میانه‌روی و اعتدال امام علی علیه السلام در توصیف حق طلبی و حق‌گویی آن انسان كامل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: در (بیان و اجرای) حق كوتاهی نمی‌كرد و پا از آن نیز فراتر نمی‌نهاد.(1) هم چنین پیشوای نخست، شیوه پیامبر را میانه‌روی (2) و «به دور از افراط و تفریط» بازگو می‌كند.(3) پیامبر در سخنانی نه تنها مسلمانان و دین‌باوران، بلكه تمامی انسان‌های كره خاكی را در هر عصر و زمانه سه بار به میانه‌روی فرا می‌خواند: «بر شما باد به میانه‌روی؛ بر شما باید به میانه‌روی؛ بر شما باد به میانه‌روی!»(4) بهترین شما كسی است كه نه آن جهانش را به خاطر این جهان رها كند و نه بر عكس . عایشه می‌گوید: پیامبر نزد من آمد و زنی از قبیله «بنی اسد» با من بود. حضرت پرسید: او كیست: گفتم؟ فلانی است . شب‌ها (به خاطر عبادت) نمی‌خوابد . حضرت فرمود: «بس كن . به اندازه توانتان كار (عبادت) كنید ... محبوب‌ترین (كار نیك و عبادت) نزد خداوند، آن است كه كننده آن بر آن عمل مداومت داشته باشد. (5) (نه این كه بسیار انجام دهد و خود را خسته كند.) پیامبر به یكی از یاران خود فرمود: ای ابادرداء! پیكرت بر تو حقی دارد؛ خانواده‌ات بر تو حقی دارند؛ پس گاهی روزه (مستحبی) بگیر و گاهی روزه (مستبحی) نگیر؛ نماز بخوان و بخواب [و همه شب‌ها برای نماز مستحبی بیدار نباش] ؛ حق هر كسی را به او بده. (6) چه نیك است میانه‌روی در عبادت. (7) به اندازه توانایی خود عبادت كنید . می‌خواهید شما را با عبادتی آشنا كنم كه از همه عبادت‌ها بر بدن آسان‌تر است: سكوت و خوش خلقی. (8) پی‌نوشت‌ها: 1 . بحارالانوار، 16/283 / الزهد /61 . 2 . سنن النبی /104 . 3 . بحارالانوار، 16/379 / شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 7/62 . 4 . حلیة الابرار، 1/175 / عیون اخبار الرضا، 2/284 / معانی الاخبار /82 / مناقب آل ابی طالب 1/23 . 4 . خصال /618 / سنن ابن ماجه 2/1417 / صحیح ابن حبان 2/73 / مسند ابی یعلی 3/334 . 5 . صحیح ابن حبان 4/43 / صحیح بخاری 1/16 / صحیح ابن خزیمه 2/264 / مسند ابی یعلی 8/115 . 6 . بحارالانوار 76/128 / تحفه الاحوذی 7/81 / سنن نسائی 4/211 / صحیح ابن حبان 2/19 / صحیح بخاری 2/245 / فتح الباری 4/184 / مجمع الزوائد 4/302 / مسند احمد 2/198 . 7 . جامع الصغیر 2/480 / كنزالعمال 3/28 / مجمع الزوائد 10/252 . 8 . الصمت و آداب اللسان /58 / جامع الصغیر 1/439 / العهود المحمدیه /463 . منبع: برگرفته از كتاب "نگین هستی"، تالیف حسین سیدی .