وقتی نفقه خانواده قطع می‌شود مرد متاهل بودن با خودش فهرستی بلندبالا از وظیفه می‌آورد، فهرستی كه در یك طرفش همسر قرار می‌گیرد و در طرف دیگرش فرزند و البته حلقه واسط میان این دو، محبت و تعهد است كه اگر در وجود مرد باشد این مجموعه را به بهترین شكل سروسامان می‌دهد. قانون ما تامین مخارج زندگی همسر و فرزندان را به عهده مرد خانه می‌داند، یعنی او باید تمام نیازهای متعارف خانواده را تامین كند و بداند كه نفقه همسرش بر مبنای شوونات خانوادگی زن، عرف و عادت ساكنان هر منطقه و وضع مالی تعیین می‌شود و زن حق دارد اگر در این رابطه قصوری از مرد دید به خاطر كوتاهی در پرداخت نفقه علیه او در دادگاه شكایت كند. البته اگرچه برخی مردها نسبت به این مساله ابراز نارضایتی می‌كنند و معتقدند در عصر حاضر كه بسیاری از زنان همپای مردان كار می‌كنند قوانین مربوط به نفقه باید كمی اصلاح شود، ولی با این حال قانون واژه‌هایی چون تمكین و نشوز را به نفع آنان پیش‌بینی كرده تا در صورت لزوم بتوانند از آنها برای رهایی از پرداخت نفقه استفاده كنند. قوانین امور خانواده می‌گوید هرچند به محض جاری شدن عقد ازدواج، شوهر مكلف به پرداخت نفقه است، اما این نفقه فقط به زنانی تعلق می‌گیرد كه به وظایف همسری عمل كرده، حسن معاشرت داشته و در منزل شوهرانشان ساكن باشند، چون اگر زنی این خصوصیات را نداشته باشد ناشزه شناخته می‌شود و نفقه‌ای به او تعلق نمی‌گیرد. البته قانون در این میان حقوقی نیز برای زنان قائل شده به طوری كه اگرچه می‌گوید زن وظیفه دارد در خانه‌ای كه همسر برایش تدارك دیده سكونت كند، اما اگر بودن با شوهر در یك منزل باعث ترس زن از ضرر بدنی، مالی یا شرافتی باشد او می‌تواند در خانه‌ای دیگر ساكن شود و تا زمانی كه این وضع ادامه داشته باشد نفقه بر عهده شوهر است. نفقه فرزندان در این میان وضعیت پرداخت نفقه به فرزندان كاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد. طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معینی ندارد و تا زمانی كه ‌فرزندان دارای شغل و درآمد مشخصی نباشند پدر مسوول تامین هزینه‌های زندگی آنان است به طوری كه تا وقتی فرزند پسر مشغول تحصیل است و فرزند دختر ازدواج نكرده نفقه‌شان برعهده پدر است. وضعیت پرداخت نفقه به فرزندان كاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد. طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معینی ندارد و تا زمانی كه ‌فرزندان دارای شغل و درآمد مشخصی نباشند پدر مسوول تامین هزینه‌های زندگی آنان است در این میان در بعضی خانواده‌ها پدر فوت كرده یا توانایی‌ مالی پرداخت نفقه را ندارد كه در این صورت وظیفه پرداخت نفقه به عهده جد پدری و در صورت نبود پدر و جد پدری یا ناتوانی مالی آنها این وظیفه برعهده مادر قرار می‌گیرد و اگر مادر زنده نباشد یا این كار از توانش خارج باشد پرداخت نفقه به عهده جد مادری قرار می‌گیرد. نكته: وضعیت پرداخت نفقه به فرزندان كاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد. طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معینی ندارد و تا زمانی كه ‌فرزندان دارای شغل و درآمد مشخصی نباشند پدر مسوول تامین هزینه‌های زندگی آنان است البته ممكن است پدر و مادر فرزندی از هم جدا شده باشند و حضانت نیز بر عهده مادر باشد به طوری كه پدر در صورتجلسه طلاق منزل مسكونی‌اش را به مادر و فرزندان منتقل كرده باشد و با اتكا به همین تصمیم از پرداخت نفقه امتناع كند كه البته قانون برای این افراد پاسخ دارد و تكلیفشان را مشخص كرده است. قانون می‌گوید نفقه تنها شامل مسكن نیست و مسائلی چون خوراك، اثاث منزل، لباس، هزینه درمان و... را هم شامل می‌شود. ضمن آن كه پرداخت نفقه وظیفه قانونی پدر است و مادر ولایتی بر فرزندان ندارد و موضوع حضانت و سرپرستی نیز موضوعی كاملا جدا از ولایت است. این موضوع شامل حال فرزندانی كه به گفته پدر از او اطاعت نمی‌كنند نیز می‌شود چون اگر چه اطاعت نكردن فرزندان از پدر از نظر شرعی حرام است، اما موجب سقوط نفقه نمی‌شود و همچنان برعهده پدر باقی می‌ماند. زمانی كه كار به دادگاه می‌كشد وضعیت زن از لحاظ حقوقی در خانواده‌ای كه نقش مادری و همسری در آن دارد ویژه است یعنی برخلاف فرزندان كه در صورت متعهد نبودن پدر، راحت‌تر به نفقه‌شان می‌رسند زن باید نفقه پرداخت نشده‌اش را با تنظیم شكایت كیفری یا دادخواست حقوقی مطالبه كند. در شكایت كیفری، زن شكایت خود را در یك برگ عادی شكایت می‌نویسد و به دادگاه ارائه می‌دهد و در صورتی كه ادعایش ثابت شود مرد به مجازات تعزیری محكوم خواهد شد. وضعیت زن از لحاظ حقوقی در خانواده‌ای كه نقش مادری و همسری در آن دارد ویژه است یعنی برخلاف فرزندان كه در صورت متعهد نبودن پدر، راحت‌تر به نفقه‌شان می‌رسند زن باید نفقه پرداخت نشده‌اش را با تنظیم شكایت كیفری یا دادخواست حقوقی مطالبه كند البته ادعای ترك نفقه از سوی مرد تنها در شرایطی می‌تواند به شكل شكایت كیفری پیگیری شود كه مربوط به زمان حال باشد به طوری كه اگر نفقه پرداخت نشده مربوط به گذشته باشد با ارائه دادخواست حقوقی قابل پیگیری است. برای ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه، زوجه باید پس از خرید دو نسخه دادخواست، خواسته خود را در آنها قید كند و چون دعوی نفقه، مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه، تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم كند. زن همچنین می‌تواند در دادخواست خود هزینه‌ دادرسی را هم مطالبه كند. اگر دادخواست زن به نتیجه رسید كه او به نفقه‌هایی كه طلب دارد خواهد رسید، اما اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد یا نتوان به هیچ طریقی او را مجبور به پرداخت كرد یا مالی هم از او به دست نیاید كه بتوان با استفاده از آن نفقه زن را پرداخت كرد، زن می‌تواند دادخواست طلاق را تنظیم كند. بخش حقوق تبیان منبع : جام جم آنلاین