اختصاص هر دروازه و طبقه به گروه خاصی از گناهکاران، حک‌شدن پندهای اخلاقی روی برخی دروازه‌ها، و بسته بودن آن‌ها در ماه رمضان، از ویژگی‌هایی است که روایات برای دروازه‌های جهنم برشمرده‌اند. در مقالات گذشته طبقه هاویه، طبقه جحیم، طبقه سَقر ، طبقه لظی، طبقه حطمه و طبقه سعیر مورد بررسی قرار گرفت. در این قسمت به توصیف درک یا طبقه فلق در جهنم می‌پردازیم.

در قرآن کریم، سوره فلق (سوره ۱۱۳) با عبارت «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» آغاز می‌شود. در این سوره، «فلق» به معنای «سپیده‌دم» یا «شکاف» آمده است. با این حال، در برخی روایات اسلامی، «فلق» به چاهی در جهنم اشاره دارد که اهل جهنم از شدت حرارت و ترس آن به خداوند پناه می‌برند. (عین‌الحیات، علامه مجلسی، ج ۲، ص ۸۹)

دَرَک هفتم، جهنّم است که فَلَق در آن است، و آن چاهی است در جهنّم که چون دهان باز کند، آتش به شدّت، زبانه کشد، که درد آورترین آتش است. (بحارالأنوار، ج ۸، ص ۲۸۹)      

نام درک هفتم، جهنم است که بدترین و سخت‌ترین طبقه دوزخ است و پایین‌ترین نقطه دوزخ است که چاه فلق در آن قرار دارد. فلق چاهی است که چون سر آن چاه را بگشایند آتش به شدت شعله‌ور شده و فوران می‌کند، و شدیدترین عذاب‌های آتشین در آنجاست.

در جهنم یک وادی از آتش وجود دارد که اهل جهنم از حرارت آن روزی ۷۰ هزار بار به خدا پناه می‌برند. و در آن وادی، اتاقی از آتش است و در آن اتاق چاهی از آتش است و در آن چاه، تابوتی از آتش و در داخل آن تابوت، ماری از آتش است که ۱۰۰۰ نیش دارد و طول هر نیش آن ۵۰۰ متر است

و صعود نام کوهی است از مس گداخته در وسط جهنم (ناظر به آیه مبارکه ۱۷ از مدثر: سأرهقه صعودا؛ به زودی او را به بالا رفتن از گردنه عذاب وادار می‌کنم). در آنجا یک جایی است از مس ذوب شده که در اطراف آن کوه جریان دارد، و عذاب آن از همه عذاب‌ها شدیدتر است. «تفسیر قمی، ص ۳۵۱ و ۳۵۲/ بحارالانوار، ج ۸، صص ۲۸۹ و ۲۹۰)

در تفسیر برخی روایات، واژه «فلق» به معنای "صدع" یا شکاف عمیقی است که اشاره به مکانی ترسناک در طبقه جهنم دارد. در واقع، چاهی در دوزخ است که بسیار عمیق و سوزان است.

مفهوم چاه یا «فلق» در جهنم

فلق یعنی صدع، صدع به معنای سوراخ در یک چیز سفت و محکم است و منظور این است که در جهنم، چاهی است که در آن ۷۰ هزار خانه است و آن خانه ۷۰ هزار اتاق دارد و در هر اتاق،  ۷۰ هزار سیاهی و در هر سیاهی ۷۰ هزار ظرف سم وجود دارد که همه اهل جهنم باید از آنجا عبور کنند. این روایت تصویری تکان‌دهنده از شدت عذاب و هول‌هایی است که در این چاه متراکم شده‌اند.

فلق چاهی ترسناک در طبقه جهنم است که جایگاهش دقیقاً مشخص نیست اما بسیار عمیق است. (تفسیر اهل بیت علیهم‌السلام ج ۱۸، ص ۵۰۲) در کتاب عین الحیات مجلسی روایاتی از امام صادق علیه‌السلام در معرفی کردن چاه فلق نکاتی بیان شده است که عبارتند از: چاهی که اهل جهنم از گرمای شدیدش به دنبال پناهگاه‌اند. همچنین در آن چاه، تابوتی از آتش وجود دارد که در آن، نام افرادی از پیشینیان و پسینیان ذکر شده است. (عین‌الحیات، علامه مجلسی، ج ۲، ص ۸۹) این ساختار هولناک، نشان‌دهنده عظمت و وحشت‌آور بودن این منطقه از جهنم است.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: فلق نام چاهی رو پوشیده در جهنم است. (الدرالمنثور، سیوطی، ج ۵، ص ۶۷)

جایگاه چه کسانی است؟
 

یک طایفه از کسانی که اهل این چاه هستند، شرابخواران است. (بحارالانوار، ج۸، مبحث جهنم)

فلق چاهی است در جهنم که اهلش از شدت حرارت و خوف و ترس آن چاه به خداوند پناه می‌برند؛ این چاه از خداوند اذن خواست که نفس بکشد خداوند هم به آن اذن داد، وقتی نفس کشید جهنم پر از آتش شد

وصف طبقه جهنم و ویژگی‌های طبقه فلق

درباره‌ این طبقه از دوزخ، معاویة بن وهب می‌گوید: روزی خدمت امام صادق علیه‌السلام بودیم، شخصی آیه «قَل اَعُوذُ بِرَبّ الفَلَق» را خواند و از حضرت پرسید: فَلَق چیست؟ حضرت فرمودند: بیابانی است در دوزخ، که در آن هفتاد هزار خانه و در هر خانه هفتاد هزار اتاق و در هر اتاق هفتاد هزار مار بزرگ و در شکم هر ماری هفتاد هزار نوع از سم است. (نورالثقلین، ج۳، ص۷۲۰)

در روایتی دیگر ذکر شده فلق چاهی در جهنم است که اهل دوزخ از حرارت آن دنبال پناهگاه هستند و در آن چاه، صندوقی از آتش است که اهل آن چاه از حرارت و سوزندگی آن در رنج و عذاب هستند. (آمال الواعظین، ج۳، صص ۴۲۷-۴۳۰)

فلق چاهی است در جهنم که اهلش از شدت حرارت و خوف و ترس آن چاه به خداوند پناه می‌برند؛ این چاه از خداوند اذن خواست که نفس بکشد خداوند هم به آن اذن داد، وقتی نفس کشید جهنم پر از آتش شد.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: در جهنم یک وادی از آتش وجود دارد که اهل جهنم از حرارت آن روزی ۷۰ هزار بار به خدا پناه می‌برند. و در آن وادی، اتاقی از آتش است و در آن اتاق چاهی از آتش است و در آن چاه، تابوتی از آتش و در داخل آن تابوت، ماری از آتش است که ۱۰۰۰ نیش دارد و طول هر نیش آن ۵۰۰ متر است، و لذا خداوند به پیامبر می‌فرماید: بگو پناه می‌برم به آفریدگار فلق. (بحارالانوار، ج۸، مبحث جهنم)