اعتیاد یک بیماری مزمن، پیش‌رونده و کشنده است که در آن بدن انسان برای انجام فعالیت‌های عادی خود به یک ماده یا یک رفتار خاص وابسته می‌شود. اگر به این نتیجه رسیده‌اید که اعتیاد شما به جنبه‌های مختلف زندگی‌تان آسیب‌زده و آماده‌اید تا آن را ترک کنید، چیزهایی هست که باید در مورد ترک اعتیاد بدانید. خیلی از افرادی که دچار اعتیاد می‌شوند به این فکر می‌کنند که ترک این اعتیاد چقدر سخت است و در نهایت شاید به این سؤال برسند که چرا نمی‌توانم اعتیادم را ترک کنم؟
چرا ترک اعتیاد این‌قدر سخت است؟
اعتیاد بر قسمت جلویی یا لوب پیشانی مغزتان اثر می‌گذارد و کنترل تکانه‌ها و درک و قضاوت شما را تغییر می‌دهد. سیستم پاداش‌دهی مغز نیز تغییر پیدا می‌کند جوری که خاطرهٔ پاداش‌های گذشته می‌توانند برانگیزانندهٔ تمایل و هوسی شدید برای دارو یا مواد یا تجربیات پاداش‌دهی باوجود تمام پیامدهای منفی باشند.
همهٔ این تغییرات می‌توانند ترک اعتیاد را سخت و پیچیده کنند؛ اما باید یادتان باشد که اعتیاد به‌هرحال قابل‌درمان است. ترک اعتیاد با یک برنامهٔ درست و اصولی و دسترسی به منابع لازم، ممکن و شدنی است.
خوشبختانه شما «می‌توانید» اعتیاد خود را هر چقدر هم که سخت باشد ترک کنید. فاکتورهای زیادی وجود دارند که ترک اعتیاد را سخت می‌کنند، از جمله فاکتورهای فیزیکی، ذهنی، هیجانی و بیولوژیکی. این پیچیدگی همان دلیلی است که خیلی از افراد متوجه می‌شوند برنامه‌های درمانی طی فرایند ترک چقدر کمک‌کننده و سودمندند. حتی خیلی از افراد خودشان هم می‌توانند در ترک اعتیاد موفق باشند.
درک مقاومت
مقاومت و محرومیت از مواد، دو فاکتور مهم در ترک اعتیاد هستند. اگر فرد معتاد به مرحلهٔ مقاومت دارویی نرسد یا دچار علائم محرومیت از مواد نشده باشد، ترک اعتیاد برایش خیلی راحت‌تر خواهد بود. مقاومت یک فرایند فیزیکی و روانی است (هر دو جنبه را دارد). یک رفتار اعتیادآور هر چقدر بیشتر تکرار شود، حساسیت نسبت به آن کمتر خواهد شد و بنابراین برای رسیدن به همان اثر، به تکرار بیشتری نیاز خواهد بود. موادی مانند الکل یا هروئین بر قسمت‌های خاصی از مغز اثر می‌گذارند و یک مقاومت فیزیکی ایجاد می‌کنند.
رفتارهایی مانند رابطه جنسی و قمار، احساسات هیجانی ایجاد می‌کنند که به‌مرورزمان شدتش کمتر می‌شود. با ایجاد مقاومت، شما نیاز پیدا می‌کنید آن رفتار را بیشتر تکرار کنید یا مواد بیشتری مصرف کنید تا به همان تأثیر برسید.
علائم ترک یا محرومیت
وقتی به یک رفتار مخرب یا ماده‌ای معتاد می‌شوید، اگر سراغ آن نروید، علائمی را تجربه خواهید کرد. این علائم با استفادهٔ دوباره از ماده مخدر یا انجام دوبارهٔ آن رفتار، موقتاً تسکین می‌یابند، اما به‌مرور از بین می‌روند و اغلب بعد از ترک برای همیشه ناپدید می‌شوند.
علائم فیزیکی
وقتی شما ترک اعتیاد را آغاز می‌کنید معمولاً علائم ناخوشایند فیزیکی را تجربه خواهید کرد. این علائم می‌توانند در ترک ماندن را سخت کنند. علائم فیزیکی که تجربه می‌کنید بستگی به ماهیت اعتیاد شما دارند؛ اما اغلب شامل این مواردند:
. تغییراتی در اشتها
. احساس ناخوشی
. دردهای عضلانی
. تهوع
. لرز و رعشه
. شکم‌درد
علائم فیزیکی دوری از الکل و دارو اغلب به‌مرور و بعد از چندین روز برطرف می‌شود. اما این فرایند معمولاً ناخوشایند است و می‌تواند گاهی خطرناک هم باشد. اگر تصمیم به ترک دارید بهترین کار این است که تحت‌نظر پزشک باشید. داروهایی نیز وجود دارند که کمک می‌کنند علائم فیزیکی ترک را راحت‌تر پشت سر بگذارید.
علائم روانی
علاوه بر علائم ناخوشایند فیزیکی طی فرایند ترک اعتیاد، علائم روانی نیز خواهید داشت:
آن احساس ناراحتی که وقتی می‌دانید رفتاری متناسب با استانداردها و اصول خودتان نیست تجربه می‌کنید، می‌توانید یک محرک قدرتمند برای ایجاد تغییر باشد. اما گاهی این احساسات می‌توانند بر خلاف شما عمل کنند و باعث شوند پیش خودتان و دیگران آن رفتار را توجیه کنید. اضطراب
. تمایل و وسوسه شدید
. افسردگی
. تحریک‌پذیری عصبی
. تغییراتی خلقی
. اختلال در خواب
همان‌طور که باید هر گونه علامت فیزیکی را به پزشک اطلاع بدهید، هر علامت و تجربهٔ روانی و هیجانی را نیز باید به پزشک بگویید.
در فرایند ترک اعتیاد، چالش‌های دیگری نیز وجود دارند که ماندن در این مسیر را دشوار می‌کنند. علائم فیزیکی و جسمی ترک اعتیاد اغلب حدود یک هفته وجود دارند؛ اما علائم روانی آن بیشتر با شما خواهند ماند.
چالش‌های زمان ترک اعتیاد
وقتی رفتار اعتیادآور شما به جایی می‌رسد که دردسر و اختلاف ایجاد می‌کند، دیگر جنبه‌های زندگی‌تان نیز تعادل خود را از دست می‌دهند. حتی بعد از تصمیم و توافق برای ترک اعتیاد و شروع فاز ترک، این اختلاف‌ها و مشکلات به‌راحتی حل نمی‌شوند.
معمولاً افرادی که دچار اعتیاد می‌شوند برای غلبه بر استرس و اضطراب به اعتیاد خود وابسته‌اند و وقتی ترک را شروع می‌کنند، این سازوکار و ابزار غلبه را از دست می‌دهند. به همین دلیل خیلی مهم است قبل از شروع فرایند ترک، به دیگر روش‌های کنترل استرس و اضطراب مجهز شوند و آنها را خوب یاد بگیرند.
تراپیست یا روان‌درمانگر می‌تواند به شما در مقابله با این چالش‌های روزانه کمک کند. اگر به‌موقع به روش‌های سالم غلبه بر استرس مجهز نشوید، به‌احتمال زیاد دوباره در مقابل وسوسهٔ برگشت به مواد یا رفتار مورد نظر سست خواهید شد.
پارادوکس عاطفی یا دوسوگرایی، ترکیبی از احساس تمایل به ادامهٔ رفتار اعتیادآور و تمایل به ترک اعتیاد است که بخشی از فرایند اعتیاد حتی در مراحل اولیهٔ تجربهٔ اعتیاد است. اغلب این چالش به‌صورت «درست» یا «غلط» احساس می‌شود، خصوصاً در ارتباط با رفتارهای جنسی و نامشروع. در برخی موارد، احساس گناه مناسب و مقتضی است؛ اما در مواردی دیگر خیر.
احساس گناه و توجیه
آن احساس ناراحتی که وقتی می‌دانید رفتاری متناسب با استانداردها و اصول خودتان نیست تجربه می‌کنید، می‌توانید یک محرک قدرتمند برای ایجاد تغییر باشد. اما گاهی این احساسات می‌توانند بر خلاف شما عمل کنند و باعث شوند پیش خودتان و دیگران آن رفتار را توجیه کنید. این فرایند می‌تواند مانع تصمیم و انتخاب شما برای ترک اعتیاد شود.
برخی از توجیهات رایج:
. انکار: «اعتیاد من مشکل خاصی نیست»
. دست‌کم گرفتن: «همین‌الان هم اعتیادم را کم کرده‌ام»
. مقایسه: «آلودگی هوا از اعتیاد من خطرناک‌تر است» یا «فلانی بیشتر از من معتاد است»
. لجبازی: «من ترجیح می‌دهم کمتر عمر کنم؛ اما شاد و راحت باشم تا اینکه با بدبختی و لذت نبردن پیر شوم»
. منطقی‌سازی: «من قوی و سالمم و چیزیم نمی‌شود»
. انتخاب بین بد و بدتر: «اعتیاد داشته باشم بهتر است از اینکه نتوانم بدون آن زندگی کنم» یا «معتاد باشم بهتر است از اینکه دزد باشم»
. اطلاعات نادرست یا ناآگاهی: «سرطان در خانوادهٔ من نبوده پس من هم سرطان نمی‌گیرم» یا «من از مواد، استفاده پزشکی می‌کنم پس مشکلی ندارد»
. ردکردن زشتی اعتیاد: «این رفتار دیگر مثل گذشته بد نیست»
تراپی و روان‌درمانی می‌تواند به شما کمک کند با احساسات ناراحت‌کنندهٔ خود کنار بیایید و افکار نادرست و توجیهات خود در مورد اعتیاد را اصلاح کنید. ترک‌کردن کار ساده‌ای نیست؛ اما اگر آماده باشید و تصمیم خود را گرفته باشید داشتن یک گروه حامی قوی و یک برنامه درمانی کمک زیادی به شما می‌کند.
چگونه بر اعتیاد غلبه کنید؟
غلبه‌کردن بر یک اعتیاد، فرایندی است که نیاز به مصمم بودن برای ترک، برنامه‌ریزی، آگاهی نسبت به علائم ترک و چگونگی کنترل آنها و اجتناب از بازگشت دارد.
در ترک اعتیاد، شما باید مطمئن شوید که خودتان را برای موفقیت آماده کرده‌اید. یعنی مثلاً اگر سعی دارید الکل را کنار بگذارید، در آغاز سفر بهبودی، نباید به جاهایی بروید که می‌دانید به الکل دسترسی دارید. پس مجبورید خیلی از دعوت‌ها را رد کنید؛ اما یادتان باشد بعد از موفقیت و در آینده وقتی به مهمانی‌ها و دورهمی‌ها می‌روید دیگر کنترل خودتان را به دست آورده‌اید و می‌توانید انتخاب‌هایی کنید که همسو با اهدافتان است.
توصیه‌ها و استراتژی‌هایی برای ترک اعتیاد
. برای ترک آماده باشید: پیش از شروع فرایند ترک، به این فکر کنید که چه کارهایی را باید حتماً انجام دهید، مثلاً حذف تمام محرک‌ها و پیداکردن یک گروه حامی.
. داروهای لازم را پیدا کنید: اگر به الکل یا مواد اعتیاد دارید، داروهایی وجود دارند که کمکتان می‌کنند بهتر با علائم کنار بیایید و احساس بهتری داشته باشید.
. حتماً با پزشک مشورت کنید.
. محیط خود را بررسی کنید: هر چیزی که اعتیادتان را به شما یادآوری می‌کند از پیرامون خود حذف کنید. گاهی شاید لازم باشد روتین خود را تغییر دهید، مثلاً به رستوران‌ها یا مهمانی‌هایی که قبلاً می‌رفتید نروید یا با افرادی که قبلاً با هم الکل می‌نوشیدید ارتباطتان را قطع کنید.
. سرگرمی پیدا کنید: مشغول و سرگرم بودن یک راه خوب برای پرت‌کردن حواس از وسوسه‌های برگشت است. از قبل مشخص کنید وقتی فکری وسوسه‌برانگیز سراغتان آمد چه باید بکنید. مثلاً می‌توانید به پیاده‌روی بروید، فیلم ببینید یا با یک دوست تماس بگیرید.
. حامی داشته باشید: با افراد نزدیک خود صحبت کنید و ببینید چه کسانی حاضرند در این مسیر کمکتان کنند و کنارتان باشند تا بیشتر احساس انگیزه کنید و تشویق شوید و در چالش‌ها باانرژی و امیدوار بمانید.
علاوه بر داروها، روان‌درمانی و تراپی نیز بسیار مؤثر و کمک‌کننده است. درمان رفتاری شناختی (CBT) نیز رویکردی است که به افراد کمک می‌کند الگوهای فکری خود را تغییر داده و مهارت‌های سالمی یاد بگیرند.
یادتان باشد که یک راه درمانی واحد برای همه افراد وجود ندارد و شما باید شیوه مناسب خود را پیدا کنید؛ بنابراین از یک تراپیست کمک بگیرید تا روش مناسب خود را بیابید و به نتیجه برسید.
پیام شما به ما