همین دیدگاه معنوی، نقش مادری را در کلام الهی قرآن به عنوان برجسته‌ترین و والاترین سهم زنان در دنیای خلقت برجسته می‌کند. مادری نه تنها به‌عنوان یک نقش، بلکه به مثابه سرمایه اخلاقی و روحی جامعه ترسیم شده است؛ زیرا مادر نخستین همراه فرزند است که از دل هستی، ساختار شخصیت او را با دلبستگی و حکمت می‌آفریند.

چرخه تربیت فرزندان به مراحلی تقسیم می‌شود که یکی از حساس‌ترین این مراحل، دورانی است که پیش از آنکه بارداری آغاز شود، قلب و ذهن مادر باید با ارزش‌های الهی و شناخت از مسئولیت‌های والای مادری، آماده پذیرایی از نطفه، جان بیاید.

تربیت به چه معناست؟

تربیت یعنی پرورش‌دادن چیزی از حالتی به حالت دیگر تا این که کامل و تمام شود. (راغب اصفهانی، ج۱، ص۳۳۶) و در اصطلاح تربیت به معنای فراهم آوردن زمینه برای پرورش استعدادهای درونی هر موجود و به ظهور و به فعلیت رسانیدن امکانات بالقوه درون او. و وقتی با پسوند خانواده بیاید، بدین معناست که در این نهاد کوچک، افرادی به عنوان مربیان و کسانی در جایگاه تربیت شوندگان وجود دارند. (جمعی از نویسندگان، اخلاق در خانواده، ص۵۰۷)

مریم به خاطر خلوص و عبادت خداوند به جایگاه بس عظیمی در پیشگاه خداوند رسید به طوری که خداوند مریم را بر زنان هم عصر خویش برتری داده و فرزندی چون عیسی پیامبر، به او بخشید

معنای خانواده

خانواده در لغت معنی زن و فرزند، خاندان، دودمان و فامیل است. (دهخدا، ص ۹۴۳۸) و در اصطلاح یعنی متشکل از افرادی است که از طریق پیوند زناشویی، هم خونی یا پذیرش فرزند با یکدیگر به عنوان زن، مادر، پدر، شوهر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابل هستند؛ فرهنگ مشترک به وجود می آورند و در واحد خاص زندگی می کنند. (قنادان، جامعه شناسی مفاهیم کلیدی، ص ۱۴۸)

نقش تربیتی مادر در دوران قبل از بارداری

نقش تربیتی مادر را می‌توان از چندین منظر و در مراحل مختلفی تحلیل کرد، از جمله دوران پیش از بارداری که در ادامه به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد:

۱- خودسازی و معرفت معنوی

ضرورت خودسازی از آن حیث است که در ما تولدی نو و حیاتی جدید با معیارهای نو و انسانی پدید آید، زیرا ما در محیطی آلوده به دنیا آمده‌ایم، حال این سازندگی برای کسی که می‌خواهد مادر شود ضروری‌تر است؛ زیرا علاوه بر مسئولیت شخصی، مسئولیت سازندگی دیگران یعنی نسل آینده را نیز بر عهده دارد. فساد او فساد جامعه و سلامت و صلاح او، صلاح و سلامت جامعه است. بنابراین مادری که می‌خواهد موجبات رشد و تعالی انسانی را عهده‌دار شود باید قبل از اینکه اقدام به فرزندار شدن کند، خود در جهات انسانی تربیت شود و خودسازی کند. بدین معنی که زن بتواند به علم و معرفت و کمالات معنوی و اخلاق دست یابد تا از این طریق آمادگی این امر مهم را پیدا کند. (قائمی، نقش مادر در تربیت، ص۴۲)

۲- یقین و ایمان قلبی

ایمان و باورهای دینی، علاوه بر تاثیر در زندگی خصوصی، در تربیت دینی فرزندان نیز تاثیر شگرفی دارد؛ شرک و بی‌ایمانی مادر در سرنوشت فرزندان موثر و مایه انواع انحرافات می‌شود؛ و شعله سوزانی است که سعادت دنیا و آخرت مادر و فرزندان را به آتش می‌کشد. (قاسمی، دوران طلایی تربیت تا هفت سالگی، ص۷۹-۸۰) از این رو، خداوند، ازدواج با زنان مشرک را مجاز نمی‌داند و می‌فرماید که زیبایی ظاهری یا ثروت فراوان آنان شما را فریب ندهد؛ بلکه کنیز با ایمان از آنان برتر و با فضیلت‌تر است و فقط زمانی می‌توان با آنان ازدواج کرد که ایمان بیاورند. همچنین به زنان مسلمان نیز فرمان می‌دهد که با مردان مشرک ازدواج نکنند؛ مگر اینکه ایمان بیاورند. (بقره، ۲۲۱)

تربیت فرزند سالها قبل از تولد طفل آغاز می‌شود. پس والدین به خصوص مادر باید پیش از فرزنددار شدن، تعبد و بندگی خدا را آغاز کند. مادرانی که به انجام امور دینی پایبندند غالبا فرزندان متعبد تربیت می‌کنندبنابراین مادری که یقین و ایمان قلبی دارد می‌تواند فرزندی خداپرست و پاک تربیت کند و چنین زنانی می‌توانند مروّج ارزشهای والای انسانی باشند و از دامن زنانی با ایمان، افرادی بزرگ رشد می‌یابند.

۳- تقوا پروری

تقوا از "وقی" به معنای حفظ شی از آنچه اذّیت و آزار می‌رساند، است. (قرشی، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۳۶) نتیجه خودشناسی و خودسازی، تحول فکری در خود و حرکت به سوی هدفی انسانی و راه‌یافتن به کمال است. انسان خودساخته خود را موظف می‌داند که در طریق تقوا گام بردارد. (قائمی، نقش مادر در تربیت، ص۴۴) هدف انسان با تقوا، رسیدن به مرحله‌ای است که جز خدا نمی‌جوید.

اساس جامعه اسلامی بر فضیلت و تقواست و این وقتی ممکن است که تربیت بر اساس تقوا استوار شود و این میسّر نیست جز هنگامی که مادران با تقوا، آن را بر عهده گیرند؛ زیرا مادر، نخستین کسی است که بذر اخلاق و اعتقادات را در وجود کودکش می‌کارد. ایمان و تقوای مادر و خیرخواهی و پاکی دلش، سنگ‌بنای شخصیت کودکش است.

بر این اساس مادر باید ساخته‌تر از پدر و با تقوای بیشتر باشد؛ او نیازمند است در همه حال خدا را در نظر داشته باشد. مادر به خودشناسی و خودسازی نیاز دارد، و تقوا هدف می‌خواهد و چنین کسی است که می‌تواند شاهکار خلقت باشد. (قائمی، نقش مادر در تربیت، ص۴۶-۴۷) بنابراین زن باید قبل از بارداری در مسیر تقوا باشد؛ زیرا علم ثابت کرده که پرهیز از گناه و خداترسی در همه امور کودک اثر می‌گذارد.

۴- عبادت و بندگی

تربیت فرزند سالها قبل از تولد طفل آغاز می‌شود. پس والدین به خصوص مادر باید پیش از فرزنددار شدن، تعبد و بندگی خدا را آغاز کند. مادرانی که به انجام امور دینی پایبندند غالبا فرزندان متعبد تربیت می‌کنند.

تربیت فرزند به گفتن و پنددادن نیست، بلکه به عمل و رفتار است. بسیاری از ناهنجاری‌هایی که در فرزندان دیده می‌شود از رفتار پدر و مادر نشات می‌گیرد. مثلا اگر مادر می‌خواهد فرزندش نماز اول وقت بخواند بدون آنکه چیزی بگوید، باید خود با اعتقاد به این کار، انجام دهد تا اثرش را در وجود فرزندش ببیند.

اگر مادر می‌خواهد فرزندش نماز اول وقت بخواند بدون آنکه چیزی بگوید، باید خود با اعتقاد به این کار، انجام دهد تا اثرش را در وجود فرزندش ببیند

خداوند در سوره آل عمران آیات۴۲و۴۳ درباره عبادت حضرت مریم سلام‌الله‌علیها می‌فرماید: هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم قطعا خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر زنان جهانیان برتری داده است. ای مریم فروتنانه برای پروردگارت به طاعت برخیز و سجده به جای آورو با رکوع کنندگان رکوع کن.

آیات فوق دو خبر برای مریم علیهاالسلام آورده: یکی اینکه خداوند تو را با مقام و منزلتی که نزد او داری گرامی داشته، دوم وظیفه عبودیتی است که تو باید انجام دهی، تا به مقام و منزلت برسی. (المیزان، ج۳، ص۱۸۸) مریم به خاطر خلوص و عبادت خداوند به جایگاه بس عظیمی در پیشگاه خداوند رسید به طوری که خداوند مریم را بر زنان هم عصر خویش برتری داده و فرزندی چون عیسی پیامبر، به او بخشید. (تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۴۰۹)

پس عبادت مادر قبل از بارداری در تربیت فرزند بسیار اثر دارد. زنی که روح و جان خود را با عبادت، نماز و روزه صیقل داده و دائم به یاد خداست حتما می‌تواند روحیه عبادت را در فرزند خویش پرورش دهد.