هر بار که به مطب پزشکی مراجعه میکنید از شما میپرسد: «چه داروهایی مصرف میکنید؟» و شما همه داروهای مصرفیتان را فهرست میکنید، از داروهای تجویزی گرفته تا داروهای غیرتجویزی و مکملها و ... پزشک باید بداند به طور مرتب چه داروهایی مصرف میکنید از جمله:
. داروهای آلرژی
. مکملهای گیاهی (شامل قرصها و پودرها و عصارهها)
. مولتیویتامینها و دیگر مکملهای ویتامین و املاح
. داروهای مسکن
احتمال تداخلات دارویی
درست همانطور که داروهای تجویزی میتوانند با هم تداخل پیدا کنند، احتمال تداخل این داروها با داروهای غیرتجویزی و مکملها نیز وجود دارد. پزشک شما باید در جریان تمام داروهایی که مصرف میکنید باشد تا بتواند هنگام نوشتن نسخه دارویی، احتمال تداخلات دارویی را بررسی کند.
مثلاً فرض کنید شما دچار یک عفونت شدهاید و پزشک میخواهد یک آنتیبیوتیک برایتان تجویز کند. مکملهای کلسیم و آهن میتوانند با برخی از آنتیبیوتیکها جفت شده و جذب دارو توسط بدن را سخت کنند که در نهایت باعث میشود دارو روی عفونت اثر موردانتظار را نگذارد.
نمونههای زیاد دیگری وجود دارند که مکملها چگونه میتوانند با داروهای تجویزی تداخل ایجاد کنند، مثل:
. ویتامین K میتواند مانع این شود که داروهای رقیقکننده خون کار خود را به طور مؤثر انجام دهند.
. ویتامین C و ویتامین E میتوانند با داروهای شیمیدرمانی تداخل ایجاد کنند.
. مکمل گل راعی یا علف چای (St. John’s wort) همراه با داروهای ضدافسردگی میتواند باعث یک واکنش دارویی بسیار خطرناک به نام سندرم سروتونین شود.
اینها تنها چند نمونه از بسیار نمونههایی بودند که ثابت میکنند چرا پزشک باید دقیقاً بداند شما چه داروهایی مصرف میکنید.
بیماریها و عوارض
اگر در حال حاضر دچار بیماریها یا عوارضی باشید، مکملها میتوانند خطرات پیش رو را بیشتر بکنند. پزشک شما باید بداند چه داروهایی استفاده میکنید تا بتواند تصمیمات درستی در مورد درمان و مراقبتهای لازم برای شما بگیرد.
چند نمونه:
. اختلالات لخته خون: خیلی از مکملها با داروهای لخته خون اختلال ایجاد کرده و ریسک خونریزی را بالا میبرند. همین باعث میشود اگر شما دچار یک بیماری مربوط به لختهشدن خون باشید یا یک جراحی در پیش داشته باشید، در معرض خطر قرار بگیرید.
. آلرژیها: اگر شما به گیاهان آلرژی داشته باشید، مکملهای گیاهی مانند بابونه و سرخارگل میتوانند باعث واکنش آلرژیک در شما شوند، حتی اگر ندانید نسبت به این گیاهان آلرژی دارید.
. بارداری: خیلی از مکملهای ویتامین و املاح در زمان بارداری منع مصرف دارند. برای مثال، کوهوش سیاه میتواند احتمال زایمان زودرس را بالا ببرد، بربرین میتواند زردی در نوزادان را تشدید کند و مقادیر زیاد ویتامین A میتواند باعث نقصهای مادرزادی شود.
اهمیت میزان دوز مصرفی دارو
یک چیز خوب را هم اگر بیش از اندازه مصرف کنید میتواند مضر باشد. ویتامینها و املاح هر چند بسیار مفید و ضروریاند اما اگر در دوزهای بیش از حد نیاز مصرف شوند خطراتی دارند. مثلاً:
خیلی از مکملها با داروهای لخته خون اختلال ایجاد کرده و ریسک خونریزی را بالا میبرند. همین باعث میشود اگر شما دچار یک بیماری مربوط به لختهشدن خون باشید یا یک جراحی در پیش داشته باشید، در معرض خطر قرار بگیرید. ویتامین A زیاد میتواند خطر ضعف استخوانها را بالا ببرد.
. ویتامین B۶ زیاد میتواند باعث مشکلات تعادلی و آسیب عصبی شود.
. ویتامین D زیاد میتواند باعث هایپرکلسمی (کلسیم زیاد در خون) و مشکلات جدی قلبی شود.
و مشکل دیگر؟ شاید حتی متوجه نشوید که دوز بالایی از دارو را مصرف میکنید.
گاهی مولتیویتامینها و دیگر ترکیبات موجود در مکملها دارای مقدار زیادی از عناصر هستند؛ بنابراین شاید بدون اینکه متوجه شوید، از یک ماده خیلی زیادتر از حد نیازتان دریافت کنید.
این واقعیت نیز وجود دارد که سازمان غذا و دارو، مکملها را در دستهٔ غذاها قرار داده است نه داروها. یعنی مکملها با استانداردهای دارویی تولید و ساخته نمیشوند و به همین علت همیشه باید نسبت به دوز مصرفیتان دقیق و آگاه باشید.
یک مسئلهٔ مهم دیگر اینکه «دوز مصرفی» فقط در مورد مکملها مطرح است و شما اگر همین ویتامینها و املاح را از غذاها و میوهها دریافت کنید، دچار اوردوز نخواهید شد (بهجز چند استثنا)؛ بنابراین همیشه بهتر است روی رژیم غذاییتان تمرکز کنید تا اینکه سراغ قرص و دارو بروید.
دیگر عوارض جانبی احتمالی
نبودن نظارت دارویی بر تولید مکملها به این معنی است که تولیدکنندهها مجبور نیستند عوارض جانبی احتمالی را روی بستهبندی محصول عنوان کند. اما واقعیت این است که مکملهای غذایی هم میتوانند عوارض جانبی داشته باشند.
نمونههای زیادی وجود دارند مثلاینکه مکملهای خوراکی آلوئهورا میتوانند سطح پتاسیم را کاهش دهند یا اینکه عنصر فعال موجود در ریشه شیرینبیان میتواند فشارخون را بالا ببرد.
اگر شما پزشکتان را در جریان مکملهایی که مصرف میکنید نگذارید، پس پزشک اطلاعات کافی در اختیار نخواهد داشت تا علائمی که دارید را دقیقاً ریشهیابی و مدیریت کند.
پیش از مراجعه به پزشک چه باید بکنید؟
شاید به نظر برسد افزودن مکملهای ویتامینی و گیاهی به رژیم داروییتان چندان مسئلهٔ مهمی نباشد؛ اما باتوجهبه اینکه این مکملها گاهی میتوانند باعث مشکلاتی شوند، پس پزشک شما باید بداند دقیقاً چه داروها و مکملهایی مصرف میکنید، از جمله:
. اسم همه داروها و مکملهای مصرفی
. اینکه چه هستند و با چه هدفی مصرف میکنید
. چه اندازه و هر چند وقت یکبار آنها را مصرف میکنید
نگران این هستید که در مراجعه به پزشک یک سری از داروها و مکملها را فراموش کنید؟
تمام داروها و مکملهای مصرفیتان را با خود ببرید و اگر نمیتوانید این کار را بکنید، عکس آنها را بگیرید. همچنین میتوانید فهرستی از این داروها را بنویسید و مرتباً هم آنها را به روز رسانی کنید و همراه خود داشته باشید.
چند نکته
بسیاری از افراد سالمند روزانه دستکم سه یا چهار مکمل مصرف میکنند. مدیریت مصرف چند دارو و مکمل میتواند سخت و گیجکننده باشد. با بالارفتن سن، بدن دچار تغییرات و تحولاتی میشود؛ بنابراین منطقی است که لازم است داروها و مکملهای مصرف نیز متناسب با نیازهای متغیر بدن تنظیم شوند.
ضمناً اگر دارویی که مصرف میکنید مشکلی برایتان ایجاد کرده یا به نظر میرسد چندان مؤثر نیست حتماً پزشک را در جریان قرار دهید. این گفتگوها میتوانند کمک کنند داروهایی را مصرف کنید که واقعاً به نفعتان هستند و اثر دارند. مسئول سلامتی خود باشید و تحقیق و جستجو کنید. اگر در مورد داروی یا مکمل خاصی تردید دارید، با پزشکتان مشورت کنید و این سؤالها را بپرسید:
. تا چه مدت استفاده این داروها یا مکملها برای من بیضرر است؟
. چه زمانی از روز باید این داروها را مصرف کنم و دقیقاً چه اندازه؟
. آیا ممکن است به این دارو وابستگی پیدا کنم؟
. عوارض جانبی احتمالی این دارو یا داروها چیست؟
. آیا همراه غذا باید مصرف شود؟
. دارو را چطور و کجا نگهداری کنم؟
. از کجا متوجه شوم دارو اثر میکند؟
. حین مصرف این دارو یا داروها چه کارهایی نباید انجام دهم؟
پیام شما به ما