عقب ماندن کودک از فازهای طبیعی رشد میتواند علامت وجود مشکلی باشد. در برخی موارد علت به تولید هورمونی در مغز مربوط میشود. هورمون رشد مصنوعی، تقلیدی از هورمون رشد طبیعی بدن است که در سراسر بدن و بهویژه در استخوانها تولید میشود. استفاده از هورمون رشد طی دو دهه گذشته بسیار رواج پیدا کرده است.
اگر هورمون رشد استفاده مناسبی داشته باشد میتواند به کودک کمک کند از تمام پتانسیل خود برای قدکشیدن و عضلهسازی استفاده کند و اغلب سرعت رشد را به میزان نرمالی میرساند.
درمان با هورمون رشد چیست؟
هورمون رشد انسانی حاوی سوماتروپین است؛ هورمونی پروتئینی که با تزریقهای روزانه یا هفتگی وارد بدن میشود. این آمپولها که فقط با تجویز پزشک فروخته میشوند، در کودکانی که بدنشان بهاندازه کافی هورمون رشد نمیسازد جای هورمون رشد را میگیرند.
پایینبودن سطح هورمون رشد میتواند نتیجهٔ مشکلاتی در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس مغز باشد؛ غدد کوچکی در مغز که تولید هورمون را کنترل میکنند. این مشکلات ممکن است شامل تومورهای مغزی، بیماریهای ژنتیکی (مثل سندرم ترنر، سندرم نونان، سندرم پرادر ویلی یا سندرم راسل سیلور) یا سابقهٔ جراحی یا رادیوتراپی باشند. در مواردی نادر ممکن است کودک بهاندازه کافی هورمون رشد داشته باشد؛ اما بدنش بهدرستی از آن استفاده نکند، مثل اتفاقی که در سندرم لارون میافتد.
درمان با هورمون رشد، بسته به علت، میتواند به کودک کمک کند مراحل طبیعی رشد قدیاش را طی کند، خصوصاً در سنین بلوغ که معمولاً رشد سرعت میگیرد. این درمان زمانی بهترین نتیجه را دارد که در مراحل اولیه رشد شروع شود و تحقیقات نشان میدهد بچههایی که هورمون رشد دریافت میکنند میتوانند در مقایسه با همسالان خود تقریباً ۶ سانتیمتر بیشتر قد بکشند. به گفتهٔ انجمن غدد درونریز، بچههایی که کمبود هورمون رشد دارند میتوانند با استفاده از هورمونتراپی در عرض یک سال معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سانتیمتر قد بکشند.
در مورد رشد کودک با متخصص کودکان مشورت کنید
چکاپهای سالیانه کودک بهترین فرصت برای این هستند که پزشک، رشد کودک را ارزیابی کند تا مطمئن شود روند رشد کودک درست است. هر سؤالی در این مورد دارید از متخصص کودکان بپرسید و با هم تصمیم بگیرید آیا کودک روند طبیعی رشد خود را طی میکند یا مشکلی وجود دارد.
کودک شما تا پیش از بلوغ باشد در هر چکاپ سالیانه خود باید ۳ و نیم تا ۵ سانتیمتر رشد کرده باشد. سپس سرعت رشد بیشتر میشود: ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر برای پسرها و ۷ تا ۱۲ سانتیمتر برای دخترها. اگر روند رشد ناگهان کُند شود یا طی بلوغ سرعت نگیرد، پزشک ممکن است کودک را به متخصص غدد ارجاع دهد.
پزشک ممکن است برای پیداکردن علت آزمایشهایی تجویز کند، مثلاً:
درمان با هورمون رشد یک راهکار کلی برای همه نیست و تنها زمانی قابلاستفاده است که هنوز رشد استخوانی متوقف نشده و صفحات رشد بسته نشدهاند که معمولاً طی بلوغ این شرایط وجود دارد. تستهای تحریک هورمون رشد برای ارزیابی اینکه غده هیپوفیز چه اندازه هورمون رشد ترشح میکند.
. آزمایشهای خون برای بررسی هورمونها و آنتیبادیها.
. اسکن سن استخوانی که با استفاده از اشعه ایکس از مچ دست عکس گرفته میشود تا رشد استخوانی بررسی شود.
. امآرآی و سیتیاسکن برای شناسایی مشکلات ساختاری در مغز.
پزشک مشکلات دیگری را که میتوانند جلوی رشد را بگیرند نیز بررسی میکند، مثلاً اختلالات تیروئید، بیماری سلیاک و بیماریهای کلیوی. بعضی از کودکان بدون هیچ دلیل واضحی نارساییهایی در رشد دارند.
در مواردی که نه علت آشکاری وجود دارد و نه سابقهٔ کوتاهقدی در خانواده (کمتر از ۱۶۱ برای مردان و کمتر از ۱۵۲ برای زنان)، درمان با هورمون رشد میتواند همچنان یک گزینه باشد.
دوز دارو در هورموندرمانی چگونه تعیین میشود؟
متخصص غدد کودکان، دوز اولیه دارو را بر اساس قد فعلی کودک محاسبه میکند. در مراجعات بعدی، پزشک بر اساس اثرات دارو و سن و مراحل بلوغ و گاهی بر اساس نتیجهٔ تست خون IGF-۱، دوز دارو را تغییر میدهد. طول دورهٔ هورموندرمانی بستگی به این دارد که قد کودک تا چه اندازه به دارو جواب داده و بلوغ چه اثراتی بر رشد کودک گذاشته است.
آیا هورموندرمانی برای رشد قد وجود دارد که نیاز به تزریق نداشته باشد؟
سوماتروپین یک مولکول پروتئین است که توسط اسید معده بهراحتی تخریب میشود. در نتیجه باید با تزریق وارد بدن شود نه با دهان. دانشمندان در حال مطالعه برای پیداکردن انواعی از سوماتروپین هستند که بهصورت کپسول خوراکی قابلاستفاده بوده و یا از طریق چسبهای پوستی یا ایمپلنت و یا اسپری بینی جذب شود. این مدل هورمونها هنوز ساخته نشده و در بازار موجود نیستند.
خطرات احتمالی و عوارض جانبی را در نظر بگیرید
درمان با هورمون رشد یک راهکار کلی برای همه نیست و تنها زمانی قابلاستفاده است که هنوز رشد استخوانی متوقف نشده و صفحات رشد بسته نشدهاند که معمولاً طی بلوغ این شرایط وجود دارد.
هورمون بر سیستمهای گوناگونی در بدن اثر میگذارد و به همین دلیل میتواند با ریسکهای قابلتوجهی همراه باشد. در مواردی نادر درمان با هورمون رشد میتواند منجر به دیابت، برخی از سرطانها و سندرم سودوتومور سربری (تومور کاذب مغزی یا چشمی) شود که در مغز فشار ایجاد کرده و سردردهای شدید و مکرر و تغییراتی در بینایی به دنبال دارد.
همچنین با رشد سریع استخوانها احتمال اسکولیوز (انحراف غیرطبیعی ستون فقرات) و دیگر مشکلات استخوانی وجود دارد. اما به گفتهٔ پزشکان این اتفاق بیشتر به خود ِ رشد سریع مربوط است تا به هورموندرمانی.
نوجوانان ورزشکار ممکن است این دارو را برای تقویت عملکردهای ورزشی خود استفاده کنند. طبق آمار انجمن کودکان آمریکا، تقریباً ۱۱ درصد دبیرستانیها بدون علت پزشکی از هورمون رشد استفاده کردهاند، یا برای تقویت عملکرد ورزشی خود و یا احساس بهتر نسبت به ظاهرشان. اما پزشکان هشدار میدهند استفاده از هورمون رشد بدون تجویز و نظارت پزشک میتواند خطرناک باشد.
رویکرد بهتر این است که کودک تغذیه درست و سالم داشته باشد، شبها ۸ ساعت خوب بخوابد و ورزش کند. کودک شما باید بهاندازه کافی ترکیبی از کلسیم و ویتامین D و زینک (روی) و میوه و سبزیجات فراوان دریافت کند تا به طور طبیعی رشد خوبی داشته باشد.
در پایان
کوتاهقامتتر بودن نسبت به همسالان برای بیشتر بچهها پذیرش سختی دارد؛ اما به معنی سالم نبودن نیست و نباید بر شخصیت کودک اثر بگذارد. لازم است کودک درک کند که همه مثل هم نیستند و هر کسی ویژگیهای منحصربهفرد خودش را دارد. بهجای تمرکز بر قد و قامت کودک، روی تقویت اعتمادبهنفس او کار کنید. ظاهر کودک را هر طور که هست تحسین کنید و به او یاد بدهید خودش را دوست داشته باشد و هرگز خودش را با دیگران مقایسه نکند.
پیام شما به ما