لاپاراسکوپی چیست؟

لاپاراسکوپی یک روش جراحی است که برای بررسی اندام‌های داخل شکم و سایر فضاهای بسته مانند اندام‌های تولیدمثل، اندام‌های لگنی زنان، زانوها و حتی پروستات یا بیضه‌ها در مردان انجام می‌شود. این روش کم‌تهاجمی به برش‌های کوچک (معمولاً ۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر) نیاز دارد و خطر آن پایین است؛ با زمان بهبودی کوتاه‌تر نسبت به جراحی‌های باز سنتی.

اغلب این روش تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و برای ایجاد فضای دید بهتر، گاز دی‌اکسید کربن (CO₂) به داخل شکم تزریق می‌شود.

هنگامی که این عمل انجام می‌شود، پزشک از ابزاری به‌نام لاپاراسکوپ (لوله‌ای بلند و باریک) مجهز به نور پرتوان و یک دوربین ویدئویی با وضوح بالا استفاده می‌کند. او این لوله را از طریق یک برش کوچک در معده یا شکم بیمار وارد می‌کند. با حرکت لوله، دوربین تصاویر را به صفحهٔ نمایش کامپیوتر ارسال می‌کند.
لاپاراسکوپی به پزشک امکان می‌دهد تا داخل شکم را در زمان واقعی مشاهده کند، نمونهٔ بافت (بیوپسی) بگیرد و حتی جراحی‌های درمانی انجام دهد، مانند آپاندیکتومی لاپاراسکوپیک (برداشتن آپاندیس با این روش).

لاپاراسکوپی برای چه مواردی استفاده می‌شود؟

دلایل زیر از مهم‌ترین کاربردهای لاپاراسکوپی هستند:

تشخیص مشکلات شکم و لگن: لاپاراسکوپی عمدتاً برای یافتن مشکلاتی انجام می‌شود که ممکن است باعث ناراحتی در ناحیهٔ شکم یا لگن شما شده باشند.

تشخیص ناحیهٔ مشکوک به سرطان: پزشکان همچنین از لاپاراسکوپی برای گرفتن نمونه از غدد لنفاوی یا خارج کردن آنها از شکم یا لگن استفاده می‌کنند. این روش جراحی معمولاً برای افراد مبتلا به سرطان‌های زنان، مانند سرطان آندومتر، دهانهٔ رحم و تخمدان انجام می‌شود.

در مردان نیز می‌تواند برای بررسی پروستات یا بیضه‌ها به‌کار رود، هرچند کمتر شایع است.

علاوه بر این، جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند برای بررسی اندام‌های زیر نیز انجام شود. برای خلاصه بهتر، جدول زیر کاربردهای اصلی را نشان می‌دهد:

لاپاراسکوپی می‌تواند چه شرایط پزشکی‌ای را تشخیص دهد؟

لاپاراسکوپی یک روش جراحی پیشرفته است که می‌تواند به تشخیص شرایط پزشکی مختلف زیر کمک کند. این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که تصویربرداری‌های غیرتهاجمی مانند سونوگرافی یا CT اسکن ناکافی باشند:

آندومتریوز: وجود بافت آندومتر (لایهٔ داخلی رحم) در خارج از رحم، که می‌تواند باعث درد شدید لگنی شود.

آپاندیسیت: التهاب دردناک آپاندیس، که اغلب نیاز به برداشتن فوری دارد.

بیماری التهابی لگن (PID): ناشی از عفونت باکتریایی در دستگاه تناسلی فوقانی زنان، شامل رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، که می‌تواند به ناباروری منجر شود.

بارداری خارج‌رحمی: نوعی بارداری که خارج از رحم زنان شکل می‌گیرد و می‌تواند خطرناک باشد.

فیبروم‌ها: تومورهای غیرسرطانی که در داخل یا اطراف رحم رشد می‌کنند و باعث خونریزی یا درد می‌شوند.

کیست تخمدان: کیسه‌ای پر از مایع که ممکن است روی تخمدان ایجاد شود و علائم مختلفی ایجاد کند.

بیضه‌های نزول‌نکرده: وضعیتی که ممکن است در دوران کودکی یک پسر رخ دهد، زمانی که یکی یا هر دو بیضه در کیسهٔ بیضه قرار نگرفته باشند و لاپاراسکوپی برای پیدا کردن و جابجا کردن آنها استفاده می‌شود.

سرطان‌ها: لاپاراسکوپی می‌تواند برای تشخیص و staging (تعیین مرحله) انواع مختلف سرطان‌ها از جمله سرطان کبد، تخمدان، پانکراس، مجاری صفراوی یا کیسهٔ صفرا استفاده شود. staging به پزشکان کمک می‌کند تا گسترش بیماری را ارزیابی کنند.

ناباروری: ترکیب لاپاراسکوپی و ارزیابی ناباروری می‌تواند نتایج ارزشمندی ارائه دهد. جراحی لاپاراسکوپی به پزشکان کمک می‌کند تا علت‌های زمینه‌ای ناباروری را از طریق بررسی ساختارهای دستگاه تولیدمثل مانند تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تشخیص دهند.

اگر علائم شکمی یا لگنی دارید، ابتدا با پزشک مشورت کنید؛ لاپاراسکوپی گزینه‌ای تشخیصی است، نه غربالگری روتین.

لاپاراسکوپی می‌تواند چه شرایط پزشکی‌ای را درمان کند؟

لاپاراسکوپی می‌تواند به درمان چندین بیماری کمک کند. برخی از این موارد عبارت‌اند از:

برداشتن آپاندیس ملتهب (آپاندیکتومی) : برای درمان آپاندیسیت حاد.

درمان سرطان‌های کوچک در نواحی مانند دهانهٔ رحم، تخمدان‌ها، رحم، رودهٔ بزرگ و کلیه: از طریق برداشتن تومورهای کوچک یا غدد لنفاوی.

ترمیم انواع مختلف فتق؛ از جمله فتق‌هایی که در ناحیهٔ کشالهٔ ران یافت می‌شوند: با مش‌های حمایتی برای جلوگیری از عود.

برداشتن کیسهٔ صفرا (کوله‌سیستکتومی) برای درمان سنگ‌های صفراوی: روش استاندارد برای سنگ‌های صفراوی علامت‌دار.

ترمیم زخم‌های معدهٔ پاره‌شده یا در حال خون‌ریزی: با بخیه‌زنی یا برش.

برداشتن بخشی از رودهٔ کوچک یا بزرگ برای درمان بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون یا دیورتیکولیت: رزکسیون لاپاراسکوپیک با کمترین تهاجم.

برداشتن رحم (هیسترکتومی) برای درمان آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، درد شدید قاعدگی یا خونریزی‌های شدید: اغلب برای موارد مقاوم به درمان دارویی.

انجام جراحی‌های کاهش وزن، مانند بای‌پس یا اسلیو: برای بیماران چاق با BMI بالا، با مزایای بهبودی سریع.

برداشتن رشدهای غیرطبیعی مانند فیبروم‌ها (میومکتومی) : برای حفظ باروری در زنان جوان.

درمان بارداری خارج‌رحمی از طریق برداشتن جنین و جلوگیری از آسیب دیدن لوله‌های فالوپ: اغلب با دارو ترکیب می‌شود.

یکی از مزایای کلیدی لاپاراسکوپی، بستری کوتاه‌مدت (اغلب سرپایی) و بازگشت سریع به فعالیت‌های روزانه (معمولاً ۱-۲ هفته در مقابل ۴-۶ هفته در جراحی باز) است.

آشنایی با خطرات لاپاراسکوپی

ممکن است در ارتباط با لاپاراسکوپی برخی خطرات وجود داشته باشد، از جمله:

آسیب به اندام‌های داخل شکم (مانند روده یا مثانه).

خون‌ریزی از محل برش‌ها.

نشت گاز دی‌اکسید کربن (CO₂) به ریه‌ها یا بافت‌های دیگر، که می‌تواند باعث تنگی نفس یا درد شانه شود.

علاوه بر این، ممکن است متخصص مراقبت‌های بهداشتی در برخی موارد انجام لاپاراسکوپی را توصیه نکند، از جمله:

سل مزمن

رشدهای سرطانی پیشرفته در دیوارهٔ شکم

وجود بافت اسکاری زیاد (چسبندگی‌ها) به‌دنبال جراحی‌های دیگر

مشکل خون‌ریزی‌دهنده مانند تعداد کم پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی)

مصرف داروهای رقیق‌کنندهٔ خون

چاقی شدید یا خونریزی داخلی حاد، که روش را نامناسب می‌کند

پس از عمل، به علائم هشدار مانند تب بالای ۳۸ درجه، درد شدید شکمی، تنگی نفس یا خونریزی توجه کنید و فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم نادر هستند اما می‌توانند جدی باشند.

چگونه می‌توانید برای جراحی لاپاراسکوپی آماده شوید؟

برای آماده شدن جهت جراحی لاپاراسکوپی، موارد زیر معمولاً انجام می‌شود:

پیش از هر چیز، ارائه‌دهندهٔ مراقبت‌های پزشکی شما توضیح می‌دهد که عمل لاپاراسکوپی شامل چه مراحلی است و چه نتایجی می‌توانید انتظار داشته باشید.

سپس باید فرم رضایت‌نامه برای جراحی لاپاراسکوپی و استفاده از بیهوشی را امضا کنید.

پزشک همچنین دربارهٔ سوابق پزشکی، اختلالات خون‌ریزی‌دهنده و داروهایی که مصرف می‌کنید از شما سؤال می‌کند. ممکن است یک معاینهٔ فیزیکی نیز انجام دهد تا مطمئن شود در وضعیت مناسبی هستید.

ممکن است از شما خواسته شود که حداقل هشت ساعت پیش از عمل جراحی چیزی نخورید یا ننوشید (nPO: nothing by mouth).

اگر نسبت به داروها، بیهوشی یا لاتکس حساسیت دارید باید جراح خود را مطلع کنید. همچنین اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد باید اطلاع دهید.

بسته به این‌که لاپاراسکوپی برای درمان چه وضعیتی انجام می‌شود، ممکن است از شما خواسته شود برای پاک‌سازی روده‌ها از یک ملین خوراکی استفاده کنید. علاوه بر این، ممکن است پیش از عمل محلول شست‌وشوی ویژه، آنتی‌بیوتیک یا داروی آرام‌بخش دریافت کنید.

از آنجایی که عمل اغلب سرپایی است، ترتیب حمل‌ونقل برای بازگشت به خانه را فراموش نکنید، زیرا رانندگی پس از بیهوشی ممنوع است.

برای راحتی، چک‌لیست زیر را دنبال کنید:

ناشتا بودن حداقل ۸ ساعت پیش از عمل.

اطلاع‌رسانی کامل از حساسیت‌ها، داروها و سابقه پزشکی.

آمادگی روده با ملین (اگر تجویز شده).

همراه برای بازگشت به خانه و حمل‌ونقل.

توقف داروهای رقیق‌کننده خون طبق دستور پزشک.

جمع‌بندی

جراحی لاپاراسکوپی یک روش تحول‌آفرین در حوزهٔ پزشکی است که گزینه‌ای کم‌خطرتر، سریع‌تر و کم‌دردتر نسبت به جراحی‌های سنتی در اختیار بیماران قرار می‌دهد. این روش پیشرفته می‌تواند برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از شرایط پزشکی به‌کار رود؛ از بیماری‌های گوارشی و شکمی گرفته تا مشکلات زنان، مدیریت وزن و بیماری‌های اورولوژی. با این حال، انتخاب روش بستگی به وضعیت فردی شما دارد، بنابراین همیشه با پزشک یا جراح متخصص مشورت کنید.