«کمیکال بهترین رفیقم رو ازم گرفت»؛ این جمله نه یک استعاره احساسی، بلکه حقیقتی تلخ است که یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در وصف تجربه‌اش نوشته است. او از دوستی می‌گوید که پس از مصرف این ماده، دچار آسیب مغزی شده و ده سال است زندگی‌اش به جهنم تبدیل شده.

کمیکال چیست و چرا خطرناک است؟

کمیکال، برخلاف برخی از مخدرهای رایج، از دل آزمایشگاه‌های غیرقانونی بیرون می‌آید؛ ترکیبی از مواد شیمیایی مانند آمفتامین‌ها، متامفتامین‌ها و در مواردی ترکیبات روان‌گردانی مانند سالوینورین A. فرمول مشخصی ندارد و بسته به نیت تولیدکننده، ممکن است ماده‌ای بی‌اثر یا کاملاً مرگبار باشد. همین ناشناختگی، آن را به یکی از مرگبارترین مخدرهای حاضر در بازار تبدیل کرده است. روش‌های مصرف در آن متنوع‌اند: تزریق، استنشاق، یا خوراکی. اما مشترک بین همه آن‌ها، اثرگذاری سریع و قدرت تخریب بالا است.

شباهت‌ها و تفاوت‌های ظاهری با ماریجوانا

برخی مصرف‌کنندگان، کمیکال را با ماریجوانا اشتباه می‌گیرند؛ در حالی‌که ماریجوانا محصول گیاه کنف و حاوی ماده‌ای به نام THC است، کمیکال از مواد کاملاً مصنوعی ساخته می‌شود. اثرات روانی آن هم متفاوت است: کمیکال به‌سرعت فرد را وارد فاز توهم، پارانویا و اختلال ادراکی شدید می‌کند؛ در حالی‌که ماریجوانا در برخی موارد سرخوشی خفیف ایجاد می‌کند.
از نظر جسمی نیز کمیکال بسیار خطرناک‌تر است؛ آسیب به قلب، کبد، کلیه‌ها و سیستم تنفسی از عوارض جدی این ماده مخدر هستند. 

آغاز با سرخوشی؛ پایان با جنون

احساس خوشی ناشی از مصرف کمیکال تنها چند دقیقه تا نیم ساعت دوام دارد. پس از آن، توهمات شدید، اضطراب، و حملات روانی آغاز می‌شوند. مصرف‌کننده ممکن است خود را در فضایی غیرواقعی ببیند، از تهدیدات خیالی بترسد، یا بدون هیچ دلیلی گریه و خنده‌های عصبی داشته باشد.
در بلندمدت، علائم روانی بسیار پیچیده‌تر می‌شوند:
بروز علائم مشابه اسکیزوفرنی
پارانویاهای مزمن
افسردگی‌های عمیق که گاه به خودکشی می‌انجامد
از سوی دیگر، جسم نیز بی‌وقفه در حال تحلیل رفتن است: آسیب‌های قلبی، نارسایی کبدی و کلیوی، کاهش ایمنی بدن، و در برخی موارد، ابتلا به بیماری‌های متابولیک مانند دیابت نوع ۲.

مرگ در کمین است

کمیکال می‌کُشد؛ گاه بلافاصله، گاه در روندی فرسایشی. موارد مرگ ناشی از اوردوز، ایست قلبی، یا رفتارهای ناشی از توهمات حاد (مثل پریدن از ارتفاع یا خودزنی) در گزارش‌های جهانی و داخلی بارها دیده شده‌اند. طبق داده‌های مرکز ملی مطالعات اعتیاد، در سال ۱۴۰۲، بیش از ۱۹٪ مرگ‌های مرتبط با مواد مخدر، به مواد محرک صنعتی نسبت داده شده‌اند که عمدتاً در قالب کمیکال یا مشتقات آن مصرف شده‌اند.

چرا کمیکال در حال گسترش است؟

دلایل فراوانی در پس گسترش این ماده وجود دارد:
قیمت ارزان و دسترسی آسان
وضعیت اقتصادی نابسامان
نبود آگاهی کافی در مدارس و خانواده‌ها
تبلیغات غیرمستقیم در فضای مجازی و فرهنگ مصرفی
بیشترین مصرف در رده سنی ۱۵ تا ۳۵ سال، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌نشین شهری گزارش شده است. از منظر روان‌اجتماعی، مصرف کمیکال گاه به نشانه‌ای از بی‌هویتی، احساس نادیده‌گرفته‌شدن، یا خشم سرکوب‌شده تبدیل می‌شود. بسیاری از مصرف‌کنندگان نوجوان در مصاحبه‌های بالینی از «نیاز به دیده‌شدن»، «گریز از بی‌معنایی» و «شکستن الگوهای تکراری» سخن می‌گویند.

بازاری پر سود؛ قربانیانی بی‌پناه

تولید و توزیع کمیکال، هزینه کم اما پرسودی برای فروشندگان به‌همراه می‌آورد. بازار این ماده، دیگر محدود به خرده‌فروشان خیابانی نیست؛ کانال‌های آنلاین و پلتفرم‌های ناشناس مانند دارک‌وب نیز وارد بازی شده‌اند. توزیع آن تا کوچک‌ترین شهرستان‌ها رسوخ کرده و در نبود نظارت مؤثر، هر روز گسترده‌تر می‌شود.

قانون چه می‌گوید؟

در ایران، کمیکال ماده‌ای کاملاً غیرقانونی است. مطابق ماده ۸ قانون مبارزه با مواد مخدر، تولید، توزیع و مصرف آن با مجازات‌هایی از حبس‌های طولانی‌مدت تا اعدام همراه است. با این حال، گستردگی شبکه‌های زیرزمینی، اجرای مؤثر این قوانین را با چالش‌هایی جدی روبه‌رو کرده است.

ترک کمیکال: نبردی برای زنده‌ماندن

ترک این ماده، فرآیندی طاقت‌فرسا و پیچیده است. وابستگی شدید روانی و جسمی، فرد را درگیر علائم شدیدی مانند افسردگی، بی‌خوابی، اضطراب و دردهای جسمی می‌کند.
موفق‌ترین مدل‌های درمانی شامل:
مشاوره روان‌شناختی (به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری)
اقامت در مراکز بازپروری
حضور در گروه‌های حمایتی 

دنیا چه کرده؟

کشورهایی مثل هلند، دانمارک و پرتغال، با تمرکز بر «کاهش آسیب»، مصرف مواد صنعتی را کاهش داده‌اند. استراتژی‌های آن‌ها شامل: آموزش عمومی و مستمر؛ ایجاد مراکز امن برای مصرف تحت نظارت پزشکی و درمان‌های جایگزین با داروهای تسکین‌دهنده می‌شود. ایران هم می‌تواند با بومی‌سازی این راهکارها، قدم‌های مؤثری در مقابله با کیمیکال بردارد.

نقش رسانه‌ها؛ روایت واقعیت برای بیداری

رسانه‌ها می‌توانند از «اطلاع‌رسانی»، فراتر رفته و به «آگاهی‌بخشی» برسند. با روایت تجربه‌های واقعی، ساخت مستندهای تحقیقی، تولید محتوا در فضای مجازی، و تعامل با خانواده‌ها، می‌توان چهره پنهان کمیکال را به نمایش گذاشت. آگاهی عمومی، اولین گام در شکست دادن این بحران است.

این نبرد را جدی بگیریم

کمیکال، با فریب سرخوشی کوتاه‌مدت، زندگی‌های زیادی را نابود کرده است. مقابله با این ماده، تنها وظیفه دولت یا نهادهای رسمی نیست؛ خانواده‌ها، آموزش و پرورش، رسانه‌ها و جامعه مدنی، همه در این مسیر مسئول‌اند و باید سایه این قاتل خاموش را از نسل آینده دور کنند.