واژهشناسی «وجهالله»
در زبان عربی، «وجه» به معنای «چهره»، «سیمای آشکار» یا «رویکرد و جهت» است. در کاربردهای قرآنی، «وجه» اغلب به معنای جهت توجه و رویآوردن میآید؛ همانگونه که در آیه مشهور آمده است: «فَأَیْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» (بقره: ۱۱۵)
«پس به هر طرف که روی کنید، آنجا روی خداست».
این تعبیر نشان میدهد که وجهالله، نشانهای برای توجه به خداست؛ یعنی امری که انسان را متوجه حضور و عظمت الهی میسازد. در این میان، امامان معصوم علیهمالسلام به عنوان انسانهای کامل، از سوی روایات و ادعیه به عنوان «وجهالله» معرفی شدهاند؛ چهرهای که از ورای آن، میتوان جمال الهی را تماشا کرد.
امام، آیینه خدا
در دعای شریف «زیارت جامعه کبیره»، چنین میخوانیم: «وَ بِکُمْ یُتَوَجَّهُ إِلَی اللَّهِ، وَ بِکُمْ یُقْبَلُ مَنْ أَرَادَ اللَّهَ...»
و نیز: «السَّلامُ عَلَی أَئِمَّةِ الدُّنْیَا وَالدِّینِ، وَ وَجْهِ اللَّهِ الَّذِی إِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْأَوْلِیَاءُ»
در این توصیف، امام نه صرفاً یک راهنما یا معلم، بلکه مسیر تجلّی خداوند بر روی زمین معرفی شده است. او همان آیینه صاف و پاکیست که نور الهی را بیکموکاست بازمیتاباند. چنین جایگاهی تنها زمانی معنا پیدا میکند که امام را انسان کاملی بدانیم که از هر آلودگیِ جهل و گناه پیراسته است؛ موجودی که تمام وجودش تسلیم اراده الهیست. در این معنا، نزدیکترین راه برای رسیدن به خداوند است.
امام، باقیِ وجهالله
وجه، محل توجه و دریچه ارتباط است. در زیارت آلیاسین – از زیارات معتبر امام زمان ارواحنافداه – آمده است:
«السّلام علیک یا باب الله و دیّان دینه... السّلام علیک یا وجهالله الذی إلیه یتوجه الأولیاء»
امام در این توصیف، هم «بابالله» (دروازه خدا) و هم «وجهالله» است؛ یعنی هم راه ورود به حریم الهیست و هم آیینهای که چهره خدا در آن مشاهده میشود.
در دعای توسل نیز به هر یک از پیشوایان پاک عرضه میدانیم: «یا وجیهاً عندالله»؛ در قرآن هم میخوانیم: همه فانیاند، جز وجه الله؛ کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ، وَیَبْقَی وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ [رحمن، آیات ۲۶ و ۲۷]
نتیجه اینکه ائمه اطهار علیهمالسلام وجیه درگاه الهی هستند؛ و هر که رنگ خدایی بگیرد و جلوهای از وجهالله شود، در مسیر تاریخ جاودانه خواهد ماند.
به تعبیر زیبای آیتالله جوادی آملی:
«انسان کامل مانند سیدالشهداء علیهالسلام تمام کارهای خود را برای وجه الله انجام میدهد و هیچ سپاس و ثنایی از کسی توقع ندارد؛ ﴿لانرید منکم جزاءً و لاشکوراً﴾.[انسان:۹] کسی که تمام همّت او وجه الله باشد، از مصادیق بارز وجه الله خواهد بود. زیرا وجیه نزد خداست، و هر انسان کاملی که مصداق وجه الله شد، سهمی از بقا داشته، مظهر تام خدای سبحان است که باقی مطلق است و همه چیز محکوم هلاکند، مگر وجه او؛ ﴿کل شیءٍ هالک إلا وجهه﴾.[قصص:۸۸]
از این منظر انسان کامل را بقیّة اللّه گویند. زیرا سند دوام او را خدای باقی امضا فرموده است و گروهی که پیوندی با وجه خدا داشته، در راستای رضای او کوشش نموده و سعی میکنند، اولو بقیّةاند؛ یعنی صاحبان بقا»
چرا باید به وجهالله رو کرد؟
در جهانی که مملو از واسطههای دروغین و صورتکهای گمراهکننده است، انسان مؤمن نیازمند چهرهای حقیقیست که او را به سوی سرچشمه حقیقت رهنمون سازد. اینجاست که مفهوم «وجهالله» بودن امام، کاربردی و حیاتی میشود؛ چرا که امام، نه صرفاً راهبلد، بلکه خود نشانِ راه و محل ظهور هدایت خداوند است. او آیینهایست که هر که در آن بنگرد، از ظلمات دوری و جهل به نور معرفت و وصل رهنمون میشود.
امروز که جهانِ مدرن چهرهاش را از حقایق الهی برگردانده، بیش از هر زمان، نیازمند بازشناسی چهره حقیقی خدا در آینه امام هستیم؛ همان وجهاللهی که از ورای تاریخ، دست عاشقان را میگیرد و به سرچشمه حقیقت میرساند.
پیام شما به ما