کلیه‌ها اعضای بسیار حیاتی و مهمی برای تصفیهٔ خون هستند و مایعات بدن را تنظیم می‌کنند. اگر کلیه‌ها خوب کار نکنند، انواع علائم می‌توانند ظاهر شوند که کمردرد یکی از آنهاست. اما ازآنجایی‌که کمردرد مسئله‌ای بسیار شایع و متداول است و اغلب هم علت چندان جدی ندارد، به‌ندرت پیش می‌آید که آن را مربوط به کلیه‌ها بدانیم.

درک ارتباط بین کمردرد و کلیه‌ها

کلیه‌ها در قسمت بالایی شکم و دقیقاً زیر دنده‌ها و در طرفین ستون فقرات قرار دارند. وقتی عملکرد کلیه‌ها دچار مشکلی می‌شود، ضایعات و مایعات اضافی در بدن جمع شده و عوارضی ایجاد می‌کنند که کمردرد یکی از آنهاست. یکی از شایع‌ترین مشکلات مربوط به کلیه، سنگ کلیه است. سنگ کلیه تجمعی سخت و از جنس مواد معدنی و نمک است که در داخل کلیه تشکیل شده و می‌تواند درد بسیار شدیدی هنگام عبور از مجاری ادراری تولید کند. درد ناشی از سنگ کلیه معمولاً از قسمت کمر و زیر دنده‌ها شروع شده و به قسمت پایین شکم و کشاله ران کشیده می‌شود. این درد شدید و تیرکشنده و گاهی با تهوع و استفراغ همراه است.

یک عارضه کلیوی دیگر که می‌تواند باعث کمردرد شود، عفونت مجاری ادراری است. وقتی باکتری‌ها وارد مجاری ادراری شده و تکثیر می‌شوند، می‌توانند التهاب و عفونت ایجاد کنند. درد ناشی از این عفونت می‌تواند در قسمت پایین کمر و یا شکم احساس شود و ممکن است با احساس سوزش حین ادرارکردن، تکرر ادرار و تیرگی ادرار یا خون در ادرار همراه باشد.

در موارد شدیدتر، کمردرد ممکن است علامتی از بیماری کلیوی یا عفونت کلیوی باشد. بیماری مزمن کلیوی زمانی است که کلیه‌ها آسیب‌دیده و نمی‌توانند خون را به‌درستی تصفیه کنند و به‌مرور این وضعیت شدت می‌گیرد. با پیشرفت بیماری، علائمی مانند کمردرد و تورم کف پا و قوزک پا، خستگی و تغییراتی در ادرارکردن ظاهر می‌شوند. عفونت حاد کلیوی که به آن پیلونفریت نیز می‌گویند، عفونت شدید و ناگهانی کلیه‌هاست که باعث کمردرد همراه با تب و لرز و تهوع می‌شود.

شناسایی علائم

باتوجه‌به اینکه کمردرد مربوط به کلیه می‌تواند بسیار جدی باشد، نباید آن را دست‌کم بگیرید یا سعی کنید خودتان راه‌حلی بیابید. هر چند گاهی دچار کمردرد شدن طبیعی است و معمولاً خودش برطرف می‌شود؛ اما کمردرد مداوم و شدید نیاز به ارزیابی‌های پزشکی دارد.

اگر علاوه بر کمردرد هر یک از علائم زیر را دارید باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه نمایید:

. تب: تب بالا می‌تواند نشانهٔ عفونت باشد مثل عفونت مجاری ادراری یا عفونت کلیوی.

. مشکل در ادرارکردن: تغییر در الگوهای دفع ادرار مثلاً تکرر ادرار، فوریت در ادرارکردن، درد یا خون در ادرار ممکن است نشان‌دهندهٔ مشکلی در مجاری ادرار باشند.

. تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ مداوم خصوصاً همراه با کمردرد می‌تواند نشانهٔ سنگ کلیه یا عفونت باشد.

. تورم: تورم پاها و قوزک پا، صورت یا شکم می‌تواند علامت اختلال در عملکرد کلیه باشد.

. خستگی: خستگی یا ضعف مداوم خصوصاً اگر دلیلی برایش نیابید باید ارزیابی پزشکی شود.

تشخیص درد کلیه

درد کلیه اغلب ناشی از عفونت کلیه یا سنگ کلیه‌ای است که در مجرای ادرار گیر افتاده است.

محل درد

درد کلیه معمولاً در پهلوها حس می‌شود، در ناحیه کنار ستون فقرات بین پایین دنده‌ها و لگن. همچنین ممکن است این درد در شکم یا پایین کمر نیز احساس شود. درد کلیه اغلب در یک طرف بدن است اما می‌تواند در هر دو طرف نیز رخ بدهد.

نوع درد

درد مربوط به سنگ کلیه معمولاً بسیار شدید و ناتوان‌کننده است و درد مربوط به عفونت کلیه اغلب بی‌حال کننده و مداوم است. اگر در حال دفع سنگ کلیه باشید دردتان ممکن است بسته به حرکت سنگ نوسان داشته باشد. اما در دیگر عوارض مانند بیماری کلیوی پلی‌کیستیک ممکن است دوره‌هایی از درد شدید وجود داشته باشد.

اگر سرطان کلیه علت درد باشد ممکن است این درد مثل دردی مداوم و بی‌حال کننده احساس شود که از وسط کمر به پایین دنده‌ها می‌زند.

انتشار درد

گاهی درد منتشر می‌شود و به داخل ران‌ها و یا پایین شکم می‌زند.

شدت درد

درد کلیه بنا بر شدت آن طبقه‌بندی می‌شود از شدید تا خفیف. همان‌طور که گفتیم درد ناشی از سنگ کلیه یا کیست کلیه می‌تواند بسیار شدید باشد درحالی‌که درد ناشی از عفونت معمولاً خفیف است.

چیزهایی که درد کلیه را بدتر می‌کنند

معمولاً درد کلیه تا زمانی که مشکل برطرف نشود بهتر نمی‌شود، مثل دفع سنگ، استفاده از دارو برای رفع عفونت یا دریافت درمان‌های دیگر. درد کلیه برخلاف کمردرد معمولاً با حرکت تغییری نمی‌کند.

تست‌های تشخیصی و راه‌های درمان

وقتی پزشک این احتمال را می‌دهد که کمردرد مربوط به کلیه‌ها باشد، از تست‌هایی برای تشخیص دقیق کمک می‌گیرد که شامل این موارد می‌شوند:

. آزمایش آنالیز ادرار: آنالیز نمونه ادرار می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد عملکرد کلیه‌ها بدهد و علائم عفونت یا التهاب را شناسایی کند.

. تست‌های تصویری: عکس‌برداری با اشعه ایکس، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن برای مشاهدهٔ کلیه‌ها و مجاری ادراری و شناسایی هر گونه اختلال مثل سنگ کلیه یا مشکلی ساختاری تجویز می‌شوند.

. آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند با سنجش میزان کراتین، نیتروژن اوره و دیگر شاخص‌های سلامت کلیه، عملکرد کلیه را ارزیابی نماید.

. دیگر ارزیابی‌ها: بسته به احتمالاتی که پزشک می‌دهد، ممکن است تست‌های دیگری نیز توصیه شود.

درمان کمردرد مربوط به کلیه بستگی به علت اصلی دارد. در مورد سنگ کلیه، درمان می‌تواند شامل مدیریت درد، هیدراسیون و مصرف داروهایی برای کمک به دفع سنگ‌ها شود. در برخی موارد ممکن است روش‌هایی مانند سنگ‌شکن یا عمل جراحی برای سنگ‌های بزرگ‌تر لازم باشد. برای عفونت‌های مجاری ادراری، معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود تا عفونت درمان شود. بیماری‌های مزمن کلیوی نیز نیازمند تغییراتی در سبک زندگی، مصرف دارو برای مدیریت درد و در موارد شدیدتر دیالیز یا پیوند کلیه می‌باشند.

روش‌های پیشگیری و تغییراتی در سبک زندگی

همهٔ موارد کمردرد مربوط به کلیه قابل‌پیشگیری نمی‌باشند؛ اما برای کاهش ریسک مشکلات کلیوی راهکارهایی وجود دارد:

. بدن را سیراب نگه دارید: نوشیدن مقدار کافی آب کمک می‌کند سموم از بدن دفع شوند و جلوی تشکیل سنگ‌های کلیه و عفونت‌های مجاری ادراری گرفته شود.

. رژیم غذایی سالم داشته باشید: داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل و سرشار از میوه‌ها و سبزی‌ها و غلات و پروتئین‌های کم‌چرب می‌تواند به سلامت کلیه‌ها کمک کند.

. به طور منظم ورزش کنید: فعالیت بدنی منظم به گردش خون بهتر کمک می‌کند و باعث تنظیم وزن و کاهش خطر بیماری کلیوی می‌شود.

. بهداشت را همیشه به‌خوبی رعایت کنید: بهداشت مناسب شامل استفاده از دستمال توالت از جلو به عقب، ادرارکردن بعد از رابطه جنسی و اجتناب از محرک‌هایی مانند صابون‌های تند می‌شود.

. پرهیز از الکل و تنباکو: مصرف الکل و سیگارکشیدن می‌تواند بر عملکرد کلیه‌ها اثر بگذارد و خطر بیماری‌های کلیوی را بالا ببرد.

در پایان

کمردرد مشکلی بسیار شایع است که علت‌های زیادی می‌تواند داشته باشد و مشکلات کلیوی یکی از آنهاست. هر چند همهٔ کمردردها ناشی از علتی جدی نیستند؛ اما لازم است تشخیص دهید چه زمانی مربوط به کلیه‌هاست. نادیده‌گرفتن کمردردهای مکرر و مداوم می‌تواند تشخیص را به تأخیر بیندازد و درمان علت اصلی دیرتر انجام شود و نتیجهٔ درمان مطلوب نباشد.