گذشت از خطای دیگران، اصلی بنیادین در همه ادیان است. در اسلام، خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که اگر طلب آمرزش گناهان خویش دارید، باید از خطاهای دیگران درگذرید. این نه‌تنها یک فرمان اخلاقی، بلکه راهی برای رسیدن به سکونت روح و تعالی معنوی به شمار می‌رود.

قرآن می‌فرماید: «وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ إِنَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمین» (شوری، ۴۰)؛ جزای هر بدی مقابله به مثل است؛ ولی کسی که گذشت کند و به شایستگی رفتار کند، پاداشش با خداست، براستی او ستمگران را دوست ندارد.
بر اساس قانون در دنیا، هر کس حقی از دیگری پایمال کند باید تقاص کارش را پس بدهد. زندان برود، قصاص شود، خسارت بدهد  تا جبران شود و صاحب حق راضی شود.

بعد از توصیه به بخشش در انتهای آیه خداوند به ظالم هم نهیب می‌زند که به علت ظلمی که مرتکب شده، مورد رحمت و محبت خداوند نیست

پاداش بخشش با خداوند

خداوند در آیه ۴۰ شوری می‌فرماید: «وَجَزَاءُ سَیئَةٍ سَیئَةٌ مِثْلُهَا» ؛ جزا و کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن.  
این بخش آیه به اجرای عدالت اشاره می‌کند. اما در ادامه آیه فرازی آمده که در قانون نیست و نشانه احسان و نیکوکاری است:  
«فَمَنْ عَفَا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ...»؛  هر کس عفو و اصلاح کند، پاداش او با خداست. ‌
مفهوم آیه اینست که گرچه خداوند اجازه داده است بدی که در حقت شده را تلافی کنی اما اگر کسی مهربانی کند و از انتقام چشم بپوشد پاداش و اجر این مهربانی با خداست.  

این آیه، اراده الهی را آشکار می‌سازد که خواهان پیوندی نیکو میان افراد، دوستان و خانواده‌هاست، جایی که گذشت و عفو، جای کینه و انتقام را پر کند. خداوند می‌فرماید: «فَأَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ»؛ پاداش چنین بخششی بر عهده اوست. این بشارت، قلوب را به سوی بخشیدن سوق می‌دهد، وعده‌ای الهی که تخلف‌ناپذیر است.

البته در انتهای آیه خداوند به ظالم هم نهیب می‌زند که به علت ظلمی که مرتکب شده، مورد رحمت و محبت خداوند نیست. این امر باعث می‌شود که ظالم و خطاکار بواسطه بخشش صاحب حق، سوء استفاده نکند. می‌فرماید: «إِنَّهُ لَایحِبُّ الظَّالِمِینَ»

خداوند در این آیه، از ستمدیده می‌طلبد که خویشان و دوستانش را ببخشد تا میانشان الفت و یکدلی برقرار گردد، و از سوی دیگر به ستمگر هشدار می‌دهد که هوشیار باشد، مبادا با ظلم به دیگری، رنج و کدورتی در دل نزدیکانش پدید آورد.

گذشت همسران از خطای یکدیگر

خداوند در این آیه، از ستمدیده می‌طلبد که خویشان و دوستانش را ببخشد تا میانشان الفت و یکدلی برقرار گردد، و از سوی دیگر به ستمگر هشدار می‌دهد که هوشیار باشد، مبادا با ظلم به دیگری، رنج و کدورتی در دل نزدیکانش پدید آورد

گذشت، در پیوند زناشویی نقشی بسزایی دارد. گاه زن و شوهر، به سبب خطاهایی که از یکدیگر سر زده، کینه به دل می‌گیرند و در پی تلافی و دشمنی برمی‌آیند. خداوند در آیه ۱۴ سوره تغابن هشدار داده که چنین رفتارهایی به عداوت می‌انجامد. هرچند در گذشته رخدادهایی مایه رنجش یکی از همسران شده باشد، به پاس حرمت کانون خانواده و برای دوام صفا و صمیمیت، شایسته است که از لغزش‌های یکدیگر درگذرند.

نمونه‌ای از بخشش در خانواده

هنگامی که برادران یوسف علیه‌السلام از پدر و برادر خویش طلب آمرزش کردند، یوسف علیه‌السلام بی‌درنگ فرمود: «همین امروز، در این لحظه، شما را بخشیدم.» اما یعقوب علیه‌السلام، به عنوان پدر، فرمود: «قال سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی»؛ یعنی به زودی برایتان از پروردگارم آمرزش می‌طلبم (یوسف/۹۸). روایات گویند او منتظر شب جمعه بود، چرا که دعا در این شب، نزد خداوند مقبولیتی افزون‌تر دارد.

از این‌رو، به سفارش خداوند متعال، برترین راه در هنگامه نزاع و دشواری‌ها، بخشش و گذشت است که به‌سان کلیدی کارآمد، صفا و صمیمیت را میان دوستان و خویشان استوار می‌سازد. این عمل نه‌تنها پیوندهای عاطفی را گرما می‌بخشد، بلکه آرامشی ژرف به روح انسان هدیه می‌دهد، چراکه اندیشه انتقام، جز تنش و ناآرامی، چیزی به ارمغان نمی‌آورد.