بیشتر افراد مبتلا به دیابت میدانند که برخی مواد غذایی بهویژه غذاهای حاوی کربوهیدرات میتوانند بر سطح قند خون تأثیر بگذارند؛ اما آنچه بسیاری از افراد ممکن است به آن توجه نداشته باشند این است که زمانبندی وعدههای غذایی نیز نقش بسیار مهمی در کنترل قند خون در دیابت ایفا میکند.
چرا زمانبندی وعدههای غذایی برای افراد مبتلا به دیابت اهمیت دارد؟
مصرف وعدههای غذایی و میانوعدهها بهصورت منظم، با مقدار ثابت کربوهیدرات و در ساعات مشخص هر روز، برای حفظ سطح انرژی پایدار و کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت ضروری است.
مصرف منظم وعدههای غذایی بهویژه برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و همچنین افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که با انسولینهای رایج یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون مانند مگلیتینیدها و سولفونیلاورهها درمان میشوند، اهمیت ویژهای دارد. حذف وعدههای غذایی یا میانوعدهها در هنگام استفاده از این درمانها، فرد را در معرض خطر افت قند خون قرار میدهد؛ وضعیتی که به آن هیپوگلیسمی گفته میشود.
زمانی که قند خون پایین میآید، فرد احساس ناخوشی خواهد داشت علائمی مانند لرزش، تعریق، سرگیجه و گرسنگی. اما اگر این وضعیت بهطور مکرر رخ دهد، کالری اضافی که برای اصلاح افت قند خون مصرف میشود، میتواند در نهایت منجر به افزایش وزن شود. پژوهشها نشان دادهاند که بین هیپوگلیسمی و افزایش وزن در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ارتباط وجود دارد.
حذف وعدههای غذایی همچنین میتواند باعث پرخوری در ساعات بعدی روز شود که این موضوع خود منجر به افزایش ناگهانی قند خون خواهد شد.
افت قند خون میتواند در هر زمانی از روز رخ دهد. با این حال، افرادی که در طول روز وعدههای غذایی و میانوعدههای منظم مصرف نمیکنند، بهویژه در معرض افت قند خون شبانه قرار دارند. این وضعیت به نام هیپوگلیسمی شبانه شناخته میشود. افت قند خون در طول شب میتواند بالقوه خطرناک باشد، زیرا ممکن است فرد متوجه وقوع آن نشود؛ این امر خطر بروز دفعات بعدی افت قند خون را افزایش داده و میتواند باعث خستگی در طول روز شود.
در برخی موارد، ممکن است هیچ علامت قابلتوجهی نداشته باشید؛ وضعیتی که به آن بیخبری از هیپوگلیسمی گفته میشود. این حالت بیشتر زمانی رخ میدهد که فرد بهطور مکرر دچار افت قند خون شود، بیش از پنج سال به دیابت مبتلا بوده باشد، یا از برخی داروهای کنترل فشار خون استفاده کند. پایین بودن قند خون در طول روز بدون آگاهی از آن نیز میتواند بهطور بالقوه خطرناک باشد؛ بهویژه هنگام ورزش کردن یا رانندگی.
افرادی که از پمپ انسولین استفاده میکنند، برخی داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین مصرف میکنند، یا تزریقهای متعدد انسولین دارند، معمولاً در زمانبندی وعدههای غذایی انعطافپذیری بیشتری دارند و در صورت حذف یا بهتعویق انداختن وعدههای غذایی، کمتر دچار افت قند خون میشوند.
زمانبندی وعدههای غذایی در دیابت
اگرچه زمانبندی وعدهها و میانوعدهها در دیابت اهمیت دارد، اما هیچ توصیه واحد و یکسانی که برای همه افراد مناسب باشد وجود ندارد. دلیل آن این است که هر فرد سبک زندگی، نیازهای تغذیهای و شرایط سلامت متفاوتی دارد.
در ادامه، آنچه جدیدترین پژوهشها درباره زمانبندی وعدههای غذایی در دیابت نشان میدهند، ارائه شده است.
صبحانه
اکثر کارشناسان بر این باورند که خوردن یک صبحانه سالم پس از بیدار شدن برای افراد مبتلا به دیابت مفید است. صبحانه متعادل نه تنها به شما کمک میکند تا در طول روز احساس سیری داشته باشید، بلکه میتواند در کنترل قند خون نیز مؤثر باشد.
مصرف یک صبحانه بزرگتر و پس از آن وعدههای کوچکتر برای ناهار و شام با کاهش وزن، کاهش قند خون و کاهش نیاز به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط بوده است.
از طرف دیگر، حذف صبحانه با افزایش سطح قند خون و افزایش وزن مرتبط است.
برای مثال، یک مطالعه روی بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۱ نشان داد که حذف صبحانه باعث افزایش قند خون در بعدازظهر و شب میشود و در نتیجه سطح کلی قند خون ۲۴ ساعته افزایش مییابد.
جالب اینجاست که تفاوت معنیداری در میزان کالری مصرفی بین افرادی که صبحانه میخورند و افرادی که آن را حذف میکنند، مشاهده نشد. این موضوع نشان میدهد افرادی که صبحانه را حذف میکنند، برای جبران کالری از دست رفته در طول روز بیش از حد غذا مصرف میکنند که این امر باعث افزایش ناگهانی قند خون میشود.
مطالعه دیگری نشان داد که حذف صبحانه با چاقی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است. اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به سایر بیماریهای مزمن مانند بیماری قلبی و سکته را افزایش میدهد. اگرچه این مطالعه رابطه مستقیمی بین حذف صبحانه و کنترل ضعیف قند خون نشان نداد، اما مشخص است که کنترل قند خون بهتر در افرادی که اضافه وزن یا چاقی ندارند، راحتتر است.
ناهار و شام
مصرف ناهار و شام متعادل با میزان مشابه کربوهیدرات در هر روز به طور کلی توصیه میشود تا قند خون و سطح انرژی شما پایدار بماند. این موضوع به ویژه در صورتی که انسولین یا داروهای خوراکی دیابت مصرف میکنید اهمیت دارد، زیرا قند خون شما میتواند در صورت حذف یا تأخیر در وعده غذایی کاهش یابد.
اگرچه هیچ توصیه مشخصی در مورد زمانبندی دقیق وعدههای غذایی وجود ندارد، ممکن است خوردن شام زودتر مفید باشد. یک مطالعه روی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که خوردن شام ظرف دو ساعت قبل از خواب با چاقی و کنترل ضعیف قند خون مرتبط است.
میانوعدهها
در مورد خوردن میانوعده، بگذارید سطح قند خون و علائم گرسنگی شما راهنمای شما باشد. به طور سنتی، اکثر برنامههای غذایی برای دیابت شامل دو میانوعده علاوه بر سه وعده غذایی اصلی است تا قند خون را پایدار نگه دارد. در حالی که میانوعدهها میتوانند از افت قند خون (هیپوگلیسمی) پیشگیری کنند و آن را در افراد مبتلا به دیابت درمان کنند، همه افراد مبتلا به دیابت به ویژه دیابت نوع ۲ ممکن است نیازی به مصرف میانوعده نداشته باشند.
اگر در معرض خطر هیپوگلیسمی شبانه هستید، خوردن یک میانوعده قبل از خواب میتواند به جلوگیری از افت بیش از حد قند خون در طول شب کمک کند.
زمانبندی وعدههای غذایی و ورزش
اگرچه هیچ توصیه مشخصی در مورد زمانبندی دقیق وعدههای غذایی وجود ندارد، ممکن است خوردن شام زودتر مفید باشد. یک مطالعه روی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که خوردن شام ظرف دو ساعت قبل از خواب با چاقی و کنترل ضعیف قند خون مرتبط استورزش کردن بعد از وعدههای غذایی ممکن است راه مؤثری برای کاهش سطح قند خون باشد. تحقیقات نشان دادهاند افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند و ۳۰ دقیقه پس از خوردن وعده غذایی ورزش میکنند، میتوانند قند خون خود را بهتر کنترل کنند.
برخی از افراد مبتلا به دیابت؛ به ویژه کسانی که انسولین وعدهای یا برخی داروهای دیگر دیابت مانند سولفونیل اوره مصرف میکنند ممکن است واقعاً نیاز داشته باشند قبل از ورزش چیزی بخورند تا از کاهش بیش از حد قند خون جلوگیری کنند. قند خون شما میتواند در طول ورزش پایین بیاید، زیرا عضلات شما در حین فعالیت بدنی، گلوکز (قند موجود در جریان خون) بیشتری مصرف میکنند.
اگر قصد دارید بلافاصله بعد از خوردن وعده غذایی ورزش کنید، پزشکتان ممکن است کاهش دوز انسولین را توصیه کند. شما همچنین میتوانید یک میانوعده کوچک حاوی کربوهیدرات قبل، حین یا بعد از ورزش بخورید. بهطور جایگزین، میتوانید قبل از خوردن وعده غذایی ورزش کنید و انسولین وعدهای خود را مصرف کنید تا خطر کاهش قند خون را کاهش داده و از مصرف کربوهیدرات اضافی در طول ورزش جلوگیری کنید.
روزه متناوب و دیابت
روزه متناوب یا فست یک الگوی غذایی است که شامل چرخهای بین دورههای روزهداری و غذا خوردن میباشد. در حالی که انواع مختلفی از روزه متناوب وجود دارد، رایجترین شکل آن شامل روزهداری به مدت ۱۶ ساعت در روز و مصرف تمام کالریها در هشت ساعت باقیمانده است. همچنین ممکن است شامل روزهداری ۲۴ ساعته هر دو روز یکبار باشد.
تحقیقات نشان میدهد که روزه متناوب به عنوان یک گزینه ایمن و قابل قبول برای بهبود کنترل قند خون، کاهش نیاز روزانه به انسولین و کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ در نظر گرفته میشود. چندین مطالعه کوچک نیز نشان میدهند که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است از مزایای مشابهی بهرهمند شوند.
با این حال، روزه متناوب برای همه مناسب نیست و ممکن است در برخی افراد مبتلا به دیابت، عوارض منفی داشته باشد.
بهویژه، به طور کلی توصیه نمیشود افرادی با دیابت نوع ۱ روزه متناوب انجام دهند، زیرا این کار میتواند خطر افزایش یا کاهش شدید قند خون را افزایش دهد. با این وجود، مطالعات جدید نشان دادهاند که روزه متناوب میتواند برای افرادی با دیابت نوع ۱ ساده (بدون عوارض پیچیده) ایمن باشد، به شرطی که آموزش ساختاریافته دیابت دریافت کنند و از پایش پیشرفته گلوکز، مانند استفاده از پمپ انسولین، بهرهمند باشند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین یا سولفونیل اوره مصرف میکنند نیز هنگام پیروی از برنامه روزه متناوب در معرض خطر کاهش قند خون هستند.
علاوه بر کاهش قند خون، سایر خطرات بالقوه روزه متناوب شامل کمآبی، دریافت ناکافی مواد مغذی، گرسنگی بیش از حد، سردرد و ضعف میباشد.
برخی از گروههای جمعیتی نباید روزه متناوب انجام دهند، به ویژه اگر دیابت دارند. این گروهها شامل زنان باردار یا شیرده، سالمندان، کودکان خردسال، افرادی با سابقه اختلال خوردن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند.
اگر دیابت دارید و قصد دارید روزه متناوب را امتحان کنید، حتماً این رژیم غذایی را با ارائهدهنده خدمات بهداشتی خود در میان بگذارید تا مطمئن شوید با نیازهای خاص سلامتی شما مطابقت دارد.
چگونه یک برنامه زمانبندی وعدههای غذایی متناسب با خودتان توسعه دهید؟
از آنجا که هر فرد نیازهای تغذیهای متفاوتی دارد و به غذاها و داروها به روشهای مختلفی پاسخ میدهد، ممکن است برای پیدا کردن برنامه زمانبندی وعدههای غذایی که بهترین نتیجه را برای شما داشته باشد، نیاز به آزمون و خطا باشد.
در اینجا چند نکته برای توجه به هنگام ایجاد یک برنامه زمانبندی وعدههای غذایی آورده شده است:
. برنامهریزی وعدههای غذایی منظم که شامل تعادل سبزیجات، پروتئین و کربوهیدراتها باشد، تا قند خون و سطح انرژی شما در طول روز ثابت بماند.
. مصرف کربوهیدرات را با ورزش و همچنین استفاده از انسولین و دیگر داروهای دیابت متعادل کنید.
. سوابق زمانی و نوع غذایی که میخورید را نگه دارید. همچنین سطح قند خون خود را قبل از وعدههای غذایی و دو ساعت بعد از آن یادداشت کنید تا ببینید که غذاها و زمانبندی وعدههای غذایی شما چگونه بر قند خون تاثیر میگذارند. با ارائهدهنده خدمات بهداشتی خود در مورد استفاده از دستگاه پایش مستمر گلوکز (CGM) یا دستگاه اندازهگیری قند خون (BGM) صحبت کنید. این دستگاهها میتوانند به اندازهگیری سطح گلوکز کمک کنند.
. در صورت نیاز، میانوعدههای سالم را براساس احساس گرسنگی و سطح قند خون خود در نظر بگیرید.
. سطح قند خون خود را قبل و بعد از ورزش بررسی کنید تا بیاموزید که انواع مختلف فعالیتها چگونه بر قند خون شما تاثیر میگذارند.
همچنین، هنگام ایجاد برنامه زمانبندی وعدههای غذایی، توجه به برنامه کاری، خواب و داروهای دیگری که مصرف میکنید، بسیار مهم است.
همکاری با تیم بهداشتی شما میتواند به شما کمک کند تا یک الگوی تغذیهای و برنامه زمانبندی وعدههای غذایی ایجاد کنید که بهترین تطابق را با نیازهای شما داشته باشد.
پیام شما به ما