گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار وجود دارد و می‌تواند دلیل پنهان دردها و التهاب‌های مداوم در برخی از افراد باشد. اگر فکر می‌کنید گلوتن علت التهاب و درد مفاصلتان است این مطلب را بخوانید تا بدانید چه باید بکنید.

آیا گلوتن باعث التهاب می‌شود؟

پاسخ کوتاه این است: بله، گلوتن می‌تواند در برخی از افراد که بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی دارند باعث التهاب بشود. وقتی صحبت از گلوتن و حساسیت به گندم می‌شود، نکات مهمی در مورد تفاوت بین عدم تحمل گلوتن و آلرژی واقعی به گلوتن وجود دارد که باید آنها را بدانید:

. بیماری سلیاک: یک بیماری خودایمنی است که وقتی گلوتن مصرف می‌شود، به روده باریک آسیب وارد می‌کند.

. حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی: این بیماری باعث علائم مشابهی می‌شود بدون اینکه به روده باریک آسیبی برسد تا شاخص‌های ژنتیکی و سرولوژیکی در آن وجود داشته باشد. تشخیص این بیماری معمولاً بعد از رد بیماری سلیاک داده می‌شود.

. آلرژی به گندم: یک آلرژی غذایی واقعی باعث واکنش فوری سیستم ایمنی می‌شود که می‌تواند شامل آنافیلاکسی نیز باشد.

. عدم تحمل گندم: مشکل در هضم و گوارش گندم بدون دخالت سیستم ایمنی است که اساساً باعث ناراحتی‌های گوارشی می‌شود.

اما گلوتن چیست؟ گلوتن پروتئینی است که در گندم و محصولات گندم وجود دارد. در افرادی که استعداد ژنتیکی بیماری سلیاک را دارند، گلوتن ممکن است منجر به واکنشی التهابی شود که عموماً بر روده باریک اثر می‌گذارد.

شیوع این بیماری چشمگیر است؛ تقریباً یک‌صدم آمریکایی‌ها دچار بیماری سلیاک هستند. علاوه بر این گروه از افراد، عده‌ای دیگر ممکن است چیزی به نام حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی را تجربه کنند که می‌تواند علائم مشابهی با بیماری سلیاک ایجاد کند؛ اما التهابی مربوط به سیستم ایمنی در این عارضه وجود ندارد. وقتی گلوتن وارد بدن کسی که این عوارض را دارد می‌شود، یک واکنش التهابی خفیف را به وجود می‌آورد. در نتیجه توانایی بدن برای جذب مواد مغذی و املاح مهم افت می‌کند که می‌تواند علائمی در سراسر بدن ایجاد نماید.

آیا گلوتن می‌تواند باعث درد مفاصل شود؟

اگر با درد مفاصلی دست‌وپنجه نرم می‌کنید که دلیلی برایش نمی‌بینید، شاید گلوتن و التهاب ناشی از آن علت این دردهایتان باشد. امروزه بیشتر پزشکان تشخیص داده‌اند که بین گلوتن و درد و ناراحتی مفاصل ارتباط وجود دارد.

سازوکار این اثر این‌گونه است: وقتی کسی که به گلوتن حساسیت دارد غذایی می‌خورد که حاوی گندم، جو یا چاودار است، بدنش گلوتن را به‌عنوان یک مهاجم تلقی می‌کند. در نتیجه التهابی به وجود می‌آورد که فقط مربوط به سیستم گوارش نیست و می‌تواند سراسر بدن را درگیر کند.

افراد ممکن است به دلیل واکنش التهابی ناشی از گلوتن دچار درد مفاصل شوند. این التهاب می‌تواند بر این موارد اثر بگذارد:

. خود مفصل که باعث درد و تورم می‌شود

. بافت‌های هم‌بند در قسمتی که تاندون به استخوان می‌چسبد

. بافت‌های نرم اطراف مفصل

برای برخی افراد گلوتن مستقیماً باعث مشکلات مفصلی نمی‌شود؛ بلکه عوارض فعلی را تشدید می‌کند. مثلاً اگر شما آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریاتیک داشته باشید، مصرف گلوتن ممکن است علائمتان را تشدید کرده و مدیریتشان با درمان‌های استاندارد را سخت‌تر نماید.

این‌طور تصور کنید که در این موارد گلوتن مانند سوختی برای آتش است و می‌تواند التهاب موجود را افزایش بدهد. در نتیجه درد مفاصلی که وجود داشته، بدتر و ادامه‌دارتر می‌شود.

لازم به یادآوری است که هر کسی که درد مفاصل دارد لزومی ندارد گلوتن را حذف کند. این رویکرد غذایی بیشتر برای گروه‌های خاصی مناسب است؛ بنابراین پیش از ایجاد این تغییرات با پزشک خود مشورت کنید

ارتباط بین گلوتن، بیماری سلیاک و آرتریت

بین بیماری سلیاک و آرتریت ارتباط عمیق‌تری وجود دارد که یکی از معمول‌ترین علت‌های درد مفاصل است. افرادی که بیماری سلیاک دارند بیشتر در معرض ابتلا به آرتریت هستند، خصوصاً آرتریت مقاوم به درمان یا آرتریتی که به درمان‌های استاندارد جواب نمی‌دهد. ضمناً بعضی از افرادی که آرتریت التهابی دارند ممکن است تشخیص داده نشود که دچار بیماری سلیاک نیز هستند که تشدیدکنندهٔ علائم درد مفاصل آنهاست.

این ارتباط تصادفی نیست. مطالعات اخیر نشان می‌دهند افرادی که بیماری‌های خودایمنی دیگر هم دارند، دارای ژنتیک مشابهی‌اند؛ بنابراین این عوارض ممکن است با هم ظاهر شده و منجر به علائمی شوند که اگر به‌موقع تشخیص داده نشده و درمان نشوند، به‌سختی قابل‌کنترل خواهند بود.

این ارتباط ژنتیکی به توجیه این مسئله کمک می‌کند که چرا بعضی از افرادی که آرتریت التهابی دارند، علی‌رغم درمان، مدام علائم دارند. یعنی تشخیص داده نشده که این اشخاص بیماری سلیاک نیز دارند که عامل تشدید عارضه‌شان است.

علائم حساسیت به گلوتن

از کجا می‌توانید متوجه شوید که درد مفاصلتان مرتبط با حساسیت به گلوتن است؟ علائم درد مفاصل مربوط به حساسیت به گلوتن شامل این موارد می‌شود:

. درد مفصل

. قرمزی مفصل

. تورم مفصل

. کاهش طیف حرکتی مفصل

. سفتی و گرفتگی مفاصل در صبح بعد از بیدارشدن

. کمردرد

. ساکروایلیاک؛ درد در لگن و پایین کمر

این مشکلات مفصلی معمولاً همراه با علائم دیگر حساسیت به گلوتن بروز می‌کنند، از جمله:

. نفخ و شکم‌درد

. گاستریت

. یبوست یا اسهال

. خستگی

. کاهش وزن

. کمبود آهن آنمی

. راش‌های پوستی

. کمبود ویتامین‌ها

. ضعف عضلانی

. علائم نورولوژیکی مانند مه مغزی

. سردرد

درد مفصل گاهی می‌تواند یک علامت اولیه باشد، حتی وقتی که مشکلات گوارشی چندانی وجود ندارد. هر چند وجود درد مفصل به‌خودی‌خود به معنی بیماری سلیاک نیست؛ اما بهتر است از جهت بیماری سلیاک مورد ارزیابی پزشکی قرار بگیرید.

مدیریت مصرف گلوتن و درد مفاصل

برای آنهایی که درد مفاصلشان ریشه در حساسیت به گلوتن یا بیماری سلیاک دارد، درمان اصلی مشخص است: یک رژیم غذایی بدون گلوتن. رژیم غذایی بدون گلوتن به میزان زیادی می‌تواند علائم آرتریت را در این افراد که سلیاک یا عدم تحمل گلوتن غیرمرتبط با سلیاک دارند کاهش بدهد و این اتفاق اغلب تنها در عرض چهار تا شش هفته می‌افتد.

در این رژیم غذایی باید طیف گسترده‌ای از غذاهای حاوی گلوتن حذف شوند که شامل غلات گلوتن‌دار می‌شود: مثل گندم و جو و بلغور آنها، سمولینا و کاموت و نشاسته گندم و برخی از سس‌های سالاد و مالت و کپسول‌های دارویی که حاوی مشتقات گندم‌اند و ...

این تغییرات غذایی هر چند سخت هستند اما می‌توانند تفاوت بزرگی در احساس شما ایجاد کنند. اگر دچار دیگر انواع آرتریت هستید، رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند علائمتان را بهتر کند حتی اگر درمان‌های استاندارد اثری نداشته باشند.

لازم به یادآوری است که هر کسی که درد مفاصل دارد لزومی ندارد گلوتن را حذف کند. این رویکرد غذایی بیشتر برای گروه‌های خاصی مناسب است؛ بنابراین پیش از ایجاد این تغییرات با پزشک خود مشورت کنید.

هر کسی که آرتریت مقاوم به درمان دارد باید از جهت بیماری سلیاک بررسی شود، خصوصاً اگر بیماری‌های خودایمنی دیگری نیز وجود دارند. یادتان باشد که تست بیماری سلیاک نیازمند مصرف گلوتن است؛ بنابراین حذف آن پیش از تست می‌تواند منجر به نتیجهٔ اشتباه شود.

بهترین کار این است که تحت‌نظر پزشک روماتولوژ و متخصص تغذیه باشید.

تسکین درد مفاصل

هر چند همهٔ موارد درد مفاصل لزوماً مربوط به حساسیت به گلوتن نیستند، اما در برخی از افراد که دچار التهاب بی‌دلیل و درد مفاصل هستند ممکن است گلوتن عامل باشد. با تشخیص درست و حذف گلوتن، بهبودی قابل‌توجهی حاصل خواهد شد.