۴ مقاله‌ای با عنوان «پیش‌بینی‌کننده‌های رضایت از زندگی: پژوهشی سراسری در ایران» منتشر کردند. این تحقیق بر پایه داده‌های نظرسنجی گالوپ جهانی از سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ انجام شده و نشان می‌دهد که زنان ایرانی به‌طور معناداری رضایت بیشتری از زندگی نسبت به مردان دارند. طبق نتایج، میانگین رضایت از زندگی زنان ایرانی ۴.۵۷ و مردان ۴.۵۵ است که نشان‌دهنده تفاوتی معادل ۰.۰۲ بوده و در واقع رضایت مردان حدود ۰.۴۴٪ کمتر از زنان گزارش شده است [۱].
۲. پژوهشی که در سال ۱۳۹۴ توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران روی ۳۱۵۰ فرد بالای ۱۸ سال در تهران انجام شد، نشان داد که در مقیاس ۰ تا ۱۰، میانگین رضایت از زندگی در زنان ۰.۵۲ امتیاز بالاتر از مردان بوده است (۷.۴۵ در برابر ۶.۹۳) [۲].
۳. گزارشی که در زمستان ۱۳۹۶ توسط جهاد دانشگاهی با نمونه‌ای بیش از ۵۰۰۰ نفر از استان‌های مختلف کشور انجام شد، تصویری کلی از وضعیت خانواده‌های ایرانی ارائه می‌دهد. طبق این گزارش، ۶۲ درصد از زنان و ۶۰ درصد از مردان اعلام کرده‌اند که از زندگی خود رضایت دارند [۳].
۴. در پژوهشی که در سال ۱۳۹۶ توسط محققان دانشگاه مازندران انجام شد، ۴۰۷ دانشجوی دختر و پسر مورد بررسی قرار گرفتند تا تأثیر عواملی مانند تاهل، دینداری و جنسیت بر رضایت از زندگی سنجیده شود. در این تحقیق، رضایت از زندگی در مقیاس ۵ تا ۳۵ ارزیابی شده است که میانگین نمره برای دختران ۱۳.۴۱ و برای پسران ۱۲.۳۶ به‌دست آمد. به‌عبارت دیگر، دختران به‌طور میانگین حدود ۸.۵ درصد رضایت بیشتری از پسران داشته‌اند [۴].
۱. وظایف سنتی و حقوق مدرن برای مردان:
تحقیقات نشان می‌دهد که همچنان بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند با مردانی ازدواج کنند که موقعیت مالی و اجتماعی بالاتری نسبت به خود دارند. در عین حال، آن‌ها استقلال مالی خود را حفظ می‌کنند و اغلب سهم کمتری از هزینه‌های زندگی مشترک را می‌پردازند. در ایران و بسیاری از کشورها، هزینه‌های مربوط به طلاق همچنان عمدتاً بر عهده مردان است. مردان همچنان مسئول تأمین امنیت همسران خود هستند، اما در عین حال نقش‌های فرهنگی مربوط به غیرت‌ورزی و اقتدار مردانه محدود شده یا مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، احتمال ازدواج مردان با دخترانی که جوان و خوش‌اخلاق باشند کاهش یافته، در حالی که وظایف آن‌ها مشابه با وظایف صد سال پیش باقی مانده است. به‌عبارت دیگر، در حالی‌که مسئولیت‌های سنتی مردان حفظ شده، حقوق مدرن آن‌ها کاهش یافته است، در حالی که زنان از بسیاری از وظایف سنتی رهایی یافته‌اند و در عوض، حقوق مدرن بیشتری کسب کرده‌اند [۵].
۲. اقتصاد جهانی علیه مردان است:
در سال‌های اخیر، به دلیل مالی‌سازی گسترده اقتصاد جهانی و رشد سریع فناوری، تورم – به‌ویژه در بخش مسکن – افزایش یافته و خرید خانه برای اکثر اقشار دشوار شده است. همزمان با کاهش امنیت شغلی ناشی از تغییرات فناوری، در بسیاری از کشورها مسئولیت اقتصادی خانواده همچنان بر دوش مردان باقی مانده است. این شرایط سبب شده دستیابی به شغل پایدار و ایجاد سرمایه برای مردان دشوارتر از قبل باشد. همچنین به‌دلیل ساختار جمعیتی جهان که در حال گذار از جوانی به پیری است، سطح دستمزدها در بسیاری از کشورها کاهش یافته است. در گذشته، پسران معمولاً مشاغل پدران خود را ادامه می‌دادند یا در فعالیت‌های اقتصادی خانوادگی شرکت می‌کردند، اما امروز این حمایت اجتماعی نیز کاهش یافته است. در عین حال، در فرهنگ ایرانی همچنان مسئولیت تأمین مالی زندگی برعهده مردان است و طبق برآوردها، پسران ایرانی به‌طور متوسط برای شروع زندگی حدود سه برابر بیشتر از دختران هزینه می‌کنند [۶].
۳. سربازی و مشاغل سخت و خطرناک:
خدمت سربازی برای مردان ایرانی همچنان اجباری است و این دوره معمولاً موجب از دست رفتن فرصت‌های تحصیلی یا شغلی می‌شود. از سوی دیگر، مردان در مقایسه با زنان بیشتر در مشاغل دشوار و پرخطر همچون کارهای ساختمانی یا صنایع سنگین اشتغال دارند، که این امر سلامت جسمی و روانی آن‌ها را تهدید می‌کند. در میان طبقات متوسط و کم‌درآمد، زنان نه‌تنها خدمت سربازی ندارند، بلکه کمتر در مشاغل سخت حضور دارند و اغلب از حمایت مالی و اجتماعی خانواده برخوردارند. مطالعات نشان می‌دهد که در کشورهای دارای فقر بیشتر، فاصله رضایت از زندگی بین زنان و مردان بیشتر است و زنان در این شرایط رضایت بیشتری از مردان دارند [۷].
۴. عدم آموزش و توانمندسازی مناسب پسران:
در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، نرخ ترک تحصیل در میان پسران در مقاطع متوسطه بیشتر از دختران است و نسبت حضور آن‌ها در دانشگاه نیز کاهش یافته است. این شکاف تحصیلی، فرصت ازدواج را برای پسران کاهش داده است. علاوه بر این، حتی پسرانی که تحصیلات عالی دارند، اغلب آموزش کافی برای انتخاب همسر مناسب و شیوه تعامل مؤثر با زنان را دریافت نکرده‌اند. همچنین ادامه تحصیل معمولاً سن ازدواج مردان را به تعویق می‌اندازد که این خود عاملی برای افزایش فشار روانی و اقتصادی است [۸]
۵. نادیده گرفتن سلامت مردان:
در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، مردان به‌طور متوسط ۴ تا ۵ سال کمتر از زنان عمر می‌کنند و نرخ خودکشی در میان آن‌ها دو برابر زنان است. همچنین مردان بیشتر از زنان در معرض آسیب‌های شغلی و بیماری‌های مزمن قرار دارند. با وجود این واقعیت‌ها، تاکنون سیاست‌گذاری‌های کلان در حوزه سلامت توجه کافی به سلامت مردان نداشته‌اند. در ایران نیز روند خودکشی در میان مردان در سال‌های اخیر تشدید شده است. هرچند عادات نامناسب مانند تغذیه نادرست یا فعالیت بدنی ناکافی در میان مردان نقش دارد، اما با آموزش صحیح می‌توان بسیاری از این مشکلات را کاهش داد [۹].
۶. فرهنگ جنسی ازدواج:
تغییرات فرهنگی در روابط میان زنان و مردان، افزایش روابط پیش از ازدواج برای زنان و رشد خیانت زنان متأهل، باعث شده که مردان نسبت به کیفیت ازدواج و آینده رابطه خانوادگی احساس ناامنی کنند. همچنین آمارها نشان می‌دهد که میزان درخواست طلاق از سوی زنان افزایش یافته و در کنار آن، سطح توقعات مالی برای آغاز زندگی مشترک نیز بالاتر رفته است. در گذشته، زوجین با کمترین امکانات زندگی مشترک را آغاز می‌کردند و به مرور زمان شرایط زندگی خود را بهبود می‌دادند، اما امروز شروع زندگی باید هم‌تراز یا بالاتر از سطح زندگی دختر در خانواده پدری باشد. تمام این عوامل موجب شده است که کیفیت، دوام و سلامت روابط زناشویی یا حتی روابط عاطفی غیررسمی نیز کاهش یابد. مردان امروزی کمتر از گذشته به روابط عاطفی و جنسی سالم و پایدار دسترسی دارند [۱۰].
این شش عامل می‌توانند به‌طور همزمان یا جداگانه موجب کاهش رضایت از زندگی در میان مردان ایرانی شوند و لازم است در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی، آموزشی و سلامت مورد توجه جدی قرار گیرند.
منابع ارجاعی:
[۱] Predictors of Life Satisfaction: A Nationwide Investigation in Iran
[۲] Life and Health Satisfaction in the Adult Population of Iran
[۳] وضعیت فرهنگی و اجتماعی خانواده در ایران – جهاد دانشگاهی
[۴] رابطه دینداری، جنسیت و تاهل با رضایت از زندگی – دانشگاه مازندران
[۵] Buss, D. M. (۱۹۸۹). Sex Differences in Human Mate Preferences: Evolutionary
Hypotheses Tested in ۳۷ Cultures
[۶] OECD (۲۰۲۱). Housing Affordability and Access to Housing
[۷] WHO (۲۰۱۹). Occupational Safety and Health for Men in Heavy Industries
[۸] UNESCO (۲۰۲۰). Global Education Monitoring Report
[۹] WHO (۲۰۲۱). Global Health Estimates: Suicide Mortality
[۱۰] Cherlin, A. J. (۲۰۰۹). The Marriage-Go-Round
پیام شما به ما