بنابر احادیث اسلامی، رزق و روزی انسان‌ها از سوی خداوند مقدر و تضمین شده است. این روزی، تنها به معنای درآمد مالی نیست، بلکه همه ابعاد زندگی ـ اعم از معیشت، آرامش، سلامت، فرصت‌های رشد و حتی اعتبار اجتماعی ـ را در بر می‌گیرد. انسان با تلاش‌های نامشروع، چیزی بیش از آنچه برایش تعیین شده به دست نمی‌آورد؛ بلکه تنها کیفیت و مسیر رسیدن به رزق خویش را تغییر می‌دهد.

پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله در خطبه حجّةالوداع در این باره اینگونه هشدار داده‌اند:

«فرشته امین وحی مرا آگاه کرده است که هیچ‌کس پیش از آن‌که روزی خود را ـ تمام و کمال ـ مصرف کند از دنیا نخواهد رفت؛ پس از خدای بزرگ بترسید و در مال و روزی اعتدال را رعایت کنید، و مبادا دیر شدن وصول روزی شما را بر آن دارد که از راهی که در آن معصیت باشد طلب کنید؛ زیرا خداوند متعال روزی را میان بندگان خود به صورت حلال تقسیم کرده است نه حرام.» (کافی، ج۵، ص۸۰)

امام باقر علیه‌السلام نیز در روایتی مشابه می‌فرمایند: «برای هر فردی، روزی حلالی مقرر شده که به او خواهد رسید. از سوی دیگر، همان روزی از راه حرام نیز به او عرضه می‌شود. اگر فرد مقداری از آن را از راه حرام کسب کند، به همان اندازه از سهم حلال او کسر می‌گردد.» (کافی، ج۵، ص۸۰)

همینطور در وصایای حضرت لقمان به فرزندش می‌خوانیم: «همواره ملازم قناعت و راضی به تقسیم خداوند باش. دزد هنگامی که سرقت می‌کند، خداوند از رزق او می‌کاهد و گناه دزدی به عهده‌اش می‌ماند. اگر صبر می‌کرد و دزدی نمی‌نمود، همان مقدار از راه مشروع به او می‌رسید.» (سفینة البحار، ج۱، ص۵۱۸)

طبق این روایات، فردی که دزدی می‌کند یا مرتکب حرام مالی می‌شود، در حقیقت دارایی جدیدی به تقدیر خود اضافه نکرده، بلکه بخشی از همان سهمی را که قرار بود در آینده از مسیری پاک به دست آورد، با عجله و از راهی نادرست تصاحب کرده است.

یک نمونه تاریخی

نقل شده است امیرالمؤمنین علیه‌السلام روزی برای ورود به مسجد، از مرکب خود پیاده شدند و آن را به مردی سپردند. آن مرد، افسار مرکب را دزدید و گریخت. پس از پایان نماز، امام دو درهم را که برای دستمزد آن مرد در نظر گرفته بودند، به شخصی دادند تا افساری جدید تهیه کند. آن شخص در بازار، همان افسار دزدیده‌شده را یافت که سارق آن را به دو درهم فروخته بود. او افسار را خرید و ماجرا را برای حضرت بازگو کرد. امام فرمود: «بنده با بی‌صبری، خود را از روزی حلال محروم می‌کند، در حالی که چیزی بیشتر از آنچه برایش مقدر شده بود به دست نمی‌آورد.» (میزان الحکمه، ج ۴، ص ۱۲۳).

پیامدهای تلخ تحصیل رزق از راه دزدی

۱. جابه‌جایی زمانیِ سهم

 دزد یا رشوه‌گیرنده همان مقدارِ معین را زودتر مصرف می‌کند، اما: 

   - بخشی از آن صرفِ جریمه، وکیل، ترس، درمانِ استرس و… می‌شود؛ در نتیجه «خالصِ مصرف» او کمتر از کسی است که از مسیرِ حلال و با امنیتِ روانی به همان مقدار رسیده است.  

بر اساس همان روایات، در قیامت آن مال باید بازگردانده شود؛ یعنی اصلِ مال به صاحبش، و «ثوابِ صبرِ» طرف مقابل از حسابِ متجاوز کسر می‌شود.

۲. بی‌برکتی در زندگی

مال حرام ظاهری فریبنده دارد؛ ممکن است به ظاهر درآمد فرد را افزایش دهد، اما در عمل برکت را از زندگی می‌برد. چنین مالی یا به سرعت نابود می‌شود، یا صرف بیماری‌ها و مشکلات غیرمنتظره می‌گردد.

۳. هزینه‌های روانی و اجتماعی

کسی که از راه دزدی یا تقلب کسب مال می‌کند، همیشه در ترس و نگرانی از افشای عمل خود زندگی می‌کند. این ترس، آرامش روانی او را می‌گیرد و حتی در جمع نزدیکان نیز اعتماد و اعتبار خویش را از دست می‌دهد. اینها، بخش‌های حیاتی «روزی» معنوی انسان هستند که با مال حرام نابود می‌شوند.

۴. تضعیف فرصت‌های رشد

انسان با انتخاب راه‌های نامشروع، سرمایه اصلی خود یعنی «زمان» و «توانایی» را صرف کاری می‌کند که نه پایداری دارد و نه آینده‌ای. در نتیجه فرصت‌های یادگیری مهارت و پیشرفت شرافتمندانه را از دست می‌دهد.

۵. تأثیر منفی بر حیات معنوی

روایات متعددی تأکید دارند که غذای حرام، بر روح و جان انسان اثر می‌گذارد. چنین مالی می‌تواند مانع اثرگذاری عبادات شود و قساوت قلب به همراه آورد. به تعبیر علمای اخلاق، حرام، مجرای فیض الهی را مسدود می‌سازد.

۶. گسترش بی‌اعتمادی اجتماعی

از منظر اجتماعی، گسترش کسب حرام موجب سلب اعتماد عمومی، افزایش ناامنی اقتصادی و بی‌ثباتی روابط انسانی می‌شود. وقتی مردم احساس کنند دسترنج‌شان در معرض سرقت یا فساد قرار دارد، همبستگی اجتماعی به شدت آسیب می‌بیند.

۷. حسرت اخروی

یکی از بزرگ‌ترین حسرت‌های انسان در روز قیامت، مشاهده این واقعیت است که اموالی که از راه حرام به دست آورده، همان سهم مقدر خودش بوده است. او درمی‌یابد که اگر اندکی صبر و تقوا پیشه می‌کرد، می‌توانست همان ثروت را بدون تحمل بار گناه و عذاب، از راه حلال به دست آورد.

پس یادتان باشد دارایی شما یک «سقف بالقوه» دارد؛ نه یک «عددِ جادویی».

می‌توانید همان سقف را با «دزدیِ زودرس» پر کنید، اما:

– زودتر تمام می‌شود (جریمه، ترس، بی‌برکتی).

– در قیامت حساب مجزا دارد.

یا می‌توانید با کار، مهارت و صبر، همان مقدار (و گاه بیشتر به‌لحاظِ برکت) را دریافت کنید، بدون این‌که از امنیت روانی، اعتبارِ اجتماعی و خواب شبانه‌تان بکاهید.