پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ داروی همه این دردها را معرفی فرموده‌اند: می‌خواهید درد و درمان‌تان را بگویم؟ درد شما گناهان است؛ و درمان‌تان استغفار. (الترغیب و الترهیب، ج۲، ص۴۶۸)

استغفار در لغت، از ماده «غفر به‌معنی پوشاندن و پنهان‌کردن است. و از طرفی دیگر درخواست بخشش از خداوند برای گناهان است.

با بررسی آیات و روایات معلوم می‌شود هیچ کسی از توبه و استغفار مستثنی نیست. نه فقط گنهکاران، بلکه مؤمنان و حتی ائمه و انبیاء هم موظف به استغفارند. میزان و شکل استغفار برای هر کس فرق دارد: معصوم برای دور نگه داشتن گناه از خودش استغفار می‌کند و بقیه برای پاک شدن از گناهان‌شان.

ارتباط گناه با توبه

از نگاه قرآن، بسیاری از بلایا و مصائب دنیوی انسان‌ با اعمال و گناهان خودش ارتباط مستقیم دارد. قرآن در آیات مختلف تأکید می‌کند که گرفتاری‌ها، مشکلات و بحران‌هایی که انسان با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، اغلب نتیجه رفتارهای ناپسند و گناهانی است که خود مرتکب شده است. یکی از واضح‌ترین آیات در این زمینه، آیه ۳۰ سوره شوری است:

ائمه اطهار علیهم‌السلام روش‌های مختلفی برای استغفار کردن به ما آموزش داده‌اند. یکی از آنها گفتن ۷۰ مرتبه استغفرالله و اتوب الیه بعد از نماز عصر است. این استغفار در وسط روز دو فایده دارد: اول؛ از گناهانی که از صبح مرتکب شده‌ایم، بخشش می‌خواهیم و دوم؛ مراقبت می‌کنیم از ظهر به بعد گناهی مرتکب نشویموَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ. این آیه به روشنی بیان می‌کند که بسیاری از رنج‌ها و مصائب انسان‌ها نتیجه مستقیم اعمال خودشان است، هرچند که خداوند بخشنده است و بسیاری از گناهان را می‌بخشد.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: هر رگی که قطع می‌شود، هر مصیبتی که به وجود می‌آید و هر سردرد یا بیماری که فرد بدان دچار می‌شود به سبب ارتکاب گناهان است. زیرا خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: و مَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیدِیکُمْ و یعْفُو عَن کَثِیرٍ. آنگاه امام فرمود: آنچه خداوند عفو و گذشت می‌فرماید، بیشتر است از آنچه مؤاخذه و عقوبت می‌کند. (وسایل‌الشیعه، ج۱۵، ص۲۹۹)

از این رو ائمه اطهار علیهم‌السلام روش‌های مختلفی برای استغفار کردن به ما آموزش داده‌اند. یکی از آنها گفتن ۷۰ مرتبه استغفرالله و اتوب الیه بعد از نماز عصر است. این استغفار در وسط روز دو فایده دارد: اول؛ از گناهانی که از صبح مرتکب شده‌ایم، بخشش می‌خواهیم و دوم؛ مراقبت می‌کنیم از ظهر به بعد گناهی مرتکب نشویم.      

بنابراین مشکل اصلی خود ما هستیم. هر بار که خطایی می‌کنیم؛ حسادت، کینه، بی‌عدالتی، دروغ، خوردن مال حرام، بی‌حرمتی به والدین، یا حتی اشتباه‌های کوچک روزمره، روی روح و روان و زندگی ما تاثیرات روشنی دارند. در واقع گناه، آثار وضعی دارد؛ یعنی بسیاری از گناهان، مکافاتی در این جهان دارند. برای همین است که ما دچار بیماری‌ها، فقر، بی برکتی مال، اجابت نشدن دعاها، قرض و ... می‌شویم.

در دعای کمیل، از خدا می‌خواهیم ما را از آن گناهانی حفظ کند که:

باعث مجازات می‌شوند، نعمت‌ها را از ما می‌گیرند، دعاهای ما را بی‌پاسخ می‌گذارند، و بلا و مشکلات را به زندگی ما می‌آورند.

به زبان ساده، ما از خدا می‌خواهیم گناهانی که آرامش، موفقیت و زندگی خوب ما را تهدید می‌کنند، از ما دور نگه دارد. و این یعنی انعکاس گناهان ما در جای جای زندگی‌مان.

آثار استغفار در روایات

در روایات بسیاری به استغفار سفارش شده‌ایم. زیرا بسیاری از مشکلات انسان را رفع می‌کند. پیامبر اکرم و ائمه اطهارعلیهم‌السلام استغفار را سبب زیادشدن رزق و روزی و رفع فقر(کنز الفوائد ج‌۲، ص۱۹۷)، برطرف شدن مشکلات(مکارم الأخلاق، ص ۳۲۸)، برطرف شدن اندوه و غم(الکافی، ج‌۸، ص ۹۳)، جاری شدن برکات آسمانی(هود، ۵۲)، دفع بلا و عذاب(مستدرک الوسائل، ج‌۵، ص ۳۱۸)، اجابت دعا   فرزنددار شدن (مکارم الأخلاق، ص۲۲۶)، زیادشدن علم(مصباح للکفعمی، ص۶۳)، تسویه‌شدن بدهی‌ و قرض (الدعوات، ص۳۱) و نزول باران رحمت و نجات از خشکسالی(هود، ۵۲) معرفی کرده‌اند.

آثار گناه و توبه بر روح

شیخ عباس تبریزیان در کتاب خود می‌نویسد: «دانشمند ژاپنی در آزمایش‌های خود، تأثیر کلمات را به آب ثابت کرد، این دانشمند وقتی کلمات منفی بر روی آب خواند و سپس آب را منجمد کرد و از مولکول‌هایش عکس گرفت، متوجه شد که مولکول‌های آب زشت شده‌اند و زمانی که کلمات مثبت بر روی آب خواند و سپس آن را منجمد کرد و از مولکول‌هایش عکس گرفت، متوجه شد که مولکول‌های آب زیبا شده اند. (دراسه، فی طب الرسول المصطفی، عباس تبریزیان، ج۲)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: هر رگی که قطع می‌شود، هر مصیبتی که به وجود می‌آید و هر سردرد یا بیماری که فرد بدان دچار می‌شود به سبب ارتکاب گناهان استاستاد تبریزیان در کتاب خود ادامه می‌دهد: «یک مؤسسه انرژی سنجی از آمریکا با من تماس گرفت و گفت که ما با اسامی خداوند درمان می‌کنیم. او می‌گفت ما به بیمار می‌گوییم که به مدت ۱۰الی ۲۰ دقیقه اسامی خداوند: مثلاً؛ کریم، رحیم، رحمن را تکرار کند و در همان زمان، به بیمار دستگاه انرژی سنجی وصل می‌کنیم.
به این ترتیب متوجه می‌شویم که هر اسمی روی چه نقطه‌ای از بدن تأثیر می‌گذارد، مثلاً یک اسم روی قلب، یک اسم روی کلیه، یک اسم روی کبد، یک اسم روی پا اثر می‌کند. (دراسه، فی طب الرسول المصطفی، عباس تبریزیان، ج۲)

بنابراین گناه که تیرگی و سیاهی بر روی نفس و روح ایجاد می‌کند با استغفار و طلب بخشش از خداوند، طراوات و نور پیدا می‌کند.

برای توبه کردن چیکار کنیم؟

توبه کردن کار خیلی سختی نیست فقط چند مورد را مدنظر داشته باشی کافیه:

- بلافاصله توبه کن: تا گناهی مرتکب شدی، دنبال یک زمان خاص نباش. بلکه بلافاصله یه چند دقیقه با خداوند خلوت کن و از خطایی که کردی پوزش بطلب و قلب و روح خود را پاکیزه کن. و اگر توبه به تعویق بیافتد روح چرک‌مرده می‌شود. و از طرفی معلوم نیست تا زمان خاص زنده بمانی و فرصت توبه داشته باشی.

- تکرار نکردن گناه: بعد از توبه حواست باشه که دیگه آن گناه را تکرار نکنی.    

- ۷۰ بار استغفار: به هفتاد مرتبه استغفار بعد از نماز عصر مقید باش؛ زیرا آثار بسیاری دارد.

- ادای حق‌الناس: بعد از توبه دقت داشته باش که باید حق الناس را ادا کنی و توبه به تنهایی فایده ندارد.

- انتخاب دوستان مناسب: تلاش کن با دوستانی ارتباط داشته باشی که تو را به سمت نیکی‌ها تشویق کنند و از گناه دور نمایند. چون شیطان تلاش می‌کند انسان را بسوی گناه بکشاند و دوست خوب همراه خوبی است برای دوری از گناه.

نتیجه‌گیری

استغفار یک راهکار عملی و واقعی برای زندگی امروز است:

دردهایی که نمی‌توانیم توضیح دهیم، اغلب نتیجه اثرات گناه روی روح و جسم ما هستند. مواجهه با اشتباه‌ها و پاکسازی آنها از طریق استغفار، ذهن و روح را آرام می‌کند. و آرامش روحی و روانی به زندگی روزمره و حتی جسم ما منتقل می‌شود و انرژی دوباره ایجاد می‌کند.

اگر امروز احساس خستگی، اضطراب یا بی‌انرژی بودن می‌کنی و درگیر مشکلات و غم و فقر هستی، روایت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را به یاد آور: نگاهی به درونت بینداز، اشتباه‌هایت را ببین، استغفار کن و مسیر درست را دوباره انتخاب کن.