همیشه از تقاطعهای بزرگ ترسیدهام، هر بار گم میشوم چندباری هر کدام از خیابانها را بالا و پایین میکنم. شاید برای خیلی از افراد خندهدار باشد اما این موضوع برای من هربار بحران ایجاد میکند. وقتی به دنبال چرایی ماجرا بودم متوجه شدم خیلی از آدمها مثل من هستند و تنها نیستم! آنها در نقشهخوانی و یا پیدا کردن مسیر دچار مشکل میشوند و حتی ممکن است در محله خودشان گم شوند...
«نقشه گوگل از کار افتاده و به برنامه مسیریابی دسترسی ندارید، بعد از دوبار رفت و برگشت از یک مسیر تکراری باور میکنید که واقعا گم شدهاید، ماشین را جایی در خیابان یا پارکینگ گذاشتهاید و حالا نمیتوانید آن را پیدا کنید، از در خروجی پاساژ و یا مغازهای بیرون میآیید و نمیدانید از کدام مسیر وارد شده بودید و باید کدام سمت را برای رفتن انتخاب کنید، چندین بار به یک کافه و یا رستوران مشخص رفتهاید اما هربار مسیر برای شما ناآشناست و بدون مسیرباب امکان دارد گم شوید، اگر راننده تاکسی از شما بخواهد در مسیری که محل زندگیتان است به او کمک کنید وانمود میکنید بچه آن محل نیستید چون مسیر را نمیشناسید و....» اینها چند مثال کوچک از کاربرانی است که در موقعیتهای مختلف گم شدهاند. در این گزارش به سوال خیلیها پاسخ داده میشود: «چرا بیشتر وقتها گم میشوم؟»
در محلهام گم شدم، نه یک بار بلکه چندینبار
به نظر میرسد برخی از مردم راه خود را میدانند، حتی در مکانهایی که قبلاً هرگز آنجا نرفتهاند، در حالی که برخی دیگر همیشه گم میشوند. وقتی در مورد جهتیابی صحبت میکنیم، معمولاً منظورمان توانایی رفتن از یک مکان به مکان دیگر است: از خانهمان به خواربارفروشی یا از محل کار تا کافه. برای رسیدن به مسیر، به چند مهارت نیاز داریم یکی نقشهبرداری است؛ یعنی کشف نقشه جهان اطرافمان و دومین مورد، محلیسازی است که مشخص میکند شما در کجای آن نقشه هستید.
احساسات؛ پنج بهعلاوه دو
جهتگیری در واقع ترکیبی از حواس است که با هم کار میکنند. همه این حواس به صورت جداگانه به یک حس منسجم کمک میکنند و این همان چیزی است که مغز شما به عنوان حرکت رو به جلو تفسیر میکند. علاوه بر بویایی، چشایی، بینایی، لامسه و شنوایی، ما در واقع دو حس دیگر داریم: حس یا سیستم دهلیزی (که به درک ما از بدنمان در فضا مربوط می شود) و حس عمقی (که به حرکت عضلات مربوط میشود). سیستم دهلیزی در حس جهتیابی ما بسیار مهم است. "اگر چشمان خود را باز کنید، به اطراف نگاه کنید و بدانید کجا هستید و بعد چشمان خود را ببندید و پنج قدم بردارید... شما میدانید کجا هستید، زیرا سیستم دهلیزی شما هنوز در حال حرکت است.این در حال شبیه سازی موقعیت در بدن شما است.
حافظه فضایی
برخی از افراد اگر قبلاً به مکانی رفته باشند، حتی اگر ده سال پیش باشد، آدرس به خوبی در ذهنشان حک میشود، آنها جهت گیری خوب ذاتی ندارند، چیزی که دارند، تشخیص برجسته و حافظه فضایی است: یعنی بخشهایی از حافظه که جنبههایی از محیط خود را ثبت میکند و این جنبهها در ارتباط با یکدیگر قرار دارند. محققان میگویند سلولهای خاصی در مغز ما وجود دارد که با فضا ارتباط دارند. عملکرد آنها این است که ما هر لحظه در هر کجا هستیم تعیین کنند که این مکان چگونه با مکانهای دیگری که شما بودهاید ارتباط دارد.
نقش هیپوکامپ در مسیریابی
هیپوکامپ، ساختاری در مغز است که در حافظه نقش مهمی دارد و حاوی نورونهای خاصی به نام سلولهای شبکهای است. اینها به نظر میرسد نقشه سلولی مکانهایی را که شما بودهاید و مسیرهایی را که طی کردهاید را ایجاد میکنند. (یک مطالعه نشان داد که هیپوکامپی رانندگان تاکسی به طور قابل توجهی بزرگتر از افراد عادی است.) متخصصان عصبشناسی در اینباره میگویند سلولهای شبکهای، مکان شما را شناسایی می کنند، در حالی که سلولهای ارتباط فضایی نورونها، این مکان را با مکانهای دیگری که بودهاید به شما یادآوری میکنند.
کجا اشتباه می شود؟
دلایل زیادی وجود دارد که چرا برخی افراد نمیتوانند جهتیابی خوبی داشته باشند؛ «اگر مشکلات توجه داشته باشید، ممکن است گم شوید. اگر مشکلات ادراکی دارید و ممکن است نتوانید رنگها را به درستی ببینید، ممکن است گم شوید. اگر مشکل حافظه دارید، ممکن است گم شوید» جوزپه ایاریا، عصبشناس، توضیح میدهد که ممکن است دلایل دیگری برای گم شدن وجود داشته باشد. دلیل اصلی این وضعیتDTD یا همان ناتوانی در تشکیل یک نقشه شناختی از محیط اطراف است. افراد مبتلا به DTDافراد عادی، با مهارتهای خوب و اجتماعی هستند آنها فقط یک نقص انتخابی در جهتگیری و مشکل اتصال عملکردی در مغز دارند. نقشه شناختی در ذهن به عنوان نقشه حافظه استفاده میشود، مثلا شما تجربه بوییدن چیزی را داشتهاید و بو برای شما خاطرهساز میشود. سیستم بویایی تنها چند سیناپس با هیپوکامپ فاصله دارد و به راحتی میتواند حافظه را تحریک کند. یکی دیگر از دلایل گم شدن ممکن است مربوط به ناهماهنگی بین حواس مختلف و باعث سردرگمی شما شود چه باید کرد؟ بیرون برو؛ شما مجبور نیستید زندگی خود را به عنوان یک سرگردان بگذرانید. علم نشان میدهد که میتوانید حافظه فضایی خود را بهتر کنید. محققان میگویند:«هر چه بیشتر بیرون بیایید و به مکانهای مختلف بروید، بهتر است. تمرینات بدنی خونرسانی به مغز را بهتر میکند، در حالیکه ورزش ذهنی، مانند انجام پازل یا یادگیری زبان جدید، رشد سلولهای عصبی و اتصالات جدید را در مغز شما تحریک میکند» ورزش کن؛ بهترین راه برای بهبود حافظه فضایی، شرکت در فعالیتهایی است که به طور خاص شامل اشیا و مختصات میشود، ورزش باعث افزایش جریان خون به نواحی فعال بدن از جمله مغز میشود. بسیاری از مطالعات حاکی از افزایش حجم هیپوکامپی در افراد مسنتر است که تمرینات هوازی خود را افزایش میدهند، و یک مطالعه نشان داد که ورزش میتواند حافظه فضایی را بهبود بخشد. رژیم غذایی درست داشته باش؛ مطالعهای روی بچههای دبستانی نشان داد که خوردن بلغور جو دوسر برای صبحانه حافظه فضایی را بهبود میبخشد. مطالعات متعدد نشان داده که خوردن غذاهای غنی از آنتی اکسیدان باعث بهبود جریان خون در مغز می شود که باعث تقویت مهارتهای حافظه میشود.



