ماه رمضان برای مسلمانان ماه مقدس و فرهنگی روزه‌داری است. مسلمانان موظف‌اند در این ماه مبارک روزه بگیرند، اگرچه معافیت‌های خاصی مانند بیماری، بارداری یا مسافرت وجود دارد. با این که روزه‌گرفتن در ماه رمضان فوایدی برای سلامتی دارد که شامل کاهش وزن اضافی، کنترل بهتر بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا و احساس سلامتی روحی و روانی می‌شود؛ اما همه افراد مسن ممکن است نتوانند روزه بگیرند.
با افزایش سن، مراقبت از سلامتی و تندرستی اهمیت خیلی بیشتری پیدا می‌کند. یکی از قدرتمندترین ابزارهایی که می‌توانیم برای کمک به تندرستی خود در بلندمدت از آن استفاده کنیم، روزه‌داری است. هزاران سال است که در فرهنگ‌های گوناگون از روزه‌داری به‌عنوان شیوه‌ای برای پاک‌سازی بدن، ارتقای سلامتی و افزایش طول عمر استفاده می‌شود.
با بالارفتن سن بدن ما تغییر می‌کند. مثلاً عضلات تحلیل می‌روند، عملکرد سیستم ایمنی و ریه و قلب و عروق افت می‌کند، عملکردهای ادراکی و شناختی و متابولیسم ضعیف می‌شوند. به طور خلاصه، وقتی سنمان بالا می‌رود بدن ما نیازمند توجه و مراقبت بیشتری است. یک از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌های مقابل به فرایندهای تحلیلی مرتبط با سن، روزه‌داری است.
اثرات روزه‌داری بر بدن و ذهن
شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد روزه‌داری اثرات قابل‌توجهی بر بدن و ذهن می‌گذارد. تغییر عادت‌های معمول غذایی از فشار وارد بر بدن کم می‌کند و باعث می‌شود بدن در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر شود. سیکل روزه‌داری به تنظیم ساعت شبانه‌روزی بدن نیز کمک می‌کند. حین روزه‌داری گوارش بدن استراحت می‌کند و انرژی‌اش را ذخیره و از این انرژی برای تنظیم ساعت درونی استفاده می‌کند.
کمک به مدیریت وزن: با افزایش سن، متابولیسم کُند می‌شود و سخت‌تر می‌توانید وزن سالمی را حفظ کنید. روزه‌داری به افراد سالمند کمک می‌کند با کاهش کالری دریافتی و افزایش چربی‌سوزی، وزن خود را کنترل کنند.
بهبود عملکرد مغز و عملکرد شناختی: مطالعات نشان می‌دهند روزه‌داری می‌تواند در افراد سنین بالا به عملکردهای شناختی‌شان کمک کند. همچنین خطر افت ادراک و شناخت ناشی از افزایش سن مانند زوال عقل و آلزایمر نیز کاهش خواهد یافت.
بهبود حساسیت به انسولین و کنترل قند خون: روزه‌داری به تنظیم قند خون کمک می‌کند که یک امتیاز قابل‌توجه برای افراد سالمندی است که خطر بیشتری در ابتلا به دیابت نوع دوم دارند.
کاهش التهاب: تحقیقات نشان می‌دهد تغییر در عادات معمول غذایی می‌تواند التهاب را در بدن کاهش دهد که خصوصاً در مورد افراد سالمند که بیشتر مستعد دردهای مزمن و عوارض مرتبط با التهاب هستند اتفاق خوبی است.
بهبود سلامت قلب: روزه‌داری این پتانسیل را دارد که با کاهش فشارخون و کلسترول و تری‌گلیسرید به سلامت بهتر قلب کمک کند.
بهبود سلامت و عملکرد سیستم گوارش: روزه‌داری کمک می‌کند عضلات سیستم گوارش تحریک شده و تحرکات بیشتری داشته باشند که باعث دفع مؤثرتر ضایعات خواهد شد. همچنین علم نشان داده در روزه‌داری، تنوع میکروبیوم روده بیشتر می‌شود که این نیز کمک بزرگی به گوارش و کاهش خطر اختلالات گوارشی است.
افزایش انرژی، نشاط و طول عمر: تغییر عادات معمول تغذیه‌ای می‌تواند باعث افزایش تولید هورمون‌های رشد شود که برای حفظ توده‌های عضلانی، تراکم استخوان و طول عمر مفید هستند. روزه‌داری به فرایند اتوفاژی بدن (فرایند ترمیم سلولی) کمک می‌کند که از جهت سطح انرژی و حفظ حیات اهمیت زیادی دارد.
همان‌طور که می‌بینید روزه‌داری می‌تواند یک ابزار قدرتمند برای کمک به سلامتی و طول عمر در افراد سنین بالا باشد، اما این نیز مهم است که روزه‌داری با شیوه‌ای درست انجام شود و همسو با نیازهای غذایی بدن باشد.
آیا سالمندان در ماه رمضان باید روزه بگیرند؟
روزه‌داری طی ماه رمضان برای هر فرد سالم و مسلمانی واجب است. اگر یک فرد بزرگسال مسلمان از سلامتی برخوردار باشد و باور داشته باشد که می‌تواند بدون اینکه سلامتی خود را به خطر بیندازد روزه بگیرد، باید روزه بگیرد؛ اما خیلی از افراد سالمند مایل هستند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند؛ چون روزه‌گرفتن را تکلیف دینی خود می‌دانند. یک سری از عوارض و بیماری‌ها ممکن است بر توانایی روزه‌گرفتن فرد بدون اینکه خطری به وجود بیاید اثر بگذارند. لطفاً پیش از اینکه تصمیم به روزه‌داری بگیرید ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
افراد سالمند با روزه‌داری در ماه رمضان ممکن است به چه مشکلاتی روبرو شوند؟
این مشکلات بستگی به وضعیت فعلی سلامت دارند. مثلاً افرادی که دیابت دارند و بدنشان قادر نیست به طور مناسب قند خونشان را کنترل کند و ممکن است قند خون آنها به‌راحتی خیلی بالا یا خیلی پایین بیاید.
یک عارضه دیگر که می‌تواند بر روزه‌داری اثر بگذارد، فشارخون بالاست. یعنی فشارخون فرد به طور مداوم بالاتر از حد نرمال است. معمولاً این افراد نیاز دارند فشار خونشان با دارو کنترل شود اما بسته به نوع دارو ممکن است روزه‌دار مجبور شود روزه خود را بشکند. در بعضی موارد نیز امکان تغییراتی در مصرف دارو وجود دارد.
توصیه‌هایی برای روزه‌داری در سالمندان
ابتدا با پزشک مشورت کنید
پیش از شروع به روزه‌گرفتن لازم است با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند بر اساس نیازها و وضعیت خاص سلامتی شما و سوابق پزشکی‌تان توصیه‌های لازم را به شما ارائه دهد. ضمناً یادتان باشد که روزه‌داری برای همه سالمندان مناسب نیست، خصوصاً افرادی که در حال حاضر دچار بیماری هستند یا مثلاً کمبود وزن دارند؛ بنابراین مشورت با پزشک اهمیت دارد.
آب زیاد بنوشید
سیراب نگه‌داشتن بدن همیشه برای سلامتی لازم است، خصوصاً در مورد سالمندانی که روزه می‌گیرند. حتماً طی ساعت‌هایی که روزه نیستید آب و مایعات زیاد بنوشید.
کافئین مصرف نکنید
کافئین ادرارآور است؛ یعنی باعث می‌شود بیشتر ادرار کنید و مکرراً ادرارکردن هم بدن را دهیدراته یا کم‌آب می‌کند. پس مصرف نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه را کاهش دهید.
از غذاهای پر قند و نمک پرهیز کنید
غذاهایی که قند زیاد دارند باعث افزایش ناگهانی قند خون و سپس افت ناگهانی آن می‌شوند و در نتیجه احساس خستگی خواهید کرد. غذاهایی که نمک زیاد دارند نیز ریسک نارسایی قلبی و سکته مغزی و بیماری کلیوی را افزایش می‌دهند. پس برای افطار و سحری غذاهایی را انتخاب کنید که قند و نمک کمتری دارند.
خوب نخوابیدن بر حساسیت بدن نسبت به انسولین اثر می‌گذارد و باعث می‌شود قند خون به‌سختی کنترل شود. کمبود خواب با افزایش خطر مشکلاتی مانند دیابت نوع دوم، چاقی و بیماری‌های قلبی مرتبط است
سطح قند خونتان را بیشتر چک کنید
سطح قند خونتان طی ساعت‌هایی که روزه دارید به‌احتمال بیشتری متغیر خواهد بود. پس سطح قند خونتان را به طور مرتب و مکرراً چک کنید تا دچار افت ناگهانی قند خون نشوید.
سیگار نکشید
سیگارکشیدن می‌تواند ریسک سرطان ریه و حمله قلبی را بالا ببرد. ماه رمضان فرصت خوبی است که این عادت ناسالم را ترک کنید. سیگارکشیدن می‌تواند روزه‌تان را باطل کند.
حجم غذای خود را کنترل کنید
به‌جای اینکه برای افطار یک وعده حجیم بخورید می‌توانید دو تا سه وعده کوچک‌تر بخورید. خوردن وعده‌های کوچک‌تر و سبک‌تر کمکتان می‌کند جلوی پرخوری خود را بگیرید و دچار افت‌وخیز شدید قند خون نیز نشوید.
طی ساعت‌هایی که روزه هستید سر خود را گرم کنید
ساعت‌های روزه‌داری در ابتدا می‌تواند سخت پیش رود، خصوصاً اگر تازه روزه‌گرفتن را شروع کرده باشید و عادت داشته باشید طی روز مدام چیزی بخورید. برای اینکه کمتر احساس گرسنگی کنید و حواستان را از گرسنگی پرت کنید، خودتان را با فعالیت‌هایی که دوست دارید مشغول کنید، مثلاً مطالعه کنید یا با دوستان گپ بزنید.
به‌اندازه کافی بخوابید
خوب نخوابیدن بر حساسیت بدن نسبت به انسولین اثر می‌گذارد و باعث می‌شود قند خون به‌سختی کنترل شود. کمبود خواب با افزایش خطر مشکلاتی مانند دیابت نوع دوم، چاقی و بیماری‌های قلبی مرتبط است.
در حدی مناسب ورزش کنید
وقتی روزه هستید و سعی دارید انرژی‌تان را حفظ کنید وسوسه‌انگیز است که نخواهید ورزش و فعالیت کنید. اما فعالیت‌نکردن اتفاقاً اثری معکوس دارد و به شما احساس بی‌حالی می‌دهد. کمی تمرینات سبک مثل پیاده‌روی انجام دهید تا گردش خون بهتری داشته باشید و احساس انرژی کنید.
سحری را در همان زمان سحر بخورید نه زودتر
اگر وعده سحری را در همان زمان معمول سحر میل کنید کمکتان می‌کند طی روز انرژی داشته باشید. اما اگر این وعده را زودتر بخورید باعث می‌شود انرژی‌تان زودتر تمام شود و تا رسیدن به زمان وعده افطار احساس ضعف کنید.
برای افطار غذاهای مغذی بخورید
وقتی روزه‌تان را باز می‌کنید خیلی مهم است که غذاهای سالم و مغذی بخورید و نیاز بدنتان به انرژی و مواد مغذی را تأمین کنید. پس با انتخاب غذاهای طبیعی مثل میوه‌ها و سبزی‌ها، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم، مواد مغذی مورد نیاز بدن را در اختیارش بگذارید.
غذاهای سالم و مغذی در وعده افطار کمک می‌کنند بدنتان فوراً انرژی مورد نیازش را به دست بیاورد. در خیلی از کشورهای مسلمان رایج است که روزه را با سه عدد خرما باز می‌کنند. خرما منبع خوبی از مواد مغذی است، سالم است و قند طبیعی دارد، فیبر دارد و حاوی منیزیم و پتاسیم است. دیگر غذاهای سالم که می‌توانید انتخاب کنید: ماست ساده، مغزهایی مانند گردو و بادام و میوه‌هایی مانند انگور و انجیر و زردآلو.
در مواردی ممکن است نیاز به مصرف مکمل غذایی باشد؛ چون با بالارفتن سن بدن گاهی به‌سختی می‌تواند مواد مغذی غذاها را جذب کند. اما پیش از مصرف مکمل، نیاز به آزمایش خون است تا میزان مواد مغذی در بدن بررسی شوند.
به بدنتان گوش دهید
اگر احساس می‌کنید حالتان خوب نیست یا دچار عوارض روزه‌داری شدید حتماً به بدنتان گوش بدهید. به خودتان سخت نگیرید و سلامت و تندرستی خود را در اولویت قرار دهید.
روزه‌داری می‌تواند راهی خوب و سالم برای سالمندان باشد تا وضعیت سلامتی خود را ارتقا دهند. روزه‌داری سطح انرژی روزانه را افزایش می‌دهد، تأثیر خوبی روی حس و حال و خلق‌وخو می‌گذارد و ازاین‌رو به بهترشدن کیفیت زندگی کمک می‌کند.
پیام شما به ما