وقتی نام امام حسین علیهالسلام بر زبان میآید، ذهن بسیاری بیدرنگ به میدان کربلا، شمشیر، خون و مظلومیت معطوف میشود. گویی ساحت عاشورا، تمامی ابعاد شخصیت آن امام همام را در خود خلاصه کرده است. اما در کنار این صلابت و فداکاری، وجهی لطیف و کمتر دیدهشده از زندگی ایشان وجود دارد که سرشار از مهر، عاطفه و مسئولیتپذیری در برابر خانواده و همسران است.
امام حسین علیهالسلام تنها یک قهرمان حماسهساز نیست، بلکه الگویی زنده و انسانی برای روابط زناشویی، تربیت فرزند، مدیریت خانواده و پاسداشت احساسات لطیف انسانی است. در زمانهای که بسیاری از آموزههای اخلاقی در زندگی خانوادگی رنگ باختهاند، بازخوانی سیره همسرداری آن حضرت، فرصتی مغتنم برای بازسازی این ارزشها در جامعه است.
این یادداشت کوشیده است با تکیه بر منابع معتبر تاریخی و روایی، سیمای خانوادگی امام حسین علیهالسلام را بازآفرینی کند؛ از لطافت رفتارش با همسران و استقلال مالی آنان گرفته تا عشق عاشوراییاش با رباب، وفادارترین بانوی تاریخ. این روایت، نه صرفاً بازگویی خاطراتی از گذشته، که تابلویی است از زیست مسلمانی آگاه، مهربان و مسئول در بستر خانواده.
خانواده؛ ملاک تصمیمگیری حتی در عاشورا
در یکی از فرازهای عبرتانگیز عاشورا، نافع بن هلال، یار باوفای امام، آماده پیوستن به میدان نبرد بود. اما همسر جوانش از فراق و فدا شدن او نالان بود و میگریست. وقتی امام حسین علیهالسلام این بیتابی را دید، با لحنی مهربان به نافع فرمود: «ای نافع! همسرت جدایی تو را نمیپسندد. تو آزادی و میتوانی رضایت او را بر جهاد با شمشیر مقدم بداری.»
این سخن امام، نه تنها یک پیام اخلاقی است، بلکه تصویری روشن از اولویت دادن به آرامش خانواده و احترام به احساسات همسر در حتی بحرانیترین موقعیتهاست. در فرهنگ حسینی، همسر و خانواده تنها محل سکونت نیستند؛ بلکه کانون مودت، مهر و مسئولیتاند.
احترام به انتخاب و سلیقه همسر؛ روایت فرشهای فاخر
در «اصول کافی» (جلد ۶، صفحه ۴۷۶)، روایتی از امام باقر علیهالسلام نقل شده که گروهی به منزل امام حسین علیهالسلام وارد شدند و از وجود فرشها و پشتیهای گرانقیمت و نو انتقاد کردند. امام در پاسخ، چنین فرمود:
«إنّا نَتَزَوّجُ النِّساءَ فَنُعطیهِنَّ مُهُورَهُنَّ فَیَشتَرینَ بِها ما شِئنَ، لَیسَ لَنا فیهِ شیءٌ.»
ما با زنان ازدواج میکنیم و مهریه آنان را میپردازیم، و آنان با آن، هرچه بخواهند خریداری میکنند؛ ما در این خریدها هیچ دخالتی نمیکنیم.
امام، با این سخن، نه تنها حق انتخاب و استقلال مالی همسران را به رسمیت میشناسد، بلکه دیدگاه بسیاری از مردان سنتی را به چالش میکشد. مهریه، در نگاه امام، سرمایهای برای اختیار و شخصیت همسر است، نه ابزاری برای کنترل و محدودیت.
زیبایی و شادمانی، حق اهل خانه
در روایتی دیگر، امام صادق علیهالسلام میفرماید: «امام حسین علیهالسلام برای همسران و فرزندان خود زیورآلات طلا و نقره تهیه میکرد و دوست داشت که آنها با آن زیور کنند.»
این روایت، نشانی از اهمیت دادن امام به شادی و رضایت خانواده دارد. البته در همه این اقدامات، حد اعتدال رعایت میشود؛ همانطور که در روایت نخست گفته شد، هزینهها در حد مهریه بوده و اسراف و تجملگرایی جایی در سیره امام نداشت.
آرامش روانی خانواده؛ حتی در میدان کربلا
در روز عاشورا، امام حسین علیهالسلام برای آرامش دل خانوادهاش، که در اضطراب و بیم از سرنوشت حضرت بودند، بر بلندیای میایستاد و ذکر «لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» را فریاد میزد. این کار امام باعث میشد که خانواده مطمئن شوند هنوز زنده است و سایهاش بر سر آنان باقی است.
این رفتار، تجسم عینی نقش پدرانه و همسرانه امام در سختترین لحظات است؛ الگویی ناب برای مردانی که مسئولیتپذیری، محبت و توجه به آرامش خانواده را با هم توأم میخواهند.
رباب؛ همسری وفادار
رباب، همسر بزرگوار امام حسین علیهالسلام و مادر سکینه، از زنان برجسته خاندان اهل بیت بود. ابن کثیر درباره او مینویسد: «امام حسین علیهالسلام، رباب را بسیار دوست میداشت و برای او شعر میسرود.» (البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۱۲)
در اشعاری که از امام باقی مانده، صمیمیت و عشق میان او و رباب به روشنی نمایان است. از جمله این ابیات:
لَعَمرُکَ إنّنی لأُحِبُّ داراً تحُلُّ بها سُکینَةُ و الرَّبابُ
اُحِبُّهُما و أبدُلُ جُلَّ مالی، و لیسَ للائمِ فیها عِتابُ (مجله تراثنا، ش ۱۰، ص ۱۲۸؛ البدایة، ج۸، ص۲۱۱)
ترجمه: «به جان تو سوگند، خانهای را دوست دارم که سکینه و رباب در آن باشند.
آنها را دوست دارم و همه داراییام را برایشان فدا میکنم، و هیچ سرزنشی را در این باره نمیپذیرم.»
در بیت دیگری میفرماید:
و لستُ لَهُم و إن عتبوا مطیعاً، حیاتی أو یُغیّبَنی التُرابُ (الاغانی، ج۱۶، ص۱۴۰)
حتی اگر مرا سرزنش کنند، من هرگز از این عشق دست نمیکشم، مگر زمانی که خاک بر من پاشیده شود.
وفاداری رباب؛ پس از عاشورا
رباب، این همراه وفادار، در کربلا حضور داشت و پس از شهادت امام، سوگوارترین دل تاریخ شد. گفتهاند در مجلس ابن زیاد، سر امام را در دامن گرفت و این شعر را خواند:
وا حُسینا! فلا نسیتُ حسیناً، أقصَدَتهُ أسِنَةُ الأعداء
غادروهُ بِکربلاءَ صریعاً، لا سقی اللهُ جانبی کربلاء (تذکرة الخواص، ص۲۶۰)
ترجمه: «وای حسین! هرگز تو را فراموش نمیکنم. دشمن تو را با نیزه زد،
او را در کربلا رها کردند... خداوند کربلا را سیراب نکند!»
وفاداری رباب تا آنجا پیش رفت که پس از شهادت امام، به خواستگاری اشراف قریش پاسخ منفی داد و فرمود:
«پس از آنکه رسول خدا صلیاللهعلیهواله پدرشوهرم بوده، هرگز کس دیگری را به عنوان پدرشوهر نمیپذیرم.» (الکامل، ج۴، ص۸۸)
او یک سال از شدت اندوه در کنار قبر امام حسین علیهالسلام ماند و به نقل از ابن اثیر، حتی در سایه ننشست. سرانجام از اندوه این غم سترگ جان سپرد. در شعری که از او نقل شده، میخوانیم:
إلی الحَولِ ثم أسمُ السلامَ علیکُما، و من یبکِ حولاً کاملاً فقد اعتذر (البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۱۲)
«تا یک سال، پیوسته بر شما درود میفرستم. کسی که یک سال تمام بگرید، معذور است.»
سیره امام حسین علیهالسلام در برخورد با همسر و خانواده، یک الگوی کامل و عمیق برای شیعیان است. از احترام به نظر همسر، تا فراهمکردن شادی اهل خانه، از رعایت اعتدال در معیشت، تا توجه به آرامش روانی همسر، و از عشق بیپرده تا وفاداری متقابل.
ما اگر خود را شیعه حسین علیهالسلام میدانیم، باید در رفتار با همسر، نگاه عاشقانه و شریف حضرت را الگو قرار دهیم. عاشورا فقط درس شمشیر نیست؛ عاشورا، درسی است از عشق، احترام، و آرامش در متن خانه.
پیام شما به ما