حتماً در خانواده شما هم یک بچه هست که هر چیزی که مد می‌شود، باید سریع امتحانش کند؛ از لباس‌ها و عروسک‌های جدید گرفته تا آهنگ‌ها و فیلم‌هایی که همه درباره‌شان حرف می‌زنند. این نسل از نوجوانان، با دنیایی از اطلاعات و ترندهای جهانی در تماس هستند و تمایل دارند به سرعت خود را با مد روز و الگوهای محبوب هماهنگ کنند. به همین دلیل، والدین اغلب نگران‌اند: «چطور می‌توانم فرزندم را حمایت کنم بدون اینکه خودش را درگیر تقلید کورکورانه کند؟»

نوجوانان امروز در فضای مجازی و رسانه‌های جهانی به‌راحتی در معرض الگوها و جاذبه‌های گوناگون قرار می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهد نوجوانان به دریافت تأیید اجتماعی از طریق «لایک» و دنبال‌کننده در شبکه‌های اجتماعی بسیار حساس هستند. هم‌زمان، پژوهشگران سلامت روان هشدار می‌دهند نوجوانان دارای اضطراب اجتماعی یا مهارت‌های ارتباطی ضعیف ممکن است جذب جریان‌هایی مانند کی‌پاپ شوند تا هویت و تعلق اجتماعی پیدا کنند. در چنین شرایطی خانواده‌ها باید از برخورد خشن، سرزنش یا تحقیر خودداری کنند و به‌جای آن، با احترام به شخصیت فرزندشان، او را حمایت و راهنمایی کنند.

 در سال‌های گذشته، دسترسی گسترده به پلتفرم‌های ویدیویی و شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت الگوهای فرهنگی جهانی را به ایران و غرب آسیا وارد کرده و نتیجه‌اش رشدِ همنوایی با موجِ کی‌پاپ (مثل BTS)، افزایش ترجیح به نگهداری حیوان خانگی، و گسترش رفتارهای «بدن‌-آرایی» (تتو و پیرسینگ) و خرید سریعِ کالاهای ترندی (مثلاً عروسک‌های لبوبو) شده است. این جریان خطرات سلامت روان، بهداشت عمومی، اقتصاد خانوار و تضادهای اجتماعی را افزایش می‌دهد.

تصویر کلی: جهانی، منطقه‌ای، ایران

جهانی: نسل‌های نوجوان و جوان بیشتر از همیشه از ویدیوهای کوتاه و محتوای جذاب بصری تغذیه می‌کنند؛ گزارش‌های پیمایشی نشان می‌دهد حدود ۹۰٪ نوجوانان از YouTube استفاده می‌کنند و TikTok و Instagram هم جایگاه قوی دارند، یعنی کانال‌هایی که ترندها را سریع جهانی می‌کنند.

منطقه‌ای (غرب آسیا) : ورود محتواهای کره‌ای و فرهنگ پاپ از طریق اینترنت و زیرمجموعه‌های طرفداری (فن‌پیج‌ها) باعث شده الگوهای مد و موسیقی فرامرزی در میان نوجوانان منطقه نفوذ کند؛ اندازهٔ این نفوذ بسته به محدودیت‌های دسترسی و وضعیت رسانه‌ای هر کشور متفاوت است، اما گرایش کلی به مصرف محتوای خارجی قوی است.

ایران: مطالعات داده‌کاوی و بررسی شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد BTS و گروه‌های کی‌پاپ علاقه‌مندان قابل‌توجهی در ایران داشته‌اند، هرچند برخی آمارها در چندسال اخیر کاهش‌هایی نشان می‌دهد؛ با این حال هستهٔ طرفداران نوجوان—خصوصاً دختران—هنوز فعال و اثرگذارند.
مطابق آمار گوگل ترندز، جست‌وجو برای عناوینی مانند «BTS»، «Blackpink» و «K-Drama» در ایران در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته است. نوجوانان و جوانان با تقلید از سبک پوشش و زبان مجازی ستاره‌های کی‌پاپ، فرهنگ جدیدی را برای خود شکل داده‌اند؛ به‌گونه‌ای که «سبک پوشش آنها، زبان مورد علاقه و حتی آرزوهای آینده‌شان تحت تأثیر این فرهنگ شکل گرفته است». علاقه‌ی به زبان کره‌ای هم بالا رفته و دوره‌های آموزش زبان کره‌ای در شهرهای بزرگ با استقبال بی‌سابقه روبرو شده است. این پدیده در فضای مجازی به‌شدت دیده می‌شود و اصطلاحات مربوط به هواداران گروه‌های کره‌ای (مثلاً «آرمی» برای طرفداران BTS و «بلینک» برای طرفداران بلک‌پینک) در گفت‌وگوهای روزمره بچه‌مدرسه‌ای‌ها نیز شنیده می‌شود.
البته این مشت نمونه خروار است و این روند تمامی ندارد و هر روز آیتم جدیدی به آن اضافه می‌شود و حالا بچه‌ها و نوجوانان درگیر خرید لبوبو هستند و این عروسک در ایران تبدیل به یکی از آیتم‌های ویروسیِ بازار اسباب‌بازی نوجوانان شده است.

جستجوی هویت یا فقط تقلید کورکورانه؟

الگوریتم‌ها و «ویروسی‌شدن» محتوا: پلتفرم‌هایی مثل TikTok و YouTube محتوای کوتاه و قابل‌تقلید را برجسته می‌کنند؛ نوجوانان با کمترین هزینه زمان/مالی می‌توانند جزئی از یک «موج اجتماعی» شوند.
هویت‌جویی و تعلق‌جویی: دورهٔ نوجوانی همزمان با شکل‌گیری هویت است؛ گروه‌های طرفداری (فن‌پیج‌ها) و هشتگ‌ها فضایی برای شناسایی هویت ارائه می‌دهند.
در دسترس‌پذیری کالاها و خدمات: بازار آنلاین در ایران (پلتفرم‌های داخلی و فروشندگان بین‌المللی) امکان خرید سریع اسباب‌بازی‌های ویروسی، لوازمِ پیرسینگ یا خدمات تتو (غیررسمی) را با یک جستجوی ساده فراهم می‌کند.
الگوهای الهام‌بخش خارجی (کی‌پاپ) و پیام‌های احساسیِ آن‌ها: تولید حرفه‌ای، پیام‌های همدلی/ اعتمادبه‌نفس و داستان‌سرایی هنرمندان کره‌ای باعث جذب احساسات نوجوانان می‌شود.

روی دیگر سکه‌ترندها

سلامت روان:مصرف بی‌وقفهٔ محتوا، مقایسهٔ اجتماعی و فشار برای «هم‌سطح شدنِ» ظاهر یا سبک زندگی می‌تواند اضطراب، افسردگی یا نارضایتی از بدن را تشدید کند (شواهد متعدد علمی دربارهٔ تأثیر شبکه‌ها بر سلامت روان نوجوانان موجود است).

هزینهٔ اقتصادی خانوار: خرید مکرر اجناس ترندی (لباس‌های سریع، عروسک‌های ویروسی، لوازمِ پیرسینگ) فشار مالی بر خانواده‌ها وارد می‌کند.

بهداشت و ایمنیِ حیوانات و مردم: افزایش نگهداری حیوانات خانگی بدون آگاهی یا دسترسی به خدمات دامپزشکی منجر به مشکلات رفاهی حیوانات، سرایت بیماری‌ها و افزایش سرریز حیوانات ولگرد می‌شود. در ایران دست‌کم چند میلیون حیوان خانگی گزارش شده که مدیریت آن چالش‌زا است.

خطرات تتو/پیرسینگ غیربهداشتی: در نبود استاندارد و نظارت کافی، تتوها و پیرسینگ‌های فعل و انفعالی (توسط افراد غیرحرفه‌ای در آرایشگاه‌ها و کلینیک‌های غیرمجاز) خطر عفونت، اسکار و پیامدهای طولانی‌مدت پزشکی دارد.

تنش فرهنگی و شغلی: علایق و نشانه‌های ظاهریِ متفاوت می‌تواند منجر به اصطکاک با ارزش‌های سنتی شود و در برخی مشاغل (یا هنگام استخدام) تبعاتی داشته باشد.

راه‌حل‌های فوری برای روزهای پر از ترند

 گوش دادن فعال و گفتگو: به‌جای برخورد تند، درباره علاقه‌ها و تجربیات فرزندتان گفتگو کنید. پرسش‌هایی مانند «امروز چه چیزی در اینستاگرام دیدی؟» یا «چه چیزی از این خواننده/ ویدیو برایت جالب بود؟» به او کمک می‌کند تا حرف بزند. باز شدن فضا برای گفتگو درباره تجربه‌های آنلاین، سلامت روان و مهارت‌های اجتماعی نوجوان را بهبود می‌بخشد. همراهی فعالانه والدین در مشاهده محتوا (مثلاً با هم ویدیوها را تماشا کردن) و بحث درباره آن‌ها نیز به رشد تفکر نقادانه فرزند کمک می‌کند.

 بیان دل‌مشغولی‌ها بدون سرزنش: نگرانی‌های خود را به زبان «من» بیان کنید: «من نگرانم که این چالش ممکنه خطر داشته باشه» یا «فکر می‌کنم این مدل پوشش برای تو مناسبه؟» به جای جملات تحکمی. مطالعات نشان می‌دهد شیوه‌های تنبیهی یا شرمنده‌کننده، در بلندمدت اثر مثبتی ندارند؛ روش‌های آموزشی که با رابطه‌ای گرم و تقویت وجدان درونی کودک همراه‌اند توصیه می‌شوند. پس از طریق احترام و الگوی رفتاری، به جای تحقیر، کودک را از مخاطرات آگاه کنید.

 ارائه جایگزین و فعالیت مثبت: کودک را به فعالیت‌های متنوع تشویق کنید. اگر به ورزش یا هنر علاقه دارد، در آن‌ها همراهش باشید یا کلاس‌های مربوطه را پیشنهاد کنید. مثلاً اگر علاقه‌مند به کی‌پاپ است، ثبت‌نام او در کلاس‌های یادگیری زبان کره‌ای می‌تواند انرژی اشتیاق را به سمت یادگیری مفید هدایت کند. این فعالیت‌ها، علاوه بر سرگرمی سالم، به تقویت اعتمادبه‌نفس و هویت مستقل او کمک می‌کنند.

 تعیین حدود معقول: بر اساس سن و بلوغ فرزند، حدود زمانی و محتوایی مشخص کنید. یک «برنامه رسانه‌ای خانوادگی» تنظیم کنید که در آن زمان بدون موبایل (مثلاً هنگام شام) یا سقف استفاده روزانه تعیین شود. شفاف‌سازی علت این قوانین به کودک کمک می‌کند تا آن‌ها را به‌عنوان مجازات نپذیرد، بلکه به‌عنوان چارچوبی برای سلامتی و موفقیت درنظر بگیرد.

 صحبت درباره بخش‌های پاداش‌دهنده: به او کمک کنید بفهمد چرا جذب فلان ستاره یا چالش می‌شود و چه احساس مثبتی از آن می‌گیرد. سپس با هم جستجو کنید آن احساس را در چه فعالیت‌های دیگری (مثلاً ورزش، هنر، کار داوطلبانه) می‌توان تجربه کرد. همچنین درباره خطرات بالقوه (مثل پیامدهای سلامتی یا اجتماعی) صحبت کنید تا تصمیمش آگاهانه شود.

چطور هویتی مقاوم در برابر موج‌ها بسازیم؟

 پرورش هویت مستقل: از منظر روان‌شناسی رشد، دوران نوجوانی زمانی است که کودک به پرسش «من کیستم؟» می‌اندیشد و نقش‌ها و ارزش‌های متفاوت را تجربه می‌کند. والدین باید این جستجو را حمایت کنند: اجازه دهید فرزندتان علایق متفاوت را امتحان کند اما در عین حال با گفت‌وگوی صمیمی و پشتیبانی، او را در جهت شکل‌دادن به هویت شخصی خود هدایت کنید. فرصت‌های مختلف (کارگاه، دوره آموزشی، پروژه خانوادگی) ایجاد کنید تا نقاط قوت و علایق واقعی خود را بشناسد.

 تقویت عزت‌نفس و حس تعلق حقیقی: بیان کنید که به شخصیت و توانمندی‌های فرزندتان ایمان دارید. معرفی الگوهای موفق (در ورزش، هنر یا علم) که با ارزش‌های خانواده هم‌خوانی دارند می‌تواند برای او انگیزه‌بخش باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد نوجوانان تنها و ناامید، برای یافتن هویت و تعلق به گروه «طرفداران» می‌پیوندند؛ والدین باید ابتدا احساس ارزشمندی و پذیرفته شدن را در خانواده فراهم کنند تا نیاز کودکان به گروه‌های خارجی کاهش یابد.

 آموزش تفکر نقادانه و سواد رسانه‌ای: به‌مرور به فرزند نشان دهید چگونه نسبت به اطلاعات رسانه‌ای سؤال کند: «چه کسی این ویدیو را ساخته؟ هدفش چی بوده؟»، «منبع این خبر کجاست؟». تحقیقات نشان می‌دهد وقتی والدین خود مهارت نقد رسانه‌ای را نشان می‌دهند و فرزندان را تشویق به پرسش می‌کنند، مهارت تفکر نقادانه و شک‌پذیری سالم در کودکان رشد می‌یابد. با این کار، فرزند می‌آموزد به‌جای تقلید کورکورانه، محتواها را تحلیل کند.

(این یعنی قبل از اینکه بخواد حتما فلان برند رو بپوشه، پیرسینگ و تتو بزنه یا صرفا یه گروه موسیقی رو دنبال کنه بتونه فکر کنه سبک سنگین کنه و انتخابی کنه که از خواست خودش میاد نه صرفاً از فشار جمع)

 فرزندپروری مقتدرانه: سبک تربیتی مقتدر (محبت‌آمیز اما با حد و مرز) برای توسعه استقلال و خودباوری نوجوانان مفید است. پژوهش ایرانی نشان می‌دهد مادران اغلب با تمرکز بر استقلال، برنامه‌ریزی تحصیلی و شغلی و تقویت اعتمادبه‌نفس فرزندان، سبک مقتدر را به‌کار می‌گیرند که با فرهنگ ایرانی نیز سازگار است. در عمل یعنی همدلی و حمایت نشان دهید، هم انتظارات منطقی و مسئولیت‌های مناسب سن برای کودک تعیین کنید.

(مثلا مجبورش نکن بدون چون و چرا از والدینش اطاعت کنه. وقتی میگه چرا باید این کار رو بکنم؟ و تو فقط میگی «چون من میگم!» داری یادش میدی بی‌دلیل قبول کنه یعنی درست همون کاری که بعداً ممکنه با هر ترند و موجی بکنه این دقیقاً خلاف تقویت تفکر انتقادیه

همچنین اجازه بده نظر بده و حتی مخالفت کنه بچه مون نباید همیشه حرف گوش کن باشه قراره بتونه فکر کنه تحلیل کنه نظر بده. اگه گفت: من با این قانون خونه موافق نیستم یا «من اینی که میگی رو دوست ندارم به جای عصبانی شدن دعوتش کن حرف بزنه بپرس: «چی» باعث شده اینطوری فکر کنی؟ این سؤال ها شروع تفکرن.)

 تنظیم بلندمدت مصرف رسانه: الگوی مصرف سالم رسانه را خودتان اجرا کنید؛ به‌عنوان مثال زمان‌هایی را در کنار خانواده بی‌گوشی باشید و بر مصرف اطلاعاتتان نظارت کنید. به تدریج همراه فرزندتان یک برنامه منظم (مثلاً ساعات بدون موبایل) تنظیم کنید و در صورت نیاز آن را بازبینی کنید. در طولانی‌مدت، مشارکت در فعالیت‌های خانوادگی و اجتماعی متنوع (ورزش، هنر، سفر) علاقه کودک را از دنیای مجازی به دنیای واقعی هم گسترش می‌دهد.

 احترام به علایق و خلاقیت‌های شخصی: اگر فرزندتان علاقه‌ای نشان می‌دهد، حتی اگر جدید یا متفاوت است، او را دست‌کم نگیرید. اجازه دهید در آن زمینه خلاقیت خود را بروز دهد و محصول کارش (عکس، نقاشی، موسیقی شخصی) را با شما به اشتراک بگذارد. این کار احساس موفقیت و کنترل بر زندگی را در او تقویت کرده و از تقلید بی‌فکرانه دورش می‌کند.

 گفت‌وگو در مورد ارزش‌ها و زمینه‌های فرهنگی: به مرور و بدون اجبار در مورد ارزش‌های خانواده یا فرهنگ ایرانی با فرزند صحبت کنید. برای مثال می‌توانید در مورد تاریخچه هنر یا موسیقی ملی به او آموزش دهید یا فیلم‌های مناسب ایرانی را با هم ببینید. در عین حال، با احترام دلایل مخالفت خود با برخی رفتارها (مثل خالکوبی در سن کم یا پوشش نامناسب) را توضیح دهید تا کودک بفهمد این ملاحظات بر اساس محافظت از سلامتی یا جایگاه اجتماعی است.

 تداوم ارتباط گرم و الگو بودن: ارتباط عاطفی محکم والد–فرزند ضامن تربیت درست است. نشان دهید که شما نیز در کنار او هستید: اگر دوست دارد سرگرمی‌تان را با او تقسیم کنید، در اوقات فراغت همراهش ورزش یا سرگرمی انجام دهید. این درگیری مثبت، حس امنیت و ارزشمندی در کودک ایجاد می‌کند و او را کمتر به جستجوی تأیید از بیرون سوق می‌دهد.

 اجرای مستمر این توصیه‌ها به کودک کمک می‌کند تا ضمن بهره‌مندی از جنبه‌های مثبت فرهنگ جهانی، هویت مستقل و خودآگاه خود را نیز شکل دهد. به یاد داشته باشیم هدف، همراهی و حمایت فرزند در مسیر رشد و خودیابی است، نه سرکوب یا انتقاد بی‌مورد. این موج‌ها اجتناب‌ناپذیر اما فرصت تربیتی‌اند؛ یعنی والدین می‌توانند به‌جای ترس، از همین ترندها پلی برای گفتگو و رشد نوجوان بسازند.