هفت رکن مهم قدرت‌ساز

وقتی می‌شنوید «قدرت»، به چه فکر می‌کنید؟ تانک؟ موشک؟ پول؟ اسلام می‌گوید همه اینها فقط ابزارند! قدرت یک سیستم هوشمند هفت‌رکنی است: عدالت و مشروعیت، دانش و فناوری، رهبری هوشمندانه، اقتصاد قوی، امنیت و بازدارندگی، اعتماد مردمی، و تاب‌آوری جمعی. این‌هاست که جوامع را به قله‌های پیشرفت می‌رساند. بیایید این هفت رکن مهم قدرت را بشناسیم.

عدالت و مشروعیت، پایۀ قدرت 

قرآن می‌فرماید: کسانی که به قدرت می‌رسند باید نماز بخوانند، زکات بدهند و امر به معروف کنند. این یعنی قدرت واقعی با عدالت، توزیع عادلانه ثروت و نظارت مردمی شکل می‌گیرد. قدرت منهای عدالت مساوی است با سقوط. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نامه به مالک اشتر تأکید می‌کند: معیار موفقیت حکومت، آبادانی کشور و حفظ حقوق شهروندان است، نه پر کردن خزانه! (نهج‌البلاغه، نامۀ ۵۳)

دانش و فناوری

قدرت بدون دانش، کور و بی‌ثمر است. قرآن علم را عامل برتری انسان‌ها معرفی می‌کند (مجادله:۱۱) و در داستان طالوت، دلیل شایستگی او را «علم و توانایی» می‌داند، نه ثروت یا نسب. (بقره: ۲۴۷). حتی به نقش فناوری هم اشاره شده: «آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و منافعی برای مردم است» (حدید:۲۵). در روایات نیز آمده: «دانش، سلطنت و قدرت است؛ هر که آن را بیابد، فرمانروایی می‌کند.» 

سازماندهی و رهبری هوشمندانه 

قدرت بدون ساختار، به هرج‌ومرج می‌انجامد. قرآن می‌فرماید: «اطاعت کنید از خدا، پیامبر و اولی‌الامر» (نساء:۵۹). همچنین هشدار می‌دهد: «نزاع نکنید که سست می‌شوید و قدرتتان از بین می‌رود» (انفال:۴۶). انسجام و مشورت، قلب حکمرانی توانمند است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز در عهدنامه مالک اشتر بر انتخاب مدیران شایسته، نظارت دقیق و پاسخگویی مسئولان تأکید می‌کنند؛ عناصری که ستون‌های یک قدرت پایدار را می‌سازند. (نهج‌البلاغه، نامۀ ۵۳)

اقتصاد عادلانه

اقتصاد برای کشور مثل خون در بدن است؛ اگر درست و عادلانه توزیع نشود، کل سیستم فلج می‌شود. قرآن می‌فرماید: «نباید ثروت تنها میان ثروتمندان دست به دست شود» (حشر:۷). نظام مالیاتی اسلام مانند زکات، برای حمایت از نیازمندان طراحی شده است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز در همان نامه ۵۳ نهج‌البلاغه، اقتصاد را به آبادانی، کشاورزی و تولید گره می‌زنند؛ یعنی اقتصادی مولد، نه صرفاً منبع درآمد حکومت.  

بازدارندگی و امنیت

قرآن دستور می‌دهد: «هر نیرویی در توان دارید آماده کنید تا دشمنان را بترسانید» (انفال:۶۰). هدف این آمادگی، جنگ‌طلبی نیست، بلکه بازدارندگی است؛ یعنی آن‌قدر قوی باشیم که دشمن حتی فکر حمله نکند. اما این قدرت، افسارگسیخته نیست؛ بلکه در خدمت عدالت و دفاع از مظلومان است (نساء:۷۵). امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز جهاد را «دری از درهای بهشت» می‌دانند و هشدار می‌دهند که ترک آن، مایۀ خواری است. (نهج‌البلاغه، خطبه ۲۷).

اعتماد مردمی و قدرت نرم 

قدرت واقعی تنها با ارتش و اقتصاد ساخته نمی‌شود؛ بلکه به دل‌ها و اعتماد مردم نیاز دارد. قرآن دعوت به حق را با «حکمت و موعظۀ نیکو» می‌داند (نحل:۱۲۵). همچنین همکاری در نیکی‌ها (مائده:۲) پایه همبستگی اجتماعی است. نهاد «امر به معروف و نهی از منکر» هم سازوکاری برای نظارت عمومی است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز بر مهربانی با مردم و حفظ کرامت آنان تأکید می‌کنند؛ شرط اصلی دوام حکومت. (نهج‌البلاغه، نامۀ ۵۳)

 تاب‌آوری و امید

هیچ جامعه‌ای بدون روحیه و امید، پایدار نمی‌ماند. قرآن بارها به صبر و پایداری فرمان می‌دهد: «ای مؤمنان، صبر کنید و یکدیگر را به صبر وادارید» (آل‌عمران:۲۰۰). همچنین می‌فرماید: «سست نشوید... شما برترید اگر ایمان داشته باشید» (آل‌عمران:۱۳۹). در روایات نیز صبر نسبت به ایمان، مانند سر نسبت به بدن است. یعنی جامعه‌ای بی‌صبر و ناامید، مانند بدنی بی‌سر، توان ادامۀ حیات ندارد. (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۷۳)