درد لگن هم در زنان می‌تواند رخ بدهد و هم در مردان، می‌تواند حاد باشد یا مزمن و با شدت‌های مختلف که بسته به علت دارد. درد لگن در خانم‌ها اغلب به دلایل شایعی مثل گرفتگی‌های قاعدگی یا بارداری مربوط است و در آقایان اغلب به دلیل التهاب پروستات یا بزرگ‌شدن پروستات رخ می‌دهد. کسانی که دچار درد شدیدی در لگن هستند که مداوم بوده و بهتر هم نمی‌شود باید زودتر به پزشک مراجعه کنند تا هر چه زودتر علت تشخیص‌داده‌شده و درمان انجام شود.

علت‌های درد لگن

درد لگن علت‌های متفاوتی می‌تواند باشد که اساساً ریشه در اختلالات و عوارضی در یکی از چهار عملکرد کلیدی بدن دارند: سیستم تناسلی، سیستم گوارش، سیستم ادراری و سیستم اسکلتی عضلانی که شامل عصب‌ها و رباط‌ها در ناحیه لگن می‌شوند.  

منشأ درد لگن ممکن است مربوط به بیماری‌ها یا عوارضی باشد که بر این سیستم‌های پیچیدهٔ بدن اثر می‌گذارند:

۱. بیماری‌هایی که سیستم تناسلی زنانه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند؛ مانند اندومتریوز، فیبروم رحم، تومورهای لوله فالوپ، کیست‌های تخمدان، کیست‌های شکلاتی، تومورهای تخمدان، چسبندگی‌های لگن، بیماری التهابی لگن، التهاب اندومتریوم رحم، التهاب لوله فالوپ، بزرگ‌شدن لوله فالوپ در اثر اندومتریوز، درد مزمن واژن، سندرم احتقان لگن، سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان دهانه رحم.

. عوارض شایع در سیستم تناسلی زنانه مانند گرفتگی‌های قاعدگی، تخمک‌گذاری، سندرم پیش از قاعدگی، بارداری، بارداری خارج رحمی یا سقط‌جنین.

۲. بیماری‌های سیستم ادراری شامل التهاب مثانه، پیلونفریت یا عفونت کلیه، سنگ کلیه، عفونت‌های مجاری ادراری، بیماری‌های منتقله از راه جنسی و سرطان مثانه.

۳. بیماری‌های مربوط به سیستم گوارش مانند یبوست، انسداد روده، سندرم روده تحریک‌پذیر، آپاندیسیت، آنتریت یا التهاب روده باریک، بیماری التهابی روده، دیورتیکول، فتق، مسمومیت غذایی، اسهال خونی یا دیسانتری، عفونت‌های روده‌ای و سرطان کولون.

۴. بیماری‌های مربوط به عضلات، بافت‌های هم‌بند و رباط‌ها مانند اختلال عضلات کف لگن، تنش عضلات کف لگن، فیبرومیالژیا، سمفیز پوبیس و کشیده‌شدن عضله.

. عوارض شایع در سیستم تناسلی مردانه مانند التهاب پروستات، بزرگ‌شدن پروستات، فتق و پیچ‌خوردگی بیضه.

علائم درد لگن چیست؟

علائم درد لگن بسته به علت اصلی و عضوی که درد در آن وجود دارد، متفاوت است. ذات این درد می‌تواند خصوصیات متفاوتی داشته باشد، مثلاً ممکن است مبهم و بی‌حس‌کننده یا ضربان‌دار و تیر کشنده باشد یا شبیه گرفتگی حس شود و همچنین ممکن است حاد یا مزمن باشد و شدت‌های گوناگونی داشته باشد؛ از خفیف تا شدید. درد لگن ممکن است به‌صورت مداوم وجود داشته باشد یا با فعالیت‌های خاصی مانند ادرارکردن یا دخول جنسی ظاهر شود و معمولاً در قسمت پایین شکم احساس می‌شود. این درد می‌تواند به پشت و کمر، باسن، ران‌ها یا کشاله ران نیز بزند و شاید با علائم دیگری نیز همراه باشد.

درد خفیف لگن در محل سیستم ادراری، مثانه، لوله فالوپ و فتق

. درد گرفتگی قاعدگی می‌تواند ناشی از اختلالی در عملکرد رحم، تومور رحم و یا نکروز رحم باشد.

. درد لگن همراه با ترشحات واژینال و تب بالا می‌تواند ناشی از اندومتریوز یا یک عفونت در لگن باشد.

. درد خفیف لگن در ناحیهٔ بالای شرمگاهی، احساس سوزش حین ادرارکردن، احساس باقی‌ماندن ادرار در مثانه، کدر بودن ادرار یا خون در ادرار همگی می‌توانند علائم التهاب مثانه، سنگ مثانه یا عفونت مجاری ادراری باشند.

. دردی شدید در پهلو که به پشت و کمر می‌زند و با تب همراه است می‌تواند ناشی از عفونت کلیه باشد.

. درد مزمن لگن، درد متناوب در لگن یا احساس برآمدگی در وسط پایین شکم می‌تواند ناشی از آندومتریوز یا تومور رحم باشد.

. درد لگن همراه با احساس گزگز در بالای ناحیه شرمگاهی، مقعد یا مجرای ادرار می‌تواند ناشی از گیرافتادگی عصب پودندال باشد.

. درد شدید لگن، انبساط شکم و دردی تیز که با خم‌شدن به جلو یا بلندکردن وسایل سنگین احساس می‌شود و با برآمدگی دردناکی همراه است می‌تواند ناشی از فتق باشد.

آنهایی که مکرراً درد لگن دارند که خوب نمی‌شود یا درد شدید احساس می‌کنند که با خم‌شدن بدتر می‌شود یا به‌خاطر درد نمی‌توانند صاف بایستند، افرادی که مدفوع خونی یا ادرار خونی دارند یا کسانی که طی بارداری درد شدید در پایین شکم احساس می‌کنند باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند

درد چپ لگن در محل لوله فالوپ چپی، چپ حالب، تخمدان چپ و انتهای کولون

. گرفتگی متناوب در سمت چپ لگن که به پایین و ران‌ها می‌زند می‌تواند ناشی از سنگ در حالب یا پیلونفریت (عفونت کلیه) باشد.

. درد شدید در چپ لگن در خانم‌ها همراه با ترشحات بدبوی واژینال و تب بالا می‌تواند ناشی از التهاب لوله چپ فالوپ باشد.

. درد در ناحیه چپ لگن، احساس انقباض و فشردگی، گرفتگی، گرفتگی شکمی، نفخ و دفع مکرر روده می‌تواند ناشی از کولیت زخمی روده باشد.

. درد تند و تیزی که می‌آید و می‌رود و با تهوع و تب همراه است می‌تواند ناشی از کولیت زخمی حاد و شدید باشد.

. درد در چپ لگن همراه با مدفوع خونی، مخاط در مدفوع، یبوست مزمن، اسهال و یبوست‌های متناوب، خستگی، کاهش وزن و احساس برآمدگی در پایین شکم می‌تواند ناشی از تومور انتهای کولون باشد که ممکن است خیلی زود تبدیل به سرطان کولون شود.

درد راست لگن در محل لوله فالوپ راستی، راست حالب، تخمدان راست و آپاندیس

. گرفتگی‌های متناوب در راست لگن که دردش به پایین و ران‌ها می‌زند می‌تواند ناشی از سنگ در حالب یا پیلونفریت باشد.

. احساس ناراحتی در شکم، ناتوانی در دفع مدفوع، مشکل در دفع مدفوع، انبساط شکم، احساس پُری در شکم و گرفتگی‌ها می‌تواند ناشی از یبوست باشد.

. شکم‌درد در وسط شکم پیرامون ناف که تدریجاً به سمت پایین و راست شکم می‌رود و با احساس چنگ‌زدگی همراه است و به‌مرور بدتر می‌شود می‌تواند ناشی از آپاندیسیت باشد.

. درد شدید در راست لگن در خانم‌ها همراه با ترشحات بدبوی واژینال و تب و لرز می‌تواند ناشی از التهاب لوله فالوپ سمت راست باشد.

. درد شدید در راست لگن که با نفخ و احساس پری در شکم و یا احساس برآمدگی در راست لگن همراه است می‌تواند ناشی از اختلالاتی در تخمدان یا آپاندیسیت باشد.

. درد در سمت راست لگن که دردی تیز و سیخ زننده است می‌تواند ناشی از سندرم پیش از قاعدگی، تخمک‌گذاری یا بیماری‌های منتقله از راه جنسی باشد.

درد لگن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک سابقهٔ پزشکی بیمار را می‌گیرد و محل دقیق درد، خصوصیات درد، تکرار و مدت درد و هر علامت مرتبط دیگری را بررسی می‌کند. همچنین پزشک معاینه‌ای از بیمار به عمل می‌آورد و با فشاردادن، میزان درد را می‌سنجد. پزشک احتمالاً دستور آزمایش خون، آزمایش ادرار و دیگر تست‌های تخصصی می‌دهد:

. سونوگرافی برای بررسی اندام‌های گوناگون در پایین شکم از جمله مثانه، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، حالب‌ها، انتهای روده و آپاندیس انجام می‌شود تا پزشک بتواند هر گونه ناهنجاری احتمالی در داخل و پایین شکم را شناسایی کرده و تشخیص درست ارائه دهد. گاهی ممکن است پزشک دستور سونوگرافی کل شکم را بدهد.

. معاینه لگن و سونوگرافی ترانس واژینال و تست‌هایی برای تشخیص ناهنجاری‌هایی در اندام‌های زنانه در لگن که به بررسی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و دهانه رحم می‌پردازد و هر گونه ضایعه، توده تخمدان، کیست تخمدان، تومور یا سرطان را شناسایی می‌کند. همچنین دیگر ناهنجاری‌ها مانند خونریزی واژینال، درد لگن حین دخول جنسی، ترشحات غیرمعمول واژینال، بیماری‌های منتقله از راه جنسی یا بارداری از این طریق شناسایی می‌شود.

. کولونوسکوپی شیوه‌ای تشخیصی است که برای شناسایی ناهنجاری‌ها در کولون و رکتوم انجام می‌شود. پزشک لولهٔ منعطف و باریکی را که مجهز به یک اندوسکوپ است از طریق رکتوم وارد کولون می‌کند تا روده را از جهت هر گونه پولیپ یا ضایعه‌ای که ممکن است تبدیل به سرطان شود بررسی کند. اگر پولیپ یا ضایعه‌ای دیده شود، پزشک فوراً آن را برمی‌دارد. کولونوسکوپی یک شیوهٔ بسیار مؤثر است که هم‌زمان کاربرد تشخیصی و درمانی دارد.

همچنین ممکن است پزشک از دیگر معاینات تخصصی نیز برای کمک به تأیید محل اندام‌های داخلی که باعث درد هستند و کمک به تشخیص بیماری و عارضه استفاده کند، مثل ام‌آرآی، پت اسکن، سی‌تی‌اسکن یا تست بارداری.

درد لگن چگونه مداوا می‌شود؟

پزشک بر اساس تشخیصی که داده شده و عضوی که عامل درد است، درمان را توصیه می‌کند. برای ارائه بهترین مراقبت و درمان پزشک ممکن است تصمیم بگیرد یک تیم پزشکی متشکل از متخصص داخلی، متخصص زنان، متخصص اورولوژی و... تشکیل دهد. درمان درد لگن شامل این موارد می‌شود:

. داروها: پزشک ممکن است برای کنترل درد داروهایی تجویز کند، چه داروی تزریقی و چه داروی خوراکی شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، گروهی از داروهای هورمونی مانند قرص‌های پروژستین یا گروهی از داروهای اندروژن مانند دانازول در افرادی که آندومتریوز، کیست تخمدان یا گرفتگی‌های قاعدگی دارند. برای کسانی که دچار بیماری التهابی لگن یا عفونت‌های منتقله از راه جنسی هستند، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

. عمل جراحی: پزشکان در مواردی که درد لگن شدید و ناشی از تومورهای رحم، کیست‌های تخمدان، آندومتریوز یا افتادگی اندام داخل لگن است جراحی را توصیه می‌کنند که به دو شیوه می‌تواند انجام شود:

. جراحی باز شکم برای کسانی که تومورهای بزرگ دارند که به اعضای اطراف فشار وارد کرده.

. جراحی اندوسکوپیک که روشی کم تهاجمی بوده و درد کمتری دارد، دوره ریکاوری کوتاه‌تر و خونریزی کمتری دارد.

. فیزیوتراپی: پزشکان معمولاً برای موارد درد لگن ناشی از اختلالات اسکلتی عضلانی، فیزیوتراپی را توصیه می‌کنند که اسپاسم‌های عضلانی را درمان کرده و عضلات زیر ناف و ناحیه لگن را که حامی اندام‌های داخل شکمی‌اند تقویت می‌کند. این اعضا شامل مثانه، شرمگاهی، رحم، لوله‌های فالوپ و روده‌ها می‌شوند.

پیشگیری از درد لگن

برخی از علت‌های درد لگن قابل پیشگیری‌اند مثل خوردن غذاهای سالم و تازه برای پیشگیری از مسمومیت غذایی یا استفاده از کاندوم پیش از برقراری رابطه جنسی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های منتقله از راه جنسی. اما خیلی از علت‌های درد لگن اجتناب‌ناپذیرند و اگر اختلال و ناهنجاری شناسایی شود، لازم است فوراً بررسی‌های پزشکی صورت بگیرد. توصیه‌هایی برای کمک به کاهش ریسک درد لگن:

. اجتناب از فعالیت‌هایی که نیازمند مدت طولانی ایستادن یا راه‌رفتن هستند.

. مصرف غذاهای فیبردار برای کسانی که دچار یبوست یا دیورتیکول هستند.

 . ورزش منظم برای حفظ قدرت مفاصل و عضلات.

. کشش و گرم‌کردن عضلات پیش از ورزش برای کاهش ریسک گرفتگی‌های شکمی.

. چکاپ‌های سالیانه که پزشک بتواند اختلالات در اندام‌های داخلی را به‌موقع تشخیص داده و درمان نماید.

عوارض و پیامدهای درد لگن

. بیماری التهابی لگن می‌تواند باعث آبسه یا تجمع چرک در اندام‌های تناسلی زنانه شود که در صورت عدم درمان می‌تواند به لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها و رحم و اندام‌های داخل لگن آسیب بزند و عفونت‌های خطرناکی ایجاد نماید.

. آپاندیسیت با درد شدید در سمت راست شکم یک وضعیت اورژانسی است؛ اما نیاز به جراحی فوری دارد. اگر آپاندیس پاره شود می‌تواند عفونت را در تمام حفره شکم پخش کرده و این پتانسیل را دارد که بیمار را به کام مرگ بکشاند.

. پریتونیت یا التهاب صفاق زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها یا قارچ‌ها، اندام‌های داخل شکم را عفونی و ملتهب کرده و منجر به سوراخ‌شدن روده، سالپنژیت، التهاب کیسه صفرا، التهاب مجرای صفرا یا بارداری خارج از رحمی می‌شوند. این عوارض نیازمند درمان فوری پزشکی هستند چون می‌توانند کشنده باشند.

درد حاد یا مداوم لگن، یک علامت هشداردهنده

آنهایی که مکرراً درد لگن دارند که خوب نمی‌شود یا درد شدید احساس می‌کنند که با خم‌شدن بدتر می‌شود یا به‌خاطر درد نمی‌توانند صاف بایستند، افرادی که مدفوع خونی یا ادرار خونی دارند یا کسانی که طی بارداری درد شدید در پایین شکم احساس می‌کنند باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند. تشخیص به‌موقع به معنی درمان سریع است و می‌تواند ریسک عوارض را به حداقل برساند.