جنگال یا جنگ الکترونیک که در زبان انگلیسی با عنوان electronic countermeasure (ECM) شناخته میشود، مفهومی است که به استفاده از امواج رادیویی و سیگنالهای الکترونیکی برای مزاحمت یا اختلال در سیستمهای ارتباطی و راداری دشمن اشاره دارد. به عبارت سادهتر، این فرایند شامل تلاشهایی میشود که در آنها یک طرف سعی میکند با ارسال سیگنالهای قوی و مزاحم، تجهیزات الکترونیکی طرف مقابل را دچار اختلال کند یا اطلاعات غلط را به آن فرستاده تا کاراییاش کم شود. این کار میتواند شامل روشهای مختلفی مثل اختلال، سرقت یا جاسوسی از دادهها، یا حتی فریبدادن سیستمها با سیگنالهای دروغین باشد. جنگ الکترونیک یک بخش مهم از استراتژیهای نظامی مدرن است و میتواند در نتایج نبردها تأثیر زیادی داشته باشد. تاریخچه جنگ الکترونیک جنگ الکترونیک بهعنوان یک عنصر مهم در عملیات نظامی مدرن، دارای یک تاریخچهای جالب و پیچیده است که به طور مستقیم با پیشرفتهای تکنولوژیک در ارتباط است. شروع جنگ الکترونیک از جنگ جهانی اول و استفاده از تجهیزات رادیویی برای ارتباطات نظامی بود. هر دو طرف سعی کردند با شنود ارتباطات دشمن و برهمزدن آنها، برتری به دست آورند. استفاده از تکنولوژیهای رادار و رادیو در جنگ جهانی دوم بهشدت افزایش یافت. اختلال در ارتباطات رادیویی و راداری دشمن و همچنین استفاده از فناوریهای رمزنگاری پیشرفته مانند ماشین انیگما برای محافظت از ارتباطات، نقش مهمی در جنگ جهانی دوم داشت. در ادامه و در طول جنگ سرد، هر دو ابرقدرت شوروی و ایالات متحده، سیستمهای پیچیده جنگ الکترونیک را توسعه دادند. این دوره شاهد رقابت برای بهدستآوردن برتری در جنگ الکترونیک بود که شامل توسعه تکنولوژیهایی برای محافظت و اختلال در سیگنالها بود. با ظهور تکنولوژیهای دیجیتال و شبکههای کامپیوتری، جنگ الکترونیک وارد عصر جدیدی شد. عملیاتهای سایبری و تاکتیکهای جنگ الکترونیک نهتنها در میدان نبرد؛ بلکه در دامنههای اقتصادی و سیاسی نیز کاربرد پیدا کردند و امروزه، جنگ الکترونیک در جنگهای هیبریدی و در مقابله با تهدیدات غیرمتعارف مانند تروریسم و جنگهای نیابتی نیز کاربرد دارد. این فرایند به طور فزایندهای با عملیاتهای سایبری و سایر شکلهای جنگ نوین تلفیق میشود. تاریخچه جنگ الکترونیک نشاندهنده رشد و تکامل مستمر این بخش بهعنوان یک جزء حیاتی از استراتژیهای دفاعی و تهاجمی در سراسر جهان است. سامانههای جنگ الکترونیک ایران تاریخچه جنگ الکترونیک در ایران میتواند به جنگ ایران و بازگردد که در آن ایران شروع به توسعه و استفاده از تکنولوژیهای جنگ الکترونیک برای مقابله با تهدیدات و حملات نظامی کرد. در طول جنگ با عراق، ایران با محدودیتهای شدیدی در زمینه تجهیزات نظامی روبرو بود. ازاینرو شروع به استفاده از تاکتیکهای جنگ الکترونیک کرد تا قابلیتهای دفاعی خود را در برابر حملات هوایی و موشکی عراق تقویت کند. در این زمینه ایران تلاشهایی را برای برهمزدن ارتباطات و سیستمهای راداری دشمن انجام داد. پس از پایان جنگ، ایران توجه خود را به توسعه برنامههای داخلی جنگ الکترونیک معطوف کرد. این برنامهها شامل توسعه سیستمهای راداری، اختلال گرها و تجهیزات شنود بود تا ایران بتواند به استقلال تکنولوژیکی در این زمینه دست یابد. ایران در سالهای اخیر پیشرفتهای قابلتوجهی در زمینه توسعه سامانههای جنگ الکترونیک داشته است و بهمنظور افزایش توان دفاعی خود و کاهش وابستگی به تکنولوژیهای خارجی، تلاشهایی را برای توسعه سامانههای بومی در این زمینه انجام داده است. برخی از این سامانهها عبارتاند از: سامانه مطلعالفجر، قدیر، رعد و خلیجفارس... بخشهای اصلی جنگ الکترونیکی جنگ الکترونیکی از سه بخش اصلی تشکیل شده است: حمله الکترونیکی (EA)، حفاظت الکترونیکی (EP) و پشتیبانی از جنگ الکترونیکی (ES). در حمله الکترونیکی این عمل معمولاً تحت عنوان "jamming" خوانده میشود و میتواند در سیستمهای ارتباطی یا سیستمهای راداری انجام شود و ایران سامانههای جمینگ را توسعه داده که قادر به ایجاد اختلال در سیگنالهای دشمن هستند. این سیستمها میتوانند در میدانهای نبرد برای مختل کردن ارتباطات و سیستمهای کنترل دشمن به کار روند. حفاظت الکترونیکی نیز شامل اقدامات انجام شده برای محافظت از نیروهای دوستانه (پرسنل، امکانات و تجهیزات) از هرگونه تأثیر سوءاستفاده الکترومغناطیسی است. ایران سامانههای راداری متنوعی را توسعه داده که قابلیت تشخیص و رهگیری اهداف هوایی و زمینی را دارند. این رادارها میتوانند در برابر تدابیر جنگ الکترونیک دشمن مقاومت کنند. همچنین سامانههایی را توسعه داده که قادر به برهمزدن ارتباطات ماهوارهای و رادیویی هستند. این تکنولوژیها به ایران امکان میدهند که در مقابل تهدیدات هوابرد بهخودیخود دفاع کند. پشتیبانی از جنگ الکترونیکی نیز شامل اقدامات انجام شده توسط یک فرمانده عملیاتی یا اپراتور برای کشف، رهگیری، شناسایی، مکانیابی و یا بومیسازی منابع انرژی در نظر گرفته شده است. در واقع در کنار توسعه سیستمهای اختلال و جمینگ، ایران بر روی توسعه سیستمهای شنود الکترونیکی و جاسوسی نیز تمرکز کرده است. این سیستمها قابلیت جمعآوری اطلاعات از منابع مختلف را دارند و میتوانند در عملیاتهای اطلاعاتی و نظارتی استفاده شوند. این فعالیتها نشاندهنده تمرکز ایران بر روی افزایش تواناییهای دفاعی خود در برابر تهدیدات مدرن و تکیه بر توسعه تکنولوژیهای داخلی است. در دنیای مدرن، جنگ الکترونیک و جنگ سایبری به طور فزایندهای با هم ادغام میشوند و ایران نیز در تلاش است تا این دو حوزه را با هم تلفیق کند تا توان دفاعی و تهاجمی خود را در مقابله با تهدیدات نوین تقویت کند. این توسعهها نشان میدهند که جنگ الکترونیک بهعنوان یک بخش مهم و استراتژیک در دکترین نظامی ایران تثبیت شده است و به نظر میرسد که این روند در آینده نیز ادامه خواهد یافت.
جنگ الکترونیک بهکارگیری فناوریهای مختلف برای اختلال، رهگیری و مقابله با سیستمهای ارتباطی و راداری دشمن است.



