اگرچه خداوند به دلایلی، که در جای خود قابل بررسی است، از ذکر نام فاطمه سلام الله علیها در قرآن خودداری کرده اما سیمای شخصیتی دختر پیامبر را میتوان در سه دسته از آیات به تماشا نشست:
یک. برخی آیات از چیزی سخن گفته که بارزترین مصداق آن، حضرت زهرا سلام الله علیهاست مثل آیات سورۀ کوثر.
دو. برخی از آیات دربارۀ گروهی خاص نازل شده که این ایشان نیز یکی از آنهاست؛ مانند آیات تطهیر، مباهله، مودت و ...
سه. دستهای دیگر از آیات، به توصیف پارهای ویژگیهای ایمانی و اخلاقی میپردازد که بانوی اسلام، مظهر کامل آن ویژگیهاست مانند تمام آیاتی که شرح حال مؤمنات (زنان باایمان) را به تصویر میکشد.
ذکر تمامی آیات یادشده از حوصله این نوشتار بیرون است لذا تنها به بیان آیات دستۀ اول میپردازیم.
بخشش ویژۀ خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله
چه نسلی با برکتتر از نسل فاطمه که مثل باقر و صادق و رضا از آن برخاسته است و با آنکه تعداد بسیاری از آنان را در طول تاریخ، به خصوص در زمان حکومت بنی امیّه و بنی عبّاس شهید کردند، امّا باز هم امروز فرزندان او در اکثر کشورهای اسلامی گستردهاند «یکی از مهمترین آیاتی که به جایگاه والای زنان در قرآن اشاره نموده، آیه پنجم از سوره ضحی است: «وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَی»؛ و پروردگارت به زودی به تو عطایی می کند که راضی شوی.
این آیه شریفه بالاترین مقام و کرامت را برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تصویر مینماید و اشاره میکند که ایشان به مرتبهای از مراتب کمالی رسیده که خداوند متعال درصدد جلب رضایت اوست. غالباً این بندگان هستند که باید به دنبال جلب رضایت پروردگار باشند تا اینکه خدا از آنها خشنود گردد، اما گاهی مقام بنده تا جایی بالا میرود که خداوند متعال با همۀ عظمت خود، در مقام راضی ساختن بنده خویش برمیآید.
حال با توجه به آیهای که در ابتدای بحث ذکر شد، سؤال این است که اعطاء و بخشش الهی که به وسیله آن رضایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حاصل شده چیست!؟
با رجوع به قرآن مشخص میشود لفظ اعطاء - که درباره رسول خدا (ص) ذکر شده - تنها در آیۀ اول سورۀ کوثر آمده است: (إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ)؛ محققا ما به تو خیر کثیر دادیم.» (۱).
کاملترین مصداق کوثر
کوثر از «کثرت» گرفته شده و به معنای «خیر کثیر» است. طبق گفتۀ مفسران، این مفهوم کلی، مصادیق متعددی دارد از جمله: مقام نبوت، شفاعت، نهری در بهشت، قرآن، فراوانی مسلمانان و ...
علامه طباطبایی اما با توجه به معنای آخرین آیه که دشمن آن حضرت را، ابتر (بدون دنباله و نسل) معرفی کرده، مناسبترین معنا را «کثرت» نسل پیامبر صلی الله علیه و آله میداند. (۲)
فخر رازی از برزگان اهل تسنن نیز هشت مصداق برای کوثر برمیشمرد و دست آخر، بارزترین مصداق را فراوانی نسل نبوت میداند که از طریق بانوی عصمت، حضرت زهرا سلام الله علیها در جهان گسترده شده. وی آنگاه به نکتهای درخور تامل اشاره میکند و آن اینکه این نسل، نه تنها از نظر کمی بلکه از لحاظ کیفی نیز نسلی پرهیزگار و عالمخیز بوده است:
«چه نسلی با برکتتر از نسل فاطمه که مثل باقر و صادق و رضا از آن برخاسته است و با آنکه تعداد بسیاری از آنان را در طول تاریخ، به خصوص در زمان حکومت بنی امیّه و بنی عبّاس شهید کردند، امّا باز هم امروز فرزندان او در اکثر کشورهای اسلامی گستردهاند.» (۳)
پینوشتها:
۱. بیانات آیت الله سید کمال حیدری، با اندکی تصرف.
۲. تفسیر المیزان، ذیل آیه اول سوره کوثر.
۳. تفسیر کبیر، ج ۳۲، ص ۱۱۷_۱۱۶
