ترس از تاریکی یکی از رایج‌ترین نگرانی‌های دوران کودکی است. بر اساس اعلام «آکادمی اطفال آمریکا»، این ترس پدیده‌ای طبیعی در فرایند رشد روانی کودک به شمار می‌آید و در حدود نیمی از کودکان ۳ تا ۸ ساله دیده می‌شود. با این حال، اگر والدین به‌درستی با آن مواجه نشوند، ممکن است به مشکلاتی مانند بی‌خوابی، اضطراب شبانه، افت تحصیلی و کاهش اعتمادبه‌نفس کودک منجر شود.

ریشه‌های ترس از تاریکی

تا حوالی ۷ تا ۸ سالگی، کودک در تمایز خیال و واقعیت مهارت کافی ندارد.

تاریکی، به‌ویژه هنگام خواب، می‌تواند بستری برای تخیلات ناشناخته و ترسناک مانند هیولاها، اشباح یا صداهای وهم‌انگیز باشد.

تجربه‌های ناخوشایند مانند زمین خوردن در تاریکی، تماشای فیلم‌های ترسناک یا شنیدن داستان‌های وحشتناک، اضطراب کودک را تشدید می‌کند.

گفت‌وگو و حمایت عاطفی

گوش دادن: «می‌فهمم تاریکی برایت ناآشنا و ترسناک است.»

قول امنیت‌بخشی: «من همیشه مراقبت هستم.»

پرهیز از تحقیر: گفتن جملاتی مانند «ترس نداره» یا «تو دیگه بچه نیستی» ممنوع است.

قصه‌های قهرمانانه: نمایش کودک به‌عنوان قهرمانی که بر ترس خود غلبه می‌کند.

ساختن محیطی امن و قابل کنترل

چراغ خواب با نور ملایم و گرم برای کاهش تضاد نور و تاریکی.

چراغ‌قوه دستی برای ایجاد حس مالکیت و کنترل بر محیط.

مسئولیت‌های ساده مانند قفل کردن در اتاق یا روشن و خاموش کردن چراغ.

عروسک یا وسیله‌ای که نقش «نگهبان شب» را داشته باشد.

استفاده از اپلیکیشن‌های خواب‌آور مانند قصه‌گویی صوتی یا موسیقی با خاموشی خودکار.

مواجهه تدریجی (Graduated Exposure)

یکی از مؤثرترین روش‌های شناختی–رفتاری برای کاهش ترس از تاریکی، عادت‌دهی کودک به محیط‌های کم‌نور به‌صورت گام‌به‌گام است:

چند شب استفاده از نور ملایم ثابت.

کاهش تدریجی شدت نور هر چند روز یک‌بار.

انجام بازی‌های ساده مانند پازل یا نقاشی در فضای نیمه‌تاریک.

ثبت سطح ترس توسط کودک (از ۰ تا ۱۰) و بررسی پیشرفت.

از تاریکی تا اعتماد

ترس از تاریکی نشانه ضعف نیست، بلکه بخشی طبیعی از مسیر رشد کودک است و فرصتی ارزشمند برای تقویت شجاعت، استقلال و خودآگاهی به شمار می‌آید. به یاد داشته باشید که تغییر عادات خواب نیازمند صبر و پیوستگی است و معمولاً بین دو تا چهار هفته زمان می‌برد. ثبات در اجرای مراحل و احترام به احساسات کودک، کلید عبور موفق از این مرحله است. در صورتی که ترس، عملکرد روزانه کودک را مختل کند، مشورت با روان‌شناس کودک می‌تواند بسیار مؤثر باشد.