اخیراً ویدئوهایی در مجازی به چشم می‌خورد که با چاشنی چالش‌های مختلف، افراد معلول و ناتوان را مسخره می‌کند، مثلاً چالشی که نیاز به دست برای چرخاندن بطری آب وجود دارد، چالش دویدن و حرکات ژیمناستیکی یا گاهی افراد کوتاه‌قامت که توسط افرادی دیگر با قدهای معمولی به سخره گرفته می‌شوند!  در دوران و جامعه‌ای که فقط خندیدن به معلولیت یک نفر و آزار او با خنده‌های تحقیرآمیز زشت و ناپسند تلقی می‌شود سوژه کردن معلولان و معلولیت در آثار طنز و کمدی هم توسط بیشتر مردم کاری زشت و غیرقابل‌پذیرش است؛ اما در این ‌بین ویدئو و محتواهایی در فضای مجازی تولید و منتشر می‌شود که این چارچوب اخلاقی را زیر پا گذاشته و با نقص و معلولیت افراد سعی می‌کند خنده بگیرد! نکته قابل‌تأمل ماجرا حضور برخی از همین افراد در ویدئو است! سؤالی که به وجود می‌آید این است که چرا و به چه دلیل آدم‌ها با خودشان و نقص‌هایی که دارند شوخی می‌کنند؟ ناراحت شدی؟ این فقط یه شوخی بود! با اینکه همه ما می‌دانیم مسخره‌کردن کار زشتی است؛ اما امکان ندارد در این موقعیت قرار نگرفته باشیم، تجربه مسخره‌کردن یا مسخره‌شدن در کارنامه کاری بسیاری از ما ثبت شده و شاید خبر نداشته باشیم؛ اما همین ربط پررنگی با اعتمادبه‌نفس ما دارد. دراین‌بین هم افرادی هستند که هیچ مرزی بین شوخی و مسخره‌کردن قائل نیستند و با رفتارهایشان باعث رنجش اطرافیان می‌شوند و ناراحتی آن‌ها را به‌پای جنبه پایینی که دارند، می‌گذارند!  میان شوخی و مسخره‌کردن مرز باریکی وجود دارد و برای همین بیشتر کسانی که شوخ‌طبعی جزئی از ویژگی‌های شخصیتی‌شان است، باهوش به نظر می‌رسند و در میان جمع محبوب هستند. اما برای همین شوخ‌طبعی هم باید مراقب بود تا کار دست فرد ندهد! چرا که این ویژگی مثل یک شمشیر دو لبه عمل می‌کند، هم می‌تواند باعث بهترشدن یک رابطه شود طوری که بتوانیم در شرایط سخت از پس زندگی برآییم، هم می‌تواند عزت‌نفس آدم‌ها را ببُرد و یک‌عمر دوستی را نابود کند! احساس ناامنی یکی از دلایلی که فرد به مسخره‌کردن دیگران دچار می‌شود، احساس ناامنی است ، به گفته روان‌شناسان این افراد اغلب موقعیت خود در گروه اجتماعی را به‌شدت ناامن می‌دانند، در نتیجه سعی می‌کنند با جلب‌توجه به کاستی‌های دیگران از نردبان اجتماعی بالا بروند و با تلاش برای ایجاد و حفظ موقعیتی در بالا یا حداقل نزدیک به آن، خود یا اطرافیانشان را مسخره و تخریب می‌کنند. این افراد در موقعیت‌های عالی قرار ندارند و ممکن است از نظر سلسله‌مراتب اجتماعی بسیار پایین باشند. خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو متفاوت‌بودن مورد دیگری است که می‌تواند موردبحث قرار بگیرد، ممکن است متوجه این موضوع شده باشید که برخی افراد هر کسی را که با آن‌ها متفاوت است مسخره می‌کنند؛ از معلولیت و نقص‌های جسمانی گرفته تا رشته‌های تحصیلی متفاوت و ترجیحات مد و سرگرمی این موضوع را شامل می‌شود. همچنین می‌تواند بر تفاوت‌های قومیتی یا ظاهری متمرکز باشد؛ بنابراین هر چه متفاوت باشد، زمینه‌ای برای تحقیر و تمسخر را ایجاد می‌کند.  میان شوخی و مسخره‌کردن مرز باریکی وجود دارد و برای همین بیشتر کسانی که شوخ‌طبعی جزئی از ویژگی‌های شخصیتی‌شان است، باهوش به نظر می‌رسند و در میان جمع محبوب هستند. اما برای همین شوخ‌طبعی هم باید مراقب بود تا کار دست فرد ندهد! رفتارهای آموخته شده از دیگران  اگر فردی در محیطی بزرگ شده باشد که مسخره‌کردن دیگران عادی و معمولی باشد، باتوجه‌به رفتار تقلیدی احتمالاً در تعاملات خود از این روش پیروی می‌کند. متأسفانه برخی از پدر و مادرها هم در این زمینه بی‌تأثیر نیستند و برای تشویق فرزندان خود به انجام کارهای مختلف از تمسخر استفاده می‌کنند. آنها ممکن است فکر کنند که بچه‌ها را با مسخره‌کردن به سمت بهترشدن و قوی‌شدن جنبه حرکت می‌دهند، درحالی‌که در واقع عزت‌نفس فرزندانشان را از بین می‌برند. فرافکنی در مورد عیوب یا کاستی‌های خود گاهی وقت‌ها چیزی در آدم‌ها وجود دارد که از خودش بیزار می‌شود! می‌تواند یک ویژگی و صفت باشد یا مشکلات روحی و نقص‌های جسمانی! حالا چه اتفاقی می‌افتد؟ این افراد کسانی که به همین ویژگی مبتلا هستند را مسخره می‌کنند! نمونه آن را احتمالاً در ویدئوهایی که در مجازی منتشر شده دیده‌اید! افراد کوتاه‌قامت یا معلولی که همین ویژگی را در افراد دیگر مسخره می‌کنند یا فردی که اضافه‌وزن دارد؛ اما کسانی را که جثه بزرگ‌تری دارند مسخره می‌کند. آن‌ها حتی ممکن است کسانی را که در تلاش برای رسیدن به‌تناسب اندام هستند اذیت کنند و در اصل از هر چیزی که در مورد خود متنفر باشند در دیگران مسخره می‌کنند. دلیل این کار هم از لحاظ روانی این است که در آن افراد بر اساس رفتارهای شخصی خود نشان می‌دهند که حتی با داشتن چنین ویژگی‌هایی، چقدر نسبت به دیگران برتری دارند و با پایین آوردن جایگاه فرد، تلاش‌های دیگران را کم‌رنگ می‌کنند. خشم سرکوب شده شاید از دید دیگران و نمای بیرونی فردی که با خودش شوخی می‌کند، انسان باحال و با جنبه‌ای به نظر برسد و از لحاظی این خودتخریبی جنبه‌های مثبت داشته باشد؛ اما نشانه‌ای در این تمسخر وجود دارد که روان‌شناسان در آن نشانه‌هایی از خشم سرکوب شده می‌بینند! خودشان راضی هستن، به دیگران چه مربوط؟  گاهی ویدئو و محتوای تمسخرآمیزی از معلولیت و نقص‌های قشری خاص با حضور خودشان منتشر می‌شود و کاربران با این تفکر و استدلال که خودش در تصویر بوده و از این حضور راضی است و به دیگران هیچ ارتباطی ندارد به این اتفاق سرپوش می‌گذارند، اما نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که همه ویدئوهایی که افراد دارای معلولیت را درگیر می‌کنند با رضایت یا درک واقعی آنها ساخته نمی‌شود! نکته مهم دیگر این است که حضور معلولین در این ویدیوها به دیگران هم اجازه ورود به این کار و تمسخر با آن‌ها را می‌دهد که ممکن است افراد دارای معلولیت را مورد تمسخر قرار دهد، به کلیشه‌های مضر دامن بزند و ذهن مخاطب را برای سرگرمی نادرست سوق بدهد، محتوایی که از نظر انسانی قابل‌قبول نیست و اصول احترام و همدلی را زیر پا می‌گذارد. حس شوخ‌طبعی برای همه؟  افراد ناتوان، مثل هر کس دیگری، حق دارند خود را ابراز کنند و از شوخ‌طبعی به‌عنوان وسیله‌ای برای مقابله، توانمندسازی خود، یا تقویت حس اجتماعی، به نحوی استفاده کنند که توانمند و هم درمانی باشد. اما گاهی دچار شوخی‌هایی می‌شوند که خود را تحقیر می‌کنند یا از کمدی به‌عنوان ابزاری برای جلب‌توجه به مسائل مربوط به معلولیت، به اشتراک گذاشتن دیدگاه‌های منحصربه‌فرد خود استفاده می‌کنند. با انجام این کار، آنها ممکن است به دنبال شکستن موانع، به چالش کشیدن تصورات نادرست اجتماعی و تشویق دیگران باشند تا ناتوانی را با دیدی واقع‌بینانه و فراگیرتر ببینند.  چه باید کرد؟  تشویق آگاهی، آموزش و حساسیت در مورد مسائل مربوط به معلولیت و نقص‌های جسمانی، می‌تواند به ایجاد محیطی کمک کند که در آن ویدئوهای مربوط به افراد دارای معلولیت به شیوه‌ای محترمانه و به‌دوراز تمسخر ساخته شود!  به‌عنوان افراد جامعه، ما باید از رسانه‌ای حمایت کنیم که بازتاب تجربیات و دیدگاه‌های متنوع افراد دارای معلولیت باشد و درعین‌حال کلیشه‌های مضر و نگرش‌های تبعیض‌آمیز را به چالش بکشاند و به یاد داشته باشیم، رفتار با مهربانی، همدلی و احترام با دیگران ضروری است و اگر شاهد رفتار ناعادلانه یا مسخره‌کردن شخصی به دلیل ناتوانی باشید، صحبت‌کردن و دفاع از منزلت و حقوق او می‌تواند تفاوت مثبتی ایجاد کند.