تولد فرزند نقطه عطفی است که ساختار روزمرگی خانواده را به‌طور بنیادین تغییر می‌دهد. در این دوره، والدین باید هم‌زمان با رسیدگی به نیازهای فرزند نوپا، تعهدات حرفه‌ای خود را نیز مدیریت کنند. عدم تعادل میان این دو حوزه می‌تواند منجر به فشار روانی، افت عملکرد شغلی، و کاهش سلامت عمومی شود.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند سطح افسردگی، خشم و مشکلات خواب در مادران شاغل پس از زایمان به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. در یک مطالعه BMC Psychology، رابطه معناداری میان تعادل ضعیف کار، خانواده و نیازهای روانی در مادران با فرزند زیر ۳ سال گزارش شده است.
علاوه بر این، فشار روانی ناشی از «نشت» نقش‌های شغلی به خانه و برعکس، تأثیر مستقیم بر سلامت جسمانی و روحی مادر دارد.
مطالعه‌ای نشان می‌دهد مادرانی که از تسهیلات کاری انعطاف‌پذیر (ساعات کاری متغیر، دورکاری جزئی) برخوردارند، احساس بازگشت روانی بهتری دارند؛ اما در برخی موارد، این انعطاف‌پذیری موجب افزایش «کار در خانه» و خستگی بیشتر شده است.
مادران شاغل معمولاً با فشارهای دوگانه‌ای مواجه‌اند؛ انجام وظایف حرفه‌ای و پاسخگویی به نیازهای عاطفی و جسمی فرزند. تحقیقات نشان می‌دهد که مادران شاغل اغلب احساس گناه می‌کنند، زیرا نمی‌توانند به‌طور کامل بین کار و خانواده تعادل برقرار کنند. برخی از چالش‌های اصلی عبارت‌اند از:
- کمبود زمان: مادران شاغل به دلیل ساعات کاری طولانی، زمان کمتری برای تعامل با فرزند دارند.
- فشار روانی: مسئولیت‌های خانه‌داری و مراقبت از فرزند معمولاً بر دوش مادران است، حتی اگر شاغل باشند.
- تعارض نقش: اشتغال تمام‌وقت ممکن است با انتظارات سنتی از نقش مادری در تضاد باشد، که منجر به استرس روانی می‌شود.
پدران نیز با چالش‌هایی مواجه‌اند، اگرچه نقش آن‌ها در گذشته بیشتر به‌عنوان تأمین‌کننده مالی خانواده تعریف می‌شد. امروزه، انتظارات از پدران تغییر کرده و آن‌ها نیز در مراقبت از فرزندان نقش فعال‌تری دارند. چالش‌های اصلی پدران شامل موارد زیر است:
- فشار مالی: پدران اغلب احساس می‌کنند باید درآمد بیشتری کسب کنند تا نیازهای خانواده تأمین شود.
- تغییر نقش‌ها: پدران امروزی باید بین نقش سنتی تأمین‌کننده و نقش مراقبتی تعادل برقرار کنند، که ممکن است با فرهنگ کاری یا انتظارات اجتماعی در تضاد باشد.
- کمبود مرخصی پدری: در بسیاری از کشورها، مرخصی زایمان برای پدران محدود است، که مانع از حضور فعال آن‌ها در روزهای اولیه پس از تولد می‌شود.
تأثیرات شغل والدین بر فرزندان
تحقیقات نشان می‌دهد که شغل والدین تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت روانی و رشد فرزندان دارد:
اگر والدین از شغل خود رضایت داشته باشند و آن را به‌عنوان یک چالش خلاقانه ببینند، فرزندانشان از نظر روانی سالم‌تر خواهند بود.
فرزندانی که مادرانشان در شغل خود قدرت و اختیار دارند، مشکلات رفتاری کمتری نشان می‌دهند.
صرف‌نظر از ساعات کاری، حضور ذهنی و عاطفی والدین در زمان‌های حضور در خانه برای فرزندان حیاتی است.
راهکارهای برقراری تعادل بین کار و زندگی
- تنظیم برنامه روزانه برای تقسیم زمان بین کار، خانواده و خودمراقبتی. به‌عنوان مثال، آماده کردن وسایل کودکان و وعده‌های غذایی از شب قبل می‌تواند زمان صبح را آزاد کند.
- استفاده از تقویم مشترک برای هماهنگی بین والدین در مورد وظایف خانوادگی و شغلی.
- استخدام پرستار قابل‌اعتماد یا سپردن فرزند به اعضای خانواده در زمان کاری در صورت امکان.
- بهره‌گیری از مرخصی‌های زایمان که در برخی کشورها (مانند ایران) تا ۹ ماه برای مادران و ۲ هفته برای پدران در نظر گرفته شده است. بخش قابل‌توجهی از مادران گزارش می‌دهند که مدت و کیفیت مرخصی زایمان، ضامن بازگشت روانِ سالم به محیط کار و تداوم حرفه‌ای آنهاست.
- والدین باید باور داشته باشند که خانواده در اولویت است. این دیدگاه به کاهش استرس و بهبود سلامت روانی فرزندان کمک می‌کند.
- اختصاص زمان برای خودمراقبتی (مانند ورزش، مدیتیشن یا سرگرمی) برای کاهش خستگی و بهبود کیفیت تعامل با خانواده.
راهکارهای خاص برای مادران
- مدیریت احساس گناه: مادران باید به یاد داشته باشند که کار کردن آن‌ها مزایای اقتصادی و اجتماعی برای خانواده دارد، مانند تأمین آینده بهتر برای فرزندان. گفت‌وگو با مشاور یا گروه‌های حمایتی مادران شاغل می‌تواند به کاهش احساس گناه کمک کند.
- ایجاد تعادل در وظایف خانه‌داری: تقسیم وظایف خانه‌داری با همسر یا دیگر اعضای خانواده برای کاهش بار روانی. استفاده از فناوری (مانند خرید آنلاین یا وسایل آشپزخانه هوشمند) برای صرفه‌جویی در زمان.
- حفظ سلامت جسمی و روانی: مادران شاغل باید زمانی را به خود اختصاص دهند تا از فرسودگی جلوگیری کنند. خستگی و بدخلقی می‌تواند کیفیت رابطه با همسر و فرزندان را کاهش دهد.
توصیه می‌شود از مقایسه خود با مادران غیرشاغل پرهیز کنید و به ارزش‌های شغلی خود افتخار کنید. شبکه‌ای از مادران شاغل تشکیل دهید تا تجربیات و راهکارها را به اشتراک بگذارید و زمانی را برای ارتباط عمیق با فرزند (مانند خواندن کتاب یا بازی) اختصاص دهید.
راهکارهای خاص برای پدران
- افزایش حضور در خانه: پدران می‌توانند با استفاده از مرخصی زایمان یا ساعات کاری منعطف، زمان بیشتری را با فرزند خود بگذرانند. اختصاص زمان برای بازی و تعامل با فرزند، به‌ویژه در سنین اولیه، به تقویت رابطه پدر-فرزند کمک می‌کند.
- حمایت از همسر: پدران می‌توانند با پذیرش مسئولیت‌های بیشتر در خانه (مانند مراقبت از فرزند یا کارهای روزمره)، فشار روی مادران را کاهش دهند. مطالعه‌ای در NCBI نشان می‌دهد افزایش مشارکت پدران در مراقبت از نوزاد، نه‌تنها موجب بهبود روابط زوجی و سلامت روان پدر می‌شود، بلکه موجب افزایش رضایت مادر و بهبود شرایط رشد کودک نیز هست.
- مذاکره با کارفرما: درخواست ساعات کاری منعطف یا دورکاری برای حضور بیشتر در کنار خانواده، به‌ویژه در ماه‌های اولیه پس از تولد.
توصیه می‌کنیم به‌جای تمرکز صرف بر تأمین مالی، زمانی را برای ایجاد ارتباط عاطفی با فرزند اختصاص دهید. در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی با همسر همکاری کنید تا بار مسئولیت‌ها تقسیم شود. از مرخصی‌های قانونی خود استفاده کنید تا در روزهای اولیه پس از تولد در کنار خانواده باشید.
پیام شما به ما