علت انسفالیت

انسفالیت بر اساس علت آن، انواعی دارد. دو نوع اصلی انسفالیت شامل انسفالیت عفونی و انسفالیت خودایمنی می‌شوند.

انسفالیت عفونی

انسفالیت عفونی ناشی از یک ویروس است. در واقع ویروس‌ها شایع‌ترین علت انسفالیت هستند. بعضی از ویروس‌هایی که می‌توانند باعث انسفالیت شوند:

. ویروس هرپس از جمله هرپس سیمپلکس، ویروس اپشتین بار و ویروس واریسلا زوستر (که باعث آبله‌مرغان می‌شود).

. ویروس‌هایی که در اثر گزیدگی توسط یک حشره مبتلا به فرد منتقل می‌شود؛ مانند انسفالیت منتقله از کنه (ویروس TBE) و ویروس Powassan.

. ویروس‌هایی که با نیش پشه می‌توانید بگیرید؛ مانند انسفالیت اسب شرقی، ویروس نیل غربی و انسفالیت لاکراس.

. انتروویروس‌ها که گروهی شایع از ویروس‌ها بوده و اغلب منجر به بیماری خفیف یا عفونت تنفسی می‌شوند. این عفونت‌ها معمولاً در تابستان و پاییز رخ می‌دهند.

باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها نیز می‌توانند باعث انسفالیت عفونی شوند؛ اما شایع نیست.

انسفالیت خودایمنی

انسفالیت خودایمنی زمانی است که سیستم ایمنی اشتباها به سلول‌های سالم مغز حمله می‌کند. این اتفاق می‌تواند ناشی از عوارضی باشد؛ مانند برخی از سرطان‌ها، تومورهای خوش‌خیم و عفونت‌ها. گاهی نیز علت ناشناخته است.

چه کسانی بیشتر احتمال دارد دچار انسفالیت شوند؟

هر کسی ممکن است به انسفالیت دچار شود؛ اما این موارد ریسک ابتلا را بالاتر می‌برند:

. داشتن سیستم ایمنی ضعیف مثلاً ابتلا به HIV یا مصرف یک سری داروها مثلاً داروهایی که بعد از پیوند عضو استفاده می‌شوند، برخی از داروهای شیمی‌درمانی و درمان‌های تخصصی به دلیل یک سری از بیماری‌های خودایمنی.

. کودک بودن یا سالمند بودن.

. زندگی در نواحی که کنه‌ها و پشه‌ها حامل ویروس‌های عامل انسفالیت هستند.

علائم انسفالیت چیست؟

علائم انسفالیت بسته به میزان شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. خیلی از افراد هیچ علامتی ندارند و عده‌ای نیز ممکن است علائم خفیفی شبیه آنفلوانزا داشته باشند؛ مانند تب، خستگی، سردرد و بدن‌درد. 

اگر انسفالیت شدید شود می‌تواند این علائم را ایجاد کند:

. سردرد شدید

. سفتی گردن

. استفراغ

. تشنج

. تغییرات رفتاری

. گیجی و خواب‌آلودگی

. فلج نسبی در دست‌ها و پاها

. ضعف عضلات

. کما

انسفالیت خودایمنی زمانی است که سیستم ایمنی اشتباها به سلول‌های سالم مغز حمله می‌کند. این اتفاق می‌تواند ناشی از عوارضی باشد؛ مانند برخی از سرطان‌ها، تومورهای خوش‌خیم و عفونت‌ها. گاهی نیز علت ناشناخته استانسفالیت در نوزادان می‌تواند خطرناک باشد و این علائم را دارد:

. تب

. بی‌حالی و بی انرژی بودن

. خوب غذا نخوردن

. استفراغ

. سفتی بدن

. بی‌دلیل گریه‌کردن

. برآمدگی یا تورم قسمت نرم سر کودک

اگر خودتان یا کودکتان علائمی از انسفالیت دارید باید زودتر به پزشک مراجعه کنید.

انسفالیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

. پزشک معاینه فیزیکی می‌کند.

. سوابق پزشکی فرد را مرور می‌کند و در مورد علائم می‌پرسد.

. ممکن است دستور یک تست نورولوژیکی بدهد.

. ممکن است دستور تست‌های تصویری مانند اسکن یا ام‌آرآی از مغز بدهد.

. ممکن است دستور الکتروکاردیوگرام بدهد تا فعالیت مغز را بررسی کند.

. ممکن است دستور آزمایش خون و تست مایع نخاعی بدهد.

درمان انسفالیت چگونه است؟

بیشتر افرادی که دچار انسفالیت هستند نیاز به درمان در بیمارستان دارند. درمان‌ها بسته به علت می‌توانند شامل داروهای ضدویروس، آنتی‌بیوتیک‌ها، کورتیکواستروئیدها و دیگر داروها شوند. برای برخی از انواع انسفالیت هیچ دارو و درمانی وجود ندارد. اما استراحت، تغذیه مناسب و مصرف مایعات به بدن در مبارزه با عفونت و تسکین علائم کمک خواهد کرد.

بعضی از افراد ممکن است طی دوره‌ای که بیماری تحت کنترل است نیاز به فیزیوتراپی و توان‌بخشی داشته باشند.

آیا انسفالیت قابل‌پیشگیری است؟

برای پیشگیری از انسفالیت ناشی از عفونت اقداماتی می‌توان انجام داد:

. بهداشت را به‌خوبی رعایت کنید؛ یعنی دست‌ها را مرتباً با آب و صابون بشویید.

. از وسایل مشترک با دیگران استفاده نکنید.

. واکسیناسیون‌های لازم را انجام بدهید.

. از نیش پشه و کنه اجتناب کنید.

بهبودی از انسفالیت چقدر طول می‌کشد؟

شاید به مدت چند روز تا دو هفته و یا سه ماه علائم انسفالیت وجود داشته باشند. معمولاً دو تا سه ماه طول می‌کشد تا انسفالیت خوب شود.

چشم‌انداز برای کسی که دچار انسفالیت شده چگونه است؟

بستگی به وضعیت دارد. بیشتر افراد خوب می‌شوند؛ اما خطر مرگ نیز وجود دارد. مطالعه‌ای نشان داد ۵ درصد از افرادی که به دلیل انسفالیت در بیمارستان بستری می‌شوند جان خود را از دست می‌دهند. به‌طورکلی وضعیت طول عمر بعد از ابتلا به انسفالیت بستگی به عواملی دارد:

. علت اصلی: ویروس‌هایی مانند هرپس سیمپلکس معمولاً مشکلات چندان خطرناکی ایجاد نمی‌کنند و تأثیر خاصی روی طول عمر فرد نمی‌گذارند.

. میزان التهاب: التهاب شدید باعث مشکلات نورولوژیکی شده و بر طول عمر فرد اثر می‌گذارد.

. سن و وضعیت عمومی سلامت: کودکان نسبت به سالمندان شانس بیشتری در ریکاوری کامل دارند. بهبودی از انسفالیت برای کسانی که سابقه بیماری‌هایی را دارند یا سیستم ایمنی آنها ضعیف است سخت‌تر خواهد بود.

. تشخیص به‌موقع و درمان فوری: افرادی که زودتر بیماری‌شان تشخیص‌داده‌شده و درمان برایشان شروع می‌شود، شانس بیشتر در بهبودی دارند.

مراقبت‌ها و ملاحظات بعد از بهبودی

زمان می‌برد تا مغز از انسفالیت بهبود بیابد، بنابراین در این پروسه به صبر و مراقبت نیاز دارید:

. با خودتان مهربان باشید: شاید تا ماه‌ها بعد از بهبود همچنان احساس خستگی کنید. شاید لازم باشد از یک سری از فعالیت‌ها فاصله بگیرید تا بتوانید روی جنبه‌های دیگری مانند زندگی خانوادگی و تفریح تمرکز کنید.

. خوب استراحت کنید: به‌اندازه کافی بخوابید و عادات خواب خود را اصلاح کنید، مثلاً الکل و کافئین مصرف نکنید.

. رژیم غذایی سالمی داشته باشید: تمرکز خود را روی مصرف پروتئین، غلات کامل، سبزیجات برگ سبز و میوه‌ها بگذارید. رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند انتخاب خوبی باشد.

. برنامه ورزشی منظم و مناسبی داشته باشید: ورزش منظم کمکتان می‌کند با چالش‌های ناشی از ریکاوری طولانی‌مدت انسفالیت بهتر کنار بیایید.