بر اساس گزارش جدید Imperva Bad Bot Report برای سال ۲۰۲۵ (که داده‌های سال ۲۰۲۴ را بررسی می‌کند)، ربات‌ها در حال تسخیر اینترنت هستند. این گزارش، که دوازدهمین نسخه سالانه از این سری گزارش‌هاست، اطلاعات مهمی درباره رشد و تأثیر ربات‌های مخرب در فضای دیجیتال ارائه می‌دهد.
بسیاری از این ربات‌ها مخرب هستند (حدود ۳۷٪ کل ترافیک اینترنت در سال ۲۰۲۴)؛ رقمی که ۳۲٪ نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش چشمگیری داشته است. حوزه‌های مسافرت و خرده‌فروشی بیشترین آسیب را از این حملات دیده‌اند؛ به‌طوری که ربات‌های مخرب حدود ۴۱٪ از ترافیک بخش مسافرت و ۵۹٪ از ترافیک خرده‌فروشی را به خود اختصاص داده‌اند.
رشد بی‌سابقه ربات‌ها
ربات‌ها نرم‌افزارهای خودکاری هستند که وظایف مشخصی را بدون نیاز به دخالت انسانی انجام می‌دهند. این وظایف می‌توانند مفید (مانند ایندکس کردن وب‌سایت‌ها توسط موتورهای جستجو یا پاسخگویی به مشتریان) یا مخرب (مانند سرقت داده‌ها، حملات سایبری و انتشار اطلاعات نادرست) باشند.
گزارش نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، برای اولین بار در یک دهه گذشته، ترافیک ربات‌ها (ترافیک خودکار) از ترافیک انسانی در اینترنت پیشی گرفته است. آمارهای برجسته این گزارش عبارتند از:
- ۵۱% از کل ترافیک اینترنت در سال ۲۰۲۴ توسط ربات‌ها ایجاد شده است.
- ۳۷% از این ترافیک متعلق به ربات‌های مخرب بوده که نسبت به سال ۲۰۲۳ (۳۲%) افزایش قابل توجهی داشته است.
این رشد انفجاری به پیشرفت‌هایی در هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی بزرگ نسبت داده می‌شود که ربات‌ها را پیچیده‌تر و شبیه‌تر به انسان کرده‌اند.
هوش مصنوعی به کمک می‌آید
پیشرفتهای فنی اخیر به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) نقش محوری در گسترش فعالیت ربات‌ها ایفا کرده است. ابزارهای متداول زبان‌های طبیعی و چت‌بات‌ها (مانند ChatGPT) از حدود سه سال پیش محبوب شدند و با خودکارسازی تولید محتوا و کدنویسی، فرآیند ساخت و توسعه ربات‌های مخرب را بسیار ساده‌تر کرده‌اند. امروزه حتی مجرمان سایبری با مهارت فنی اندک می‌توانند با کمک «ربات‌به‌عنوان‌سرویس» (BaaS) یا کدهای آماده، ربات‌های مهاجم را راه‌اندازی کنند. به‌عنوان مثال، Imperva گزارش داده که حجم حملات رباتی ساده (با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی) از ۴۰٪ در ۲۰۲۳ به ۴۵٪ در ۲۰۲۴ افزایش یافته است.
همچنین، مهاجمان برای پیشی‌گیری از تدابیر امنیتی از روش‌های پیشرفتهای استفاده می‌کنند. به‌کارگیری پروکسی‌های مسکونی، مرورگرهای بدون واسط (Headless Browsers) و ابزارهای ضدشناسایی، از جمله تکنیک‌های رایج برای پنهان‌سازی هویت ربات‌ها و عبور از دفاع‌های وب‌سایت‌هاست. به علاوه، افزایش دسترسی به محاسبات ابری و سرویس‌های رایانش منعطف این امکان را داده که بات‌ها در حجم بالا و با فرکانس زیاد اجرا شوند. همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده تا تعداد ربات‌های مخرب روزبه‌روز بیشتر شود؛ افزایش مستمر ۶ ساله آمار Imperva از فعالیت ربات‌های مخرب بیانگر همین روند است. در نتیجه، بسیاری از سازمان‌ها برای مقابله با حملات رباتی ملزم به استفاده از روش‌های نوین امنیتی و یادگیری ماشینی برای تشخیص رفتارهای مشکوک و جذب ترافیک جعلی هستند.
تأثیرات گسترده بر کسب‌وکار
از طرفی نفوذ گسترده ربات‌ها به فضای اینترنت، اعتماد کاربران به محتوا و سرویس‌های آنلاین را نیز تحت تأثیر قرار داده است. هنگامی که بخش قابل‌توجهی از بازدیدهای وب‌سایت‌ها توسط ربات‌ها انجام می‌شود، مصرف‌کنندگان به صحت اطلاعات و عملکرد سرویس‌ها مشکوک می‌شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد مصرف‌کنندگانی که با تقاضای مصنوعی ایجادشده توسط ربات‌ها روبه‌رو می‌شوند، اعتماد خود را به عملکرد منصفانه سایت‌های خرید آنلاین از دست می‌دهند. در صنعت حمل‌ونقل هوایی نیز، وقتی داده‌های پرواز و قیمت‌گذاری توسط ربات‌ها جمع‌آوری یا دستکاری می‌شود، کاربران نمی‌توانند به درستی قضاوت کنند که قیمت‌ها واقعی است یا دستکاری شده. هرگونه حمله‌ای که منجر به افشای اطلاعات شخصی مسافران شود، به‌سرعت اعتماد آن‌ها را از بین می‌برد و باعث مهاجرت مشتریان به رقبا می‌شود.
از سوی دیگر، تجربه کاربری انسان نیز با مشکلات جدیدی مواجه شده است. برای مثال سایت‌هایی که با حملات رباتی مقابله می‌کنند، ممکن است در ورود کاربر یا نمایش صفحات خود از چالش‌های امنیتی مانند کپچا (Captcha) استفاده کنند که برای بسیاری از کاربران خسته‌کننده و وقت‌گیر است. به‌علاوه، ناتوانی در تشخیص تعامل با یک انسان واقعی یا یک ربات (مانند چت‌بات‌های پشتیبانی یا نظرهای خودکار) می‌تواند حس گمراهی و بی‌اعتمادی را در کاربران افزایش دهد. به طور کلی، حضور پرشمار ربات‌ها در اینترنت می‌تواند حس بیگانگی و تردید در روابط دیجیتال کاربران ایجاد کند و اعتماد عمومی به خدمات آنلاین را تضعیف نماید.
تحلیل اقتصادی
حملات گسترده رباتی خسارات اقتصادی قابل‌توجهی به صنایع مختلف خصوصاً مسافرت و خرده‌فروشی وارد می‌کند. در حوزه مسافرت، ربات‌های مخرب اغلب با استخراج مداوم اطلاعات قیمت و موجودی هزینه‌های عملیاتی را افزایش می‌دهند. هر درخواست قیمت‌گذاری به سامانه‌های توزیع جهانی هزینه‌ای را تحمیل می‌کند و هنگامی که به‌طور خودکار توسط ربات‌ها تکرار می‌شود، هزینه‌های سربار بالایی بر خطوط هوایی تحمیل می‌گردد. همچنین تأثیر ربات‌ها بر آمار تبدیل بازدید به رزرو موجب پیش‌بینی‌های نادرست تقاضا و سرریز یا خالی‌ماندن صندلی‌ها می‌شود که بازدهی درآمد را کاهش می‌دهد. در همین حال، حملاتی مانند ربایش حساب می‌تواند منجر به خسارات مالی مستقیم (نظیر خرید تقلبی، بازپرداخت هزینه‌های شارژ) و همچنین از دست رفتن اعتماد مشتریان شود؛ مشتریان ناراضی و آسیب‌دیده ممکن است برای همیشه به رقبای دیگر روی آورند.
در صنعت خرده‌فروشی، ربات‌ها به طور معمول با انبارکردن موجودی و تبلیغات مصنوعی تقاضا، باعث از دست رفتن فروش‌های واقعی می‌شوند. طبق تحقیق Imperva، حجم حملات روزانه هوش مصنوعی به خرده‌فروشی به چند صد هزار مورد می‌رسد. این امر به فروش‌های ظاهری نامنظم و نیاز به سفارش اضافی کالا انجامیده که در نهایت منجر به ضرر مالی و خستگی مشتری می‌شود. حتی پیامدهای اضافی مانند به‌هم‌ریختگی سیستم‌های انبارداری و زیرساخت وب‌سایت (در اثر ترافیک سنگین ربات‌ها) و آسیب به شهرت برند نیز گزارش شده است.
علاوه بر موارد فوق، هزینه‌های مقابله با حملات رباتی خود بار سنگینی به اقتصاد وارد می‌کند. سازمان‌ها ناچارند در ابزارهای پیشرفته امنیتی، سرویس‌های شناسایی ربات و بازنویسی زیرساخت‌های فنی سرمایه‌گذاری کنند. برآوردها نشان می‌دهد که تلفات جهانی ناشی از آسیب‌پذیری API ها و حملات رباتی تا ۱۸۶ میلیارد دلار در سال می‌رسد. این رقم نمایش‌دهنده هزینه‌های مستقیم (مانند خسارت مالی و هزینه‌های قانونی) و هزینه‌های غیرمستقیم (از دست رفتن فرصت کسب‌وکار، کاهش اعتبار برند) است که کسب‌وکارها باید برای حفظ امنیت و تداوم فعالیت خود بپردازند.
مرزهای تعاملات دیجیتال انسان و ماشین در حال محو شدن است؟
گسترش روزافزون ربات‌ها و هوش مصنوعی در فضای اینترنت، سبک تعامل و فرهنگ دیجیتال کاربران را نیز دگرگون کرده است. امروزه بسیاری از کاربران در جستجو و ارتباط آنلاین خود بیش از پیش به چت‌بات‌ها و دستیارهای هوشمند متکی‌اند. این تغییر می‌تواند دو جنبه داشته باشد: از یک سو کاربرانتوانایی بیشتری در دسترسی سریع به اطلاعات پیدا کرده‌اند، ولی از سوی دیگر مرز بین ارتباط انسان و ماشین در حال محو شدن است. کاربران ممکن است دیگر نتوانند تشخیص دهند که با یک انسان واقعی صحبت می‌کنند یا یک سامانه خودکار؛ مسأله‌ای که حساسیت‌های جدیدی در زمینه شفافیت و هویت دیجیتال ایجاد کرده است.
از منظر اخلاقی نیز حضور پرشمار ربات‌ها باعث بروز دغدغه‌های نوظهور شده است. برای مثال، تولید محتوا به وسیله هوش مصنوعی ممکن است کپی‌برداری از آثار دیگران یا تولید اطلاعات نادرست را ساده‌تر کند (مسئله کپی‌رایت و صحت اطلاعات). همچنین جمع‌آوری خودکار داده‌های کاربران توسط ربات‌ها، ملاحظات جدی درباره حریم خصوصی پدید آورده است. در فضای فرهنگی و رسانه‌ای، موضوع «تفاوت انسان و ماشین» و مسئولیت ناشران محتوا بیش از پیش مورد بحث است. به‌طور خلاصه، رواج ربات‌ها و هوش مصنوعی، علاوه بر تغییر شیوه‌های ارتباط کاربران با اینترنت، سؤالات اساسی اخلاقی درباره اعتماد، مسئولیت و عدالت در فناوری را در جامعه مطرح کرده است.
در آخر...
در سال ۲۰۲۴، برای نخستین بار ربات‌ها سهم برابری با انسان‌ها در ترافیک جهانی اینترنت پیدا کردند که این روند با تأثیرات عمیقی در حوزه‌های گوناگون همراه است.
برای محافظت در برابر این چالش نوظهور، لازم است سازمان‌ها رویکردهای امنیتی خود را بازطراحی کرده و از فناوری‌های پیشرفته (مانند تشخیص رفتاری مبتنی بر هوش مصنوعی) بهره ببرند. همچنین ارتقای آگاهی عمومی و تدوین قوانین مرتبط با شفافیت و استفاده اخلاقی از هوش مصنوعی برای مقابله با اثرات مخرب ربات‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد. تنها از طریق تعامل هوشمندانه میان فناوری، سیاست‌گذاری و فرهنگ‌سازی است که می‌توان از این تحول گسترده عبور کرد و اطمینان یافت اینترنت همچنان بستری امن و قابل اعتماد باقی می‌ماند.
پیام شما به ما