A۱C یک تست ساده خون است که پزشکان با هدف زیر از آن استفاده میکنند:
. تشخیص پیش دیابت
. کمک به تشخیص دیابت نوع دوم
. در مورد دیابت نوع اول یا دوم، تعیین اینکه برنامه درمانی تا چه حد جواب میدهد. میزان A۱C (ای وان سی) میتواند به پزشک و شما کمک کند بدانید آیا لازم است روند درمان تغییر کند یا خیر.
پزشکان تست A۱C را به یکی از دو روش زیر انجام میدهند:
. از رگ شما نمونه خون گرفته شده و برای تجزیهوتحلیل به لابراتوار فرستاده میشود.
. از نوک انگشت شما یکی دو قطره خون گرفته میشود که معمولاً نتیجهٔ آن در عرض چند دقیقه مشخص خواهد شد. این نوع تست فقط برای ارزیابی درمان است، نه برای تشخیص. نتیجهٔ تست از طریق خونگیری از رگ معمولاً دقیقتر است.
دیگر اسمها برای تست A۱C:
. هموگلوبین A۱C
. HbA۱c
. هموگلوبین گلیکوزیله شده
. تست گلیکوهموگلوبین
گلوکز یا قند خون چیست؟
گلوکز اساساً از کربوهیدرات موجود در غذاهایی که میخورید گرفته میشود. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است. خون شما گلوکز را به تمام سلولهای بدن میرساند تا بهعنوان انرژی مصرف شود.
فرایندهای گوناگونی در بدن کمک میکنند تا سطح گلوکز خون شما در طیفی نرمال بماند. انسولین هورمونی است که پانکراس آن را میسازد و مهمترین عامل در حفظ قند خون سالم است.
اگر سطح قند خون شما مرتباً بالا باشد و نتیجهٔ تست A۱C نیز همین را نشان بدهد، اغلب نشانهٔ دیابت است. دیابت زمانی اتفاق میافتد که پانکراس بهاندازه کافی انسولین نمیسازد یا اصلاً انسولین نمیسازد و یا بدن شما از انسولین بهدرستی استفاده نمیکند.
چه زمانی به تست A۱C نیاز دارید؟
اگر دیابت داشته باشید باید سالی دو بار یا بیشتر تست A۱C انجام بدهید تا مشخص شود برنامه درمانی شما چقدر خوب جواب میدهد. پزشک شما تصمیم میگیرد هر چند وقت یکبار به تست A۱C نیاز دارید.
اگر تشخیص داده شود که دیابت ندارید، اما علائمی از این بیماری را نشان دهید پزشک دستور تست A۱C خواهد داد:
. تشنگی زیاد (پُرنوشی)
. افزایش ادرار
. تاری دید
. خستگی یا تمام مدت احساس خستگی داشتن
همچنین اگر در معرض دیابت نوع دوم باشید و این ریسک فاکتورها را داشته باشید احتمالاً پزشک توصیه میکند تست A۱C انجام دهید:
. سابقهٔ دیابت نوع دوم در خانواده
. سابقهٔ شخصی خودتان در دیابت بارداری
. چاقی
. نداشتن تحرک بدنی و ورزشنکردن
. سن بالای ۳۵
نتیجهٔ تست A۱C چگونه محاسبه میشود؟
تست A۱C به هموگلوبین وابسته است. هموگلوبین بخشی از سلولهای قرمز خون است که اکسیژن را به سراسر بدن انتقال میدهند. وقتی شما گلوکز در خونتان دارید، این گلوکز به هموگلوبین میچسبد که به آن گلیکاسیون میگویند. هر چه گلوکز بیشتری در خونتان باشد، بیشتر به هموگلوبین میچسبد و میتواند تا تقریباً ۳ ماه بماند که تقریباً مدت زمانی است که سلول قرمز خون زنده میماند.
تست A۱C، متوسط گلوکز خونی را که به هموگلوبین چسبیدهاند طی یک مدتزمان اندازه میگیرد. به دلیل اینکه تست A۱C طی یک دوره زمانی انجام میشود، اطلاعات بیشتر و دقیقتری نسبت به یک آزمایش ساده قند خون ارائه میدهد.
آیا لازم است برای تست A۱C ناشتا باشید؟
خیر، تست A۱C به ناشتایی نیاز ندارد.
مراحل تست A۱C چیست؟
. روی صندلی مینشینید و فرد نمونهگیر دستتان را بررسی میکند تا به یک رگ دسترسی پیدا کند. معمولاً از قسمت داخلی بازویتان یا آن طرف آرنجتان رگ گرفته میشود.
. وقتی رگ پیدا شده، ناحیه تمیز و ضدعفونی میشود.
. سپس سوزن ظریفی وارد رگتان میشود تا از خونتان نمونه گرفته شود و شاید کمی احساس سوزش کنید.
. وقتی بهاندازه کافی خون گرفته شد، سوزن خارج شده و پنبهای روی ناحیه گذاشته میشود تا خونریزی متوقف شود.
. در پایان چسبی روی ناحیه گذاشته میشود و تمام.
طی تست A۱C از طریق نوک انگشت:
. نوک انگشت دستتان با پنبه الکلی ضدعفونی شده و با سوزن کوچکی به نام لنست (سوزن یکبار مصرف) سوراخ میشود.
. سپس نوک انگشتان کمی فشار داده میشود تا یک قطره خون خارج شده و در ظرف پلاستیکی کوچکی نگهداری میشود.
. سپس پنبهای به شما داده میشود تا آن را روی ناحیه فشار بدهید و خونریزی متوقف شود.
. نتیجهٔ این تست معمولاً در عرض یکی دو دقیقه آماده است.
خطرات تست A۱C چیست؟
آزمایش خون یک بخش بسیار رایج از آزمایشهای پزشکی است و تست A۱C به هر دو صورت آن ریسک بسیار اندکی دارد. شاید کمی سوزش و درد احساس کنید یا ناحیه خونگیری یا نوک انگشتان کبود شود؛ اما بهسرعت خوب خواهد شد.
معنی نتیجهٔ تست A۱C چیست؟
همانطور که گفتیم نتیجهٔ تست A۱C بهصورت درصدی بیان میشود. این عدد نشاندهندهٔ بخشی از پروتئینهای هموگلوبین است که گلوکزدار شدهاند. هر چه این درصد بالاتر باشد، یعنی سطح قند خون شما طی دو سه ماه گذشته بیشتر بوده است.
تست A۱C، متوسط گلوکز خونی را که به هموگلوبین چسبیدهاند طی یک مدتزمان اندازه میگیرد. به دلیل اینکه تست A۱C طی یک دوره زمانی انجام میشود، اطلاعات بیشتر و دقیقتری نسبت به یک آزمایش ساده قند خون ارائه میدهدکمتر از ۵.۷ درصد یعنی دیابت ندارید.
۵.۷ تا ۶.۴ درصد یعنی پیشدیابت دارید.
۶.۵ درصد یا بالاتر معمولاً نشان میدهد دیابت نوع دوم (یا دیابت نوع اول) دارید.
اگر در حال حاضر دیابت دارید، نتیجهٔ تست A۱C میتواند نشان دهد برنامه درمانی که در پیش گرفتهاید طی سه ماه گذشته تا چه اندازه خوب جواب داده است.
درمان و مدیریت دیابت میتواند شامل مصرف قرص، مصرف انسولین، چککردن سطح قند خون یا تغییراتی در سبک زندگی مثل رژیم غذایی و ورزش شود. تست A۱C به شما و پزشکتان کمک میکند مشخص کنید آیا باید تغییری در برنامه درمان ایجاد کنید یا نه.
لازم است بدانید اگر دیابت دارید، تست A۱C برای شما فقط یک معیار از متوسط قند خونتان طی یکی دو ماه اخیر است و گرید عارضه را نشان نمیدهد یا مشخصکننده این نیست که شما زندگی سالمی دارید یا خیر. نتیجهٔ تست A۱C شما طی زندگیتان تغییر میکند و شما میتوانید قدمهایی بردارید تا مدیریت دیابت خود را بهتر کنید تا سطح قند خونتان سالمتر شود.
A۱C و متوسط گلوکز تخمین زده شده (eAG)
بعضی از آزمایشگاهها علاوه بر ارائهٔ نتیجهٔ A۱C بهصورت درصدی، میانگین تخمینی قند خون را نیز اعلام میکنند. برای محاسبهٔ میانگین تخمینی قند خون، درصد A۱C با همان واحدی اعلام میشود که شما در تستهای قند خون خانگی (گلوکومتر) از آن استفاده میکنید، یعنی میلیگرم در دسیلیتر یا میلیمول در لیتر. درست همانطور که A۱C یک میانگین است، eAG نیز یک عدد است که متوسط سطح قند خونتان طی سه ماه گذشته را نشان میدهد.
برای مثال، A۱C با عدد ۷درصد معادل eAG با عدد ۱۵۴ میلیگرم در دسیلیتر است. یا A۱C با عدد ۹ درصد معادل eAG با عدد ۲۱۲ میلیگرم در دسیلیتر میباشد.
A۱C نرمال چیست؟
برای افرادی که دیابت ندارند A۱C نرمال زیر ۵.۷ درصد است.
برای افرادی که دیابت دارند، چیزی که نرمال یا سالم تلقی میشود بستگی به هدف و دسترسی به داروها و ابزارهای درمان دیابت دارد. شما و پزشکتان با هم میتوانید مشخص کنید طیف نرمال A۱C برای شما چیست و این عددها طی زندگی متغیرند.
بهطورکلی، انجمن دیابت آمریکا توصیه میکند عدد هدف برای بیشتر افراد بزرگسالی که دیابت دارند باید A۱C ۷ درصد یا پایینتر باشد. در شرایط زیر A۱C هدف ممکن است بالای ۷ درصد باشد:
. طول عمر محدود
. هیپوگلیسمیهای شدید یا قادر به حسکردن هیپوگلیسمی نبودن
. عوارض پیچیدهٔ دیابت مثل بیماری مزمن کلیوی، مشکلات عصبی یا بیماریهای قلبی و عروقی
از سویی دیگر پزشکان معمولاً توصیه میکنند افرادی که دیابت نوع اول دارند و باردارند طی بارداری، A۱C خود را روی ۶.۵ درصد یا پایینتر نگه دارند. هدف از این توصیه این است که سعی کنند ریسکهای بالقوه برای جنین را پایین بیاورند و از ماکروزومی پیشگیری کنند. ماکروزومی به بزرگی زیاد جنین گفته میشود.
سطح خطرناک A۱C چیست؟
هر چه سطح A۱C بالاتر باشد خصوصاً اگر طی سالها این اتفاق تکرار شود، احتمال ابتلا به عوارض بیشتر خواهد بود:
. رتینوپاتی (آسیب شبکیه چشم)
. نفروپاتی (بیماری کلیوی)
. نوروپاتی (آسیب عصبی)
. گاستروپارزی (فلج معده)
. بیماری قلبی
. سکته مغزی
مطالعات نشان میدهند افرادی که دیابت دارند میتوانند با نگهداشتن مداوم A۱C کمتر از ۷ درصد، ریسک بروز عوارض دیابت را بسیار کاهش دهند. یادتان باشد که فاکتورهای دیگری نیز در بروز عوارض دیابت نقش دارند؛ مانند ژنتیک و اینکه چه مدت است با دیابت درگیرید.
آیا نتیجهٔ تست A۱C دقیق است؟
یک سری فاکتورها میتوانند بر دقت تست A۱C اثر بگذارند:
. ژنتیک مثلاً گونهٔ هموگلوبین
. عوارض و بیماریها
. داروها و مکملهای مصرفی
. اشتباهاتی در جمعآوری، انتقال یا آنالیز تست
این فاکتورها میتوانند نتیجهٔ تست A۱C را اشتباها کمتر یا بیشتر نشان دهند. بیشتر فاکتورها ناشی از تفاوتهایی در طول عمر سلولهای قرمز خون و وضعیت سلامت آنها هستند.
گونههای هموگلوبین و نتایج A۱C
گونههای هموگلوبین در بعضی موارد میتوانند بر نتیجهٔ تست A۱C اثر بگذارند. نوع هموگلوبین موجود در خون شما بستگی به ژنهایی دارد که از والدین بیولوژیکی خود به ارث بردهاید. گونههای مختلفی از هموگلوبین وجود دارد که معمولترین آنها هموگلوبین A است. دیگر گونهها کمتر معمول هستند.
گونهٔ خاصی از هموگلوبین، ریسک ابتلا به دیابت را بالا نمیبرد اما میتواند بر نتیجهٔ تست A۱C اثر بگذارد. آزمایشگاهها راههای گوناگونی برای انجام تستهای A۱C با گونهای خاصی از هموگلوبین دارند. گونههای شایعتر هموگلوبین شامل این موارد میشوند:
. هموگلوبین C: افراد سیاهپوست، افراد از نژاد آفریقای غربی و افراد از آمریکای مرکزی و جنوبی، جزایر کارائیب و اروپا بیشتر احتمال دارد دارای این نوع هموگلوبین باشند.
. هموگلوبین D: افرادی که در چین، هند، ترکیه، برزیل و قسمتهایی از اروپا زندگی میکنند بیشتر احتمال دارد دارای این نوع هموگلوبین باشند.
. هموگلوبین E: آمریکایی - آسیاییها، خصوصاً افراد از نژاد آسیای جنوبی بیشتر احتمال دارد دارای این گونه هموگلوبین باشند.
. هموگلوبین S: افراد سیاهپوست و آمریکایی - اسپانیاییها بیشتر ممکن است دارای این نوع هموگلوبین باشند.
با یک آزمایش خون میتوان گونه هموگلوبین را مشخص کرد. اگر فکر میکنید شاید دارای گونهای هموگلوبین هستید که بر نتیجهٔ تست A۱C شما اثر میگذارد با پزشکتان صحبت کنید.
علتهای اشتباها پایینتر شدن نتایج تست A۱C
عوارض و شرایط زیر میتوانند باعث نتیجهٔ اشتباه از تست A۱C شوند و آن را پایینتر از اندازهٔ درست نشان دهند:
. اختلال مصرف الکل
. انتقال خون
. نارسایی مزمن کلیوی
. عوامل محرک اریتروپویتین
. هموراژ (خونریزی)
. زندگی در ارتفاعات
. مصرف مکمل آهن
. سیروز کبد
. بارداری
. بیماری سلولهای داسیشکل
. بیماری ارثی اسفروسیتوز و کمخونی همولیتیک
علتهای اشتباها بالاتر شدن نتایج تست A۱C
عوارض و شرایط زیر میتوانند باعث نتیجهٔ اشتباه از تست A۱C شوند و آن را بالاتر از اندازهٔ درست نشان دهند:
. آنمی مثل کمخونی آهن، آنمی ناشی از عفونت یا آنمی ناشی از تومور.
. یک سری داروها مثل داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی و داروهای مهارکنندهٔ پروتئاز.
. هیپرتریگلیسریدمی
. پیوند عضو
. تالاسمی
. کمبود ویتامین B۱۲
ممکن است A۱C بالا باشد؛ اما دیابت نداشته باشید؟
اگر نتیجهٔ تست A۱C برای اولینبار بالاست (بالای ۶.۵ درصد) همیشه به این معنی نیست که دیابت دارید. فاکتورهای دیگری مانند مصرف برخی داروها (مثلاً استروئیدها) یا بیمار شدن میتوانند سطح قند خون را موقتاً بالا ببرند. آنمی و دیگر عوارض نیز میتوانند باعث نتیجهٔ اشتباه A۱C شوند. همچنین ممکن است در نمونهگیری، انتقال یا آنالیز خون نیز اشتباهاتی رخ داده باشد.
پزشکان معمولاً تنها به یک تست بسنده نمیکنند تا تشخیص دیابت دهند. مثلاً ممکن است دستور یک آزمایش قند خون ناشتا یا یک تست دیگر A۱C بدهند. بههرحال پزشک نتایج تستها را بهدقت بررسی میکند.
آیا A۱C یک ارائه دقیق و درست از مدیریت دیابت میتواند باشد؟
دهههاست که پزشکان و افرادی که دیابت دارند به تست A۱C بهعنوان یک راه اصلی برای ارزیابی میزان جواب گرفتن از درمان استفاده میکنند. بهویژه در مورد کسانی که دیابت نوع اول دارند، قند خون میتواند طی روزها، هفتهها و ماهها نوسانات زیادی داشته باشد. به همین دلیل A۱C همیشه هم معیار دقیقی نیست؛ زیرا بر اساس «میانگین» استوار است.
اخیراً با اختراع ابزارهای CGM (کنترل مداوم گلوکز)، پزشکان و کسانی که دیابت دارند به نتایج دقیقتر و درستتری برای مدیریت دیابت دسترسی دارند (پایش مداوم).
پایش مداوم (TIR) قند خون، مدت زمانی است که سطح قند خون شما در رنج هدف توصیه شده قرار دارد. TIR بهعنوان یک درصد سنجیده میشود. رنج هدف قند خون برای هر کسی میتواند متفاوت باشد؛ اما یک رنج هدف نرمال چیزی بین ۷۰ و ۱۸۰ میلیگرم در دسیلیتر است. برای بیشتر بزرگسالانی که دیابت نوع اول یا نوع دوم دارند، پزشکان توصیه میکنند رنج هدف باید بالای ۷۰ درصد باشد (تقریباً ۱۷ ساعت از ۲۴ ساعت شبانهروز).
با کمک این ابزارها پزشکان و کسانی که دیابت دارند میتوانند ببینند هر چند وقت دچار افتوخیزهای قند خون میشوند و در نتیجه روشهای درمان را بهینهتر میکنند.
پیام شما به ما