سندرم ACHOO (Autosomal Dominant Compelling Helio-Ophthalmic Outburst Syndrome) پدیده‌ای عصب‌شناختی است که در آن، فرد به طور غیرارادی در مواجهه با نور شدید، به ویژه نور خورشید، عطسه می‌کند. این پدیده در حدود ۱۸ تا ۳۵ درصد جمعیت جهان مشاهده می‌شود، اما هنوز به طور کامل علت و سازوکارهای آن شناخته نشده است. با وجود این، شواهد علمی نشان می‌دهند که این واکنش در برخی افراد یک ویژگی ژنتیکی است که می‌تواند در خانواده‌ها به ارث برسد.

در این گزارش به تحلیل دقیق‌تری از سندرم ACHOO، علل ایجاد آن، تأثیرات عصبی و ژنتیکی این پدیده و روش‌های پیشگیری و درمان احتمالی خواهیم پرداخت. همچنین، این مطلب به بررسی دقیق‌تر از ساختار عصبی و ژنتیکی که ممکن است در پس این واکنش غیرارادی قرار داشته باشد، خواهد پرداخت.

بازتاب عطسه‌ی نوری یا سندرم ACHOO چیست؟

سندرم ACHOO که با نام‌های مختلفی مانند عطسه خورشیدی (Sun Sneezing) و بازتاب عطسه‌ی نوری (Photic Sneeze Reflex) نیز شناخته می‌شود، یک واکنش غیرارادی به نور شدید است که به طور خاص در مواجهه با نور خورشید یا نورهای شدید مشابه ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به این سندرم هنگام نگاه کردن به نور شدید به ویژه نور خورشید عطسه می‌کنند. این واکنش ممکن است در برخی افراد شدید و چندگانه باشد و به طور معمول چند عطسه پشت سر هم رخ دهد.

علت و سازوکار این پدیده

به طور معمول، عطسه به عنوان یک واکنش طبیعی به تحریکات بینی، مانند ذرات گرد و غبار یا میکروب‌ها، رخ می‌دهد. اما در سندرم ACHOO، علت عطسه به نور شدید مربوط می‌شود. این پدیده به نوعی واکنش عصبی مربوط است که از اختلال در عملکرد عصب سه‌قلو (Trigeminal Nerve) ناشی می‌شود.

عصب سه‌قلو که یکی از اصلی‌ترین اعصاب صورت است، وظیفه دارد به اعصاب مختلف صورت و ناحیه بینی و چشم ارتباط دهد. این عصب همچنین مسئول تنظیم عطسه است، زیرا یکی از شاخه‌های آن به ناحیه بینی و گلو متصل است. وقتی نور شدید به چشم می‌تابد، این عصب ممکن است به اشتباه پیام‌هایی را به نواحی دیگر صورت و بدن ارسال کند که باعث تحریک غیرارادی و عطسه می‌شود.

یک ویژگی ژنتیکی: وراثت اتوزومی غالب

سندرم ACHOO یک ویژگی ژنتیکی است که به صورت اتوزومی غالب به ارث می‌رسد. به این معنی که اگر یکی از والدین این ویژگی را داشته باشد، احتمال اینکه فرزند نیز به آن مبتلا شود ۵۰ درصد است. این ویژگی به طور معمول در بسیاری از خانواده‌ها مشاهده می‌شود، به همین دلیل محققان تلاش کرده‌اند تا ژن‌های خاصی که مسئول این پدیده هستند را شناسایی کنند.

اما هنوز هیچ ژن خاصی که به طور قطعی مسئول سندرم ACHOO باشد، شناسایی نشده است. به همین دلیل، پژوهشگران همچنان به دنبال یافتن ارتباط‌های ژنتیکی این پدیده هستند تا بتوانند مدل‌های دقیق‌تری از آن ایجاد کنند.

به طور معمول، عطسه به عنوان یک واکنش طبیعی به تحریکات بینی، مانند ذرات گرد و غبار یا میکروب‌ها، رخ می‌دهد. اما در سندرم ACHOO، علت عطسه به نور شدید مربوط می‌شود. این پدیده به نوعی واکنش عصبی مربوط است که از اختلال در عملکرد عصب سه‌قلو (Trigeminal Nerve) ناشی می‌شود

تاریخچه‌ی سندرم ACHOO

پدیده‌ای مشابه با سندرم ACHOO در طول تاریخ گزارش شده است. ارسطو، فیلسوف یونانی، در سال ۳۵۰ پیش از میلاد به این پدیده اشاره کرده بود. در قرون بعدی، دانشمندان و پزشکان مختلف سعی کردند توضیحاتی برای این پدیده ارائه دهند. در قرن‌های ۱۸ و ۱۹، افرادی مانند فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی، بیان کردند که نگاه کردن به نور (نه گرمای خورشید) در هنگام ورود به آفتاب با چشمان بسته می‌تواند عطسه را تحریک کند.

در اواخر قرن ۲۰ و اوایل قرن ۲۱، دانشمندان مختلف بر اساس شواهد جدیدتر، نظریه‌های مختلفی برای توضیح این پدیده مطرح کردند. یکی از مهم‌ترین نظریه‌ها، نظریه‌ی فعال‌سازی هم‌زمان نورون‌های مربوط به چشم و نورون‌های کنترل‌کننده عطسه است. با این حال، هیچ‌یک از این نظریه‌ها به طور قطعی تایید نشده‌اند، اما بسیاری از پژوهشگران، نظریه‌ی اختلال در عصب سه‌قلو را محتمل‌ترین دلیل برای بروز این واکنش می‌دانند.

تحقیقات و کشفیات جدید

تحقیقات جدید نشان داده است که الگوهای ژنتیکی خاصی ممکن است با سندرم ACHOO در ارتباط باشند. با انجام مطالعات ژنتیکی بر روی افرادی که این سندرم را دارند و مقایسه‌ی آن‌ها با افراد عادی، دانشمندان به چندشکلی‌های تک‌نوکلئوتیدی (SNPs) در DNA افراد مبتلا پی برده‌اند که می‌تواند در ایجاد این واکنش نقش داشته باشد.

طبق گفته‌های چین لیو، پژوهشگر دانشگاه واشینگتن، شناسایی این ژن‌ها می‌تواند به توسعه‌ی مدل‌های حیوانی برای مطالعه سازوکارهای دقیق‌تر این پدیده کمک کند. همچنین مانوئل اسپیتشان از دانشگاه فنی مونیخ و مؤسسه ماکس پلانک برای سایبرنتیک زیستی نیز به‌طور فعال در حال بررسی نحوه تعامل میان شبکیه چشم و عصب سه‌قلو هستند تا بتوانند اطلاعات بیشتری درباره علت دقیق این پدیده به‌دست آورند.

مطالعه‌ی رفتار عصبی در سندرم ACHOO

تحقیقات علمی در حال حاضر به بررسی دقیق‌تر اثرات نور شدید بر ساختار مغز و اعصاب پرداخته است. در یکی از پژوهش‌ها، دانشمندان از نوار مغزی (EEG) برای مقایسه‌ی رفتار مغز در افراد مبتلا به سندرم ACHOO و افراد عادی استفاده کردند. نتایج نشان داد که در افراد مبتلا به این سندرم، قرار گرفتن در معرض نور شدید باعث برانگیختگی بیشتر در قشر بینایی و نواحی حسی مغز می‌شود.

این داده‌ها نشان می‌دهند که مغز افراد مبتلا به سندرم ACHOO به نور به‌طور متفاوتی واکنش نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، مغز این افراد ممکن است پیام‌های نور را به گونه‌ای غیرعادی پردازش کند که باعث تحریک عصب سه‌قلو و در نتیجه عطسه شود.

بررسی محیطی و فیزیولوژیکی

در یکی از مطالعات اخیر، پژوهشگران از یک دستگاه پوشیدنی ثبت نور برای اندازه‌گیری شدت نور در هنگام عطسه استفاده کردند. نتایج نشان داد که شدت نور در زمان عطسه حدود ۱۰ برابر بیشتر از شدت نرمال است، که نشان‌دهنده‌ی حساسیت بالا به تغییرات نور محیطی است. این یافته‌ها از نظریه‌ای که بر افزایش ناگهانی شدت نور به عنوان یک عامل تحریک‌کننده عطسه تأکید دارد، حمایت می‌کنند.

در واقع این یافته نشان می‌دهد که عطسه‌ی نوری به احتمال زیاد به‌دلیل افزایش ناگهانی شدت نور اتفاق می‌افتد، نه صرفاً به‌دلیل وجود نور زیاد به‌صورت کلی. یعنی تغییر ناگهانی روشنایی (مثل وقتی از جای تاریک به آفتاب می‌روید) عامل اصلی تحریک عطسه است. به بیان ساده‌تر: مغز فرد مبتلا نسبت به تغییر ناگهانی نور بسیار حساس است و همین تغییر ناگهانی باعث ارسال سیگنال اشتباهی به عصب سه‌قلو و در نهایت عطسه می‌شود.

روش‌های پیشگیری و درمان

اگر شما هم جزو کسانی هستید که با مشاهده‌ی نور خورشید عطسه می‌کنید، جای نگرانی نیست. در حال حاضر درمان قطعی برای این سندرم وجود ندارد، اما برخی اقدامات می‌توانند شدت عطسه را کاهش دهند:

. استفاده از عینک آفتابی تیره یا کلاه: استفاده از عینک آفتابی یا کلاه می‌تواند از تابش مستقیم نور شدید به چشم جلوگیری کرده و احتمال عطسه را کاهش دهد.

. درمان رینیت یا تب یونجه: افرادی که دچار التهاب بینی هستند ممکن است با استفاده از درمان‌های ضدآلرژی، تمایل به عطسه در اثر نور شدید را کاهش دهند.

. تکنیک فشار عرضی روی ناحیه فیلترال: این تکنیک شامل اعمال فشار ملایم به ناحیه بین بینی و لب‌ها است که می‌تواند عطسه را متوقف کند.

نکات تکمیلی برای کاهش خطر

اگر شما مبتلا به سندرم ACHOO هستید و قصد دارید در معرض نور شدید قرار بگیرید، مانند مواقعی که در حال رانندگی یا جراحی هستید، ضروری است که پزشک و جراح از این وضعیت مطلع شوند. در برخی جراحی‌ها که از نورهای شدید استفاده می‌شود، ممکن است این وضعیت تأثیرگذار باشد.

نتیجه‌گیری

سندرم ACHOO یا بازتاب عطسه‌ی نوری یکی از پدیده‌های عصب‌شناختی جالب است که هنوز به‌طور کامل توضیح داده نشده است. این پدیده که معمولاً به صورت ژنتیکی منتقل می‌شود، نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی‌های ارتباطات عصبی و ژنتیکی در بدن انسان است. تحقیقات بیشتر در این زمینه می‌تواند به کشف عوامل ژنتیکی و عصبی دقیق‌تری که موجب این واکنش می‌شوند، کمک کند.

در نهایت، اگر شما هم جزء کسانی هستید که با دیدن نور خورشید عطسه می‌کنید، این واکنش یک ویژگی طبیعی و معمول است که با اقدامات ساده می‌توان آن را کنترل کرد. بنابراین، بدون نگرانی از این ویژگی جالب و عجیب زندگی کنید و همیشه به یاد داشته باشید که یک عینک آفتابی شیک همیشه می‌تواند به شما کمک کند!