در این عصر کلا نوع خبررسانی تغییر کرده و فضای مجازی بسیار قدرتمند شده است. روزانه مطالب بسیار زیادی در حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی منتشر میشود که برخی از آنها شایعات فاحشی هستند و واقعیت ندارند. در سالهای اخیر خیلی شاهد این موضوع بودهایم که بسیاری از صحبتهای افراد در شبکههای رسانهای دچار تحریف شده و با کم و زیاد کردن و منقطع کردن این سخنان مفهوم کلی مطلب و خبر کاملا عوض میشود.
رسانه قدرت این را دارد که در کوتاهترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت، اخبار و مطالبی را منتشر کند و این هنر و تشخیص مخاطب است که بتواند واقعیت را از شایعه تشخیص دهد. در واقع رسانه تیغ دو لبهای است که میتواند در یک چشم بر هم زدن شایعهای را در قالب واقعیت بیان کند و بالعکس. در سالهای اخیر سوء استفاده از رسانه، باعث از دست رفتن آبرو و امنیت شده بسیاری شده است. رسانه دو ضلع مخاطب و ناشر دارد. در اینجا قصد داریم ویژگیهای ناشر مطالب را از آموزههای دینی بررسی کنیم. حتما روزانه اخبار زیادی برای شما ارسال میشود و شما هم قصد نشر آن را دارید و یا خودتان تولیدکننده محتوا هستید. لازم است اول آداب ارسال و نشر مطالب را بیاموزید، سپس اقدام کنید.
انصاف داشته باش
اولین نکته برای ارسال خبر، متن، عکس و یا فیلم اینست که منصف باشی. منصف کسی است که برای دیگران حقوق برابر قائل باشد و مزایای زندگی را میان خود و مردم تقسیم کند. بعضی از مردم دیگران را به انصاف توصیه میکنند ولی شخصاً انصاف را نسبت به سایرین رعایت نمیکنند. اگر خواستی خبری را منتشر کنی با انصاف نسبت به نشر آن نگاه کن. ببین اگر آن خبر در مورد خودت یا نزدیکانت بود باز هم منتشر میکردی؟ یا این که آن را پنهان میکردی؟ برخی از مردم در مقام سخن یا ادای شهادت چنانچه منافع خود یا خویشان و نزدیکان خود را در معرض خطر ببینند به سادگی حاضر نیستند حقیقت را بگویند، اما در مورد دیگران این توجه را ندارند. خداوند در آیه 152 سوره انعام میفرماید: وَ اِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى وَ بِعَهْدِ اللهِ اَوْفُوا ذلِكُمْ وَصّیكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ هنگامی كه سخن میگویید عدالت را رعایت كنید حتی اگر در مورد نزدیكانتان باشد، و به عهد خدا وفا كنید. این چیزی است كه خداوند شما را به آن سفارش میكند تا متذكر شوید. بنابراین از هوی و هوس پیروی نكنید كه از حق منحرف خواهید شد، و اگر حق را تحریف كنید و یا از اظهار آن دوری نمایید خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است. پس برای بازنشر مطلب و یا عکس و فیلم، رعایت عدالت و انصاف از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس فرمایش امیرالمومنین علیهالسلام با مردم منصفانه رفتار کنید تا خداوند بر عزت شما بیفزاید. (اصول کافی، ج2، ص144) امام صادق علیهالسلام میفرماید: رعایت انصاف نسبت به مردم تا آنجا که هر چه برای خود دوست داری برای آنان نیز دوست بداری از اعمال بالایی است. (خصال صدوق، ج1، ص140) امام صادق علیهالسلام سه گروه را در قیامت به رحمت خدا نزدیکتر میداند که یک گروه آنان کسانی هستند که در مورد دیگران منصف هستند و قضاوت نابجا نمیکنند. (اصول کافی، ج2، ص145)
اگر مطلب و یا خبری را که مربوط به فرد و یا جمعی هست را منتشر کرده و باعث ریختن آبروی آنها شویم، مسئول هستیم و قطعا مسبب بیآبرویی آنها خواهیم شد
دروغ نگفتن در خبررسانی
دروغ امری است که با واقعیت و عالم خارج مطابقت نداشته باشد و فرد آن را به طور عمد و برای رسیدن به اهدافی خاص بیان میکند؛ مانند اینکه سخنی بگوید یا از حادثهای خاص خبر دهد که آن سخن یا حادثه هیچگونه واقعیتی در خارج نداشته باشد. امام باقر علیهالسلام میفرماید: در سخنانتان راست بگویید. چون دوستان خدا و رسول او، از شیعیان ما، کسانی هستند که هرگاه سخنی بگویند راست میگویند. (مستدرکالوسایل، ج۱۲، ص۳۱۰)
رعایت عفت کلام و نرمی در سخن گفتن
متاسفانه در برخی پستها و مطالب دیده میشود که عفت کلام رعایت نشده و از کلمات زشت و ناپسند استفاده میشود. رعایت عفت کلام و بهکاربردن واژگان مناسب میتواند زمینه شنیدن سخن در مخاطب را برانگیزد. از این رو از کلمات زشت دوری کنید تا فضای مناسبی را برای شنیدن سخن فراهم آورد. (بقره آیه ۱۸۷ و ۱۹۷ و ۲۲۲) نرمی در سخن گفتن از دیگر آداب نشر مطالب در فضای مجازی است که در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران و ۲۸ سوره اسراء و ۴۴ سوره طه بدان توجه داده شده است. از فرستادن مطالبی که ناسزا و فحاشی دارند جدا خودداری کنید. چرا که نوع بشر ادب و نرمی در سخن گفتن را میپسندد. (لقمان، 19/ حجرات، 4)
تحقیق درباره منبع و درستی خبر
متاسفانه در فضای مجازی کمتر کسی به این نکته توجه میکند و تا خبری بدستش میرسد بدون توجه به درستی و یا نادرستی خبر آن را بازنشر میدهد. خداوند در آیه 6 سوره حجرات توصیه میکند که اگر از کسی و یا جایی که به آن اعتماد ندارید و از منبع خبر مطمئن نیستید، خبر را بررسی کنید. ای اهل ایمان! اگر فاسقی خبری برایتان آورد، خبرش را بررسی و تحقیق کنید تا مبادا از روی ناآگاهی، گروهی را آسیب و گزند رسانید و بر کرده خود پشیمان شوید.
بدون علم بازنشر نکن
وقتی خبری به دست ما میرسد اگر نسبت به آن موضوع و درستی و غلط بودن آن علم نداریم نباید آن را نشر دهیم چرا که به فرموده خداوند مسئول هستیم. به آن چیزی که علم ندارى، عمل نکرده و از آن پيروى مكن، چرا كه گوش و چشم و دل تو هر يك در آن كار مسئول هستند. (اسراء،36) اگر مطلبی را بدون این که از درستی آن خبر داشته باشیم، نشرش دهیم نسبت به اتفاقاتی که بیافتد مسئولیت داریم و باید پاسخگو باشیم.
رعایت حقالناس
مصادیق حقالناس بسیار فراگیر است، از جمله: هتک حرمت، گناهان زبانى نظیر غیبت، تهمت، شایعه، زخمزبان، سرزنش، اهانت، سخنچینی، افشاگری اسرار دیگران و هر عمل دیگری که موجب آبروریزی و تخریب شخصیت کسی گردد، از مصادیق حقالناس به حساب میآید. احترام به آبروی مردم از موارد حقالناس است. انسان به گونهای رفتار کند که آبروی دیگران از دست و زبان انسان محفوظ بماند، کاری نکنیم که حرمت دیگران شکسته شود و آبروی دیگران نزد مردم از بین برود. اگر مطلب و یا خبری را که مربوط به فرد و یا جمعی هست را منتشر کردیم و باعث ریختن آبروی آنها شویم، در آن مسئول هستیم و قطعا مسبب بیآبرویی آنها خواهیم شد. به همین دلیل باید مراقب باشیم و مطالبی که به آبروی مردم و در مورد اطلاعات شخصی آنها است را منتشر نکنیم. امام صادق علیهالسلام میفرماید: مرصاد (کمینگاه) جایگاه رفیعی است بر روی پل صراط که قیامت هیچ بندهای که حقالناس به گردنش باشد از آن عبور نخواهد کرد.(بحارالانوار، ج٨، ص ٦٦)
با اطلاعات غلط به دین و دنیای مردم ضرر نزنیم
مراقب باشیم مطالبی را که در فضای مجازی نشر میدهیم به دین و مال مردم ضرر نزند. مطلب اعتقادی و یا احکام نادرستی را نشر ندهیم که با عمل کردن مردم به آنها باعث ضرر و زیان مردم شویم و اعتقادی اشتباه پیدا کرده و یا با عمل کردن به یک حکم اشتباه باعث ضرر و خسران دنیوی و اخروی آنها شویم. وقتی خبری به دست ما میرسد اگر نسبت به آن موضوع و درستی و غلط بودن آن علم نداریم نباید آن را نشر دهیم چرا که قرآن میفرماید: به آن چیزی که علم ندارى، عمل نکرده و از آن پيروى مكن، چرا كه گوش و چشم و دل تو هر يك در آن كار مسئول هستند از هوی و هوس پیروی نكنید كه از حق منحرف خواهید شد، و اگر حق را تحریف كنید و یا از اظهار آن دوری نمایید خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است. پس برای بازنشر مطلب و یا عکس و فیلمی رعایت عدالت و انصاف از اهمیت بالایی برخوردار است.



