زیارات حضرت سیدالشهدا علیه السلام
(2
)
اربعین، چهلمین روز شهادت امام حسین علیه السلام است كه جان خود و یارانش را فداى دین كرد. از آنجا كه گرامیداشت خاطره شهید و احیاء اربعین وى، زنده نگهداشتن نام و یاد و راه اوست و زیارت، یكى از راه‌هاى یاد و احیاء خاطره است، زیارت امام حسینعلیه السلام به ویژه در روز بیستم ماه صفر كه اربعین آن حضرت است، فضیلت بسیار دارد.
| امام صادق علیه السلام فرمود:«خدیا زائران قبر حسین را بیامرز، اینان كه در این راه، پول خرج مىكنند، بدن‌هاى خود را در این راه در معرض خطر قرار مىدهند... خدایا رحمت كن بر چهرههایى كه آفتاب، رنگ آنها را تغییر داده، صورت‌هایى كه متوجه قبر ابا عبدالله است، چشم‌هایى كه در محبت ما اشك مىریزد... خدایا این جان‌ها و بدن‌ها را به تو مىسپارم، تا كنار حوض كوثر به هم برسیم ...» |
امام حسن عسكرى علیه السلام در حدیثى علامت‌هاى «مؤمن» را پنج چیز شمرده است: نماز پنجاه و یك ركعت، زیارت اربعین، انگشتر در دست راست نمودن، پیشانى بر خاك نهادن و« بسم‌الله» را در نماز، آشكارا گفتن:«علامات المؤمن خمس: صلاة احدى و خمسین و زیارة الاربعین...» (1) زیارت اربعین كه در این روز مستحب است، در كتب دعا آمده است و به اینگونه شروع مىشود: «السلام على ولى الله و حبیبه...» كه این متن، از طریق صفوان جمال از امام صادق علیه السلام روایت شده است. زیارت دیگر آن است كه جابر بن عبدالله انصارى در این روز خوانده است و متن زیارت به عنوان زیارتنامه آن امام در نیمه ماه رجب نقل شده و با جمله «السلام علیكم یا آل الله... » شروع مىشود.(2) مورخان نوشتهاند كه جابر بن عبدالله انصارى، همراه عطیه عوفى موفق شدند كه در همان اولین اربعین پس از عاشورا به زیارت امام حسین علیه السلام نائل آیند. وى كه آن هنگام نابینا شده بود، در فرات غسل كرد و خود را خوشبو ساخت و گام‌هاى كوچك برداشت تا سر قبر حسین بن على(ع) آمد و با راهنمایى عطیه، دست روى قبر نهاد و بیهوش شد، وقتى به هوش آمد، سه بار گفت: یا حسین! سپس گفت: «حبیب لا یجیب حبیبه...» آنگاه زیارتى خواند و روى به سایر شهدا كرد و آنان را هم زیارت نمود. (3)
| آنچه در راه طلب خسته نگردد هرگز |
| پاى پر آبله و بادیه پیماى من است | |
غیر از عشق و محبت، كه پاى زائر را پیاده به مرقد حسین علیه السلام مىكشاند و رنج سفر و خوف و خطر را به جان مىخرد، پیاده روى براى زیارت سیدالشهدا، ثواب بسیار دارد و مورد تاكید پیشوایان دین است. امام صادق علیه السلام فرموده است: «من خرج من منزله یرید زیارة قبر الحسین بن على(ع) ان كان ماشیا كتبت له بكل خطوة حسنة و محا عنه سیئة...» (4) هر كس به قصد زیارت امام حسین علیه السلام، پیاده از خانهاش خارج شود، خداوند در مقابل هر گام، براى او حسنهاى مىنویسد و گناهى از او مىزداید.
یكى از زائران همیشگى حسین علیه السلام كه هر ماه آن حضرت را زیارت مىكرده، به خاطر پیرى و ناتوانى، یك بار نتوانست برود. نوبت بعد كه پیاده پس از چند روز راهپیمایى به حرم مىرسد و سلام مىدهد و نماز زیارت مىخواند، در خواب، آن حضرت را مىبیند كه به وى مىگوید: چرا به من جفا كردى، تو كه نیكوكار بودى... (5) این شدت عنایت ائمه را به زائر پیاده مىرساند. معاویة بن وهب (از اصحاب امام صادق علیه السلام) مىگوید:
| از مقدس‌ترین و با فضیلتترین زیارت‌هایى كه در فرهنگ دینى و روایات اسلامى بیان شده است، زیارت قبر سیدالشهدا علیه السلام در كربلاست و براى زیارت هیچ امامى، حتى زیارت قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله به این اندازه سفارش و دستور نیست. در احادیث، گاهى زیارت امام حسین علیه السلام از زیارت كعبه هم برتر و بالاتر به حساب آمده و براى زیارت آن حضرت، پاداشى برابر دهها و صدها حج و عمره بیان شده است. |
خدمت آن حضرت رسیدم. یشان در مصلاى خود در خانهاش نشسته بود و پس از نماز با خداوند راز و نیاز مىكرد. از جمله ( در دعا نسبت به زائران قبر حسین علیه السلام) مىگفت:
«خدیا زائران قبر حسین را بیامرز، اینان كه در این راه، پول خرج مىكنند، بدن‌هاى خود را در این راه در معرض خطر قرار مىدهند... خدایا رحمت كن بر چهرههایى كه آفتاب، رنگ آنها را تغییر داده، صورت‌هایى كه متوجه قبر ابا عبدالله است، چشم‌هایى كه در محبت ما اشك مىریزد... خدایا این جان‌ها و بدن‌ها را به تو مىسپارم، تا كنار حوض كوثر به هم برسیم...» (6) این سنت زیارت پیاده، از زمان ائمه بوده و تاكنون نیز ادامه دارد و اجر بیشمارى براى آن نقل شده است. فاضل دربندى مىنویسد: این پیاده بودن، یا به جهت فقیر بودن زائراست كه نشان مىدهد این زیارت، برخاسته از شوق و محبت است، یا به جهت آنست كه زائر، خود را در برابر سلطان اقلیم جوانمردى و خورشید سپهر عصمت و شهادت كوچك مىشمارد و در راه او، رنج سفر پیاده را بر خود هموار مىكند و هر دو ارزشمند است. (7) در عراق، از سال‌ها پیش چنین رسم است كه هیئت‌ها، دستهها و كاروان‌هایى كوچك یا بزرگ، در ایام خاصى از بصره، بغداد و عمدتا از نجف، براى زیارت كربلا پیاده حركت مىكنند. به ویژه در ایام زیارتى خاص مثل نیمه شعبان، اول رجب، ایام عاشورا و اربعین بیشتر و پر شكوه‌تر است و اغلب، راه كنار ساحل فرات را انتخاب مىكنند كه از نجف تا كربلا 18 فرسنگ است و چند روز طول مىكشد. در این كاروان‌هاى زیارتى پیاده، علماى بزرگ هم شركت مىكردند، همچون میرزاى نایینى، آیة الله كمپانى، سید محسن امین، و بسیارى از علماى معاصر. در این مسیر، دیدار با عشایر و فعالیت‌هاى تبلیغى هم انجام مىگرفت و شعارهایى هم مطرح مىشد و روضهخوانى برگزار مىگشت.
در ایام حكومت بعثی‌ها، این پیاده روی‌هاى پر شكوه، آن هم از طریق جاده غیر رسمى كنار فرات، رنگ مبارزه و مخالفت با رژیم عراق هم به خود مىگرفت و یك بار هم در ایام اربعین حسینى در سال 1397 ق. به درگیری‌هاى سخت میان نیروهاى بعثى با انقلابیون شیعه و كاروان‌هاى زیارتى در طول راه و در حرم ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام انجامید و كشتهها و مجروحان بسیارى داد، (8) و به «اربعین خونین» معروف شد.
در كوى عشق، درد و بلا كم نمىشود از باغ خلد، برگ و نوا كم نمىشود تیغ شهادتست
دل گرم را علاج این تشنگى به آب بقاء كم نمىشود قاصد، تسلى دل عاشق نمىدهد شوق حرم به قبله نما، كم نمىشود (9)
زیارتنامهاى كه با كیفیت خاص خطاب به حسین بن على(ع) و شهداى كربلا در روز اول ماه رجب و نیمه شعبان خوانده مىشود و متن آن در كتب دعا و زیارت آمده است. (10) در ادامه این زیارتنامه، متنى خطاب به شهداى كربلا با ذكر نام آنها آمده است و شامل 75 اسم است. منبع این زیارت، «اقبال» سید بن طاووس است و با زیارت ناحیه مقدسه كه آن هم مشتمل بر اسامى شهداى كربلاست، نقاط مشترك و اسامى متفاوت دارد. در پایان این زیارتنامه، تعبیرهایى چون: ربانیون، برگزیدگان خدا، ویژگان الهى، شهداى در راه دعوت به حق، یاوران وفادار و جان نثار، سعادتمندان كامیاب و شرافتمندان آخرت، درباره اصحاب امام حسین علیه السلام به كار رفته است. این زیارت و زیارت ناحیه مقدسه، از منابع شناسایى نام آن اصحاب شهید به شمار مىآیند. (11)
از زمان‌هاى بسیار مناسب و با فضیلت براى زیارت امام حسین علیه السلام، روز عاشوراست، چه به صورت حضورى و رفتن به دیدار مرقد سیدالشهدا علیه السلام در كربلا و چه خواندن زیارتنامه از دور. امام صادق علیه‌السلام فرمود:«من زار الحسین علیه السلام یوم عاشورا وجبت له الجنة.» (12) كسى كه حسین علیه السلام را روز عاشورا زیارت كند، بهشت براى او واجب است. در حدیث دیگرى زیارت آن روز، مانند به خون خویش غلتیدن پیش روى آن حضرت به شمار آمده است: «من زار قبر الحسین یوم عاشورا كان كمن تشحط بدمه بین یدیه.» (13)
متن زیارتنامهاى هم كه از سوى ائمه دستور به خواندن آن داده شده به «زیارتعاشورا» شهرت یافته است و خواندن همه وقت و همه روز آن، آثار و بركات زیادى دارد.
این زیارت را امام باقر علیه السلام به علقمة بن محمد حضرمى آموخته كه هر گاه خواست از دور و با اشاره آن امام را زیارت كند، پس از دو ركعت نماز زیارت، چنین بخواند: «السلام علیك یا ابا عبدالله، السلام علیك یابن رسول الله ...» (14) تا آخر، كه در كتب زیارت آمده است. این زیارت، تجدید عهد همه روزه پیرو حسین بن على علیه السلام با مولاى خویش است كه همراه با «تولى» و «تبرى» است و خط فكرى و سیاسى زائر را در برابر دوستان و دشمنان اسلام و اهل بیت، ترسیم مىكند و اعلام همبستگى و سلم و صلح با موافقان راه حسین علیه‌السلام، و اعلان جنگ و مبارزه با دشمنان حق است. «زیارت عاشورا» ولایت خون و برائت شمشیر است و تسلیم دل و یارى در صحنه است، تا عشق درونى به جهاد بیرونى بیانجامد و نفرت قلبى به برائت على برسد. زیارت عاشورا، منشور«تولى» و «تبرى» نسبت به جریان حق و باطل در همه جا و همه زمان‌هاست.
از مقدس‌ترین و با فضیلتترین زیارت‌هایى كه در فرهنگ دینى و روایات اسلامى بیان شده است، زیارت قبر سیدالشهدا علیه السلام در كربلاست و براى زیارت هیچ امامى، حتى زیارت قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله به این اندازه سفارش و دستور نیست. در احادیث، گاهى زیارت امام حسین علیه السلام از زیارت كعبه هم برتر و بالاتر به حساب آمده و براى زیارت آن حضرت، پاداشى برابر دهها و صدها حج و عمره بیان شده است و لحن روایات، به گونهاى است كه آن را براى یك شیعه در حد یك «فریضه» مىشمارد و ترك آن را ناپسند مىداند و هیچ عذر و بهانه و خوف و خطر را مانع از آن به حساب نمىآورد و ترك آن را جفا مىداند. از امام صادق علیه السلام روایت است: «زیارة الحسین بن على واجبه على كل من یقر للحسین بالامامة من الله عزوجل» (15) زیارت حسین بن على علیه السلام، بر هر كس كه او را ازسوى خداوند، «امام» مىداند واجب است.
میان عقیده به امامت و دیدار امام (چه در حال حیات و چه پس از مرگ) نوعى ملازمه است و در روایات، به این نكته اهمیت داده شده است. زیارت خائفانه سیدالشهدا هم ارج بیشتر و ثواب افزونترى دارد. این، هم نشانه تاثیر اجتماعى «زیارت» و هم میزان عشق و فداكارى «زائر» است. امام صادق علیه السلام به «ابن بكیر» كه سخن از خوف و هراس در راه زیارت سیدالشهدا مىگفت، فرمود: آیا دوست ندارى كه خداوند، تو را در راه ما ترسان ببیند؟... (16) و در حدیثى كه زراره از امام باقر علیه السلام درباره زیارت خائفانه آن حضرت مىپرسد، حضرت پاسخ مىدهد: خداوند، از هراس قیامت، ایمنش مىدارد.(17) امام صادق علیه السلام نیز به «محمد بن مسلم» كه با خوف و هراس به زیارت سیدالشهدا مىرفت، فرمود: هر چه مساله دشوارتر و پر مخاطرهتر باشد، پاداش زیارت هم به اندازه آن است و هر كس خائفانه قبر آن حضرت را زیارت كند، خداوند، هراس او را در روز قیامت، ایمن مىسازد: «ما كان من هذا اشد فالثواب فیه على قدر الخوف و من خاف فى اتیانه آمن الله روعته یوم یقوم الناس لرب العالمین...»(18) در حدیث مفصلى، امام صادق علیه‌السلام به ثواب‌هاى آن اشاره كرده، مىفرماید: كسى كه هنگام زیارت آن حضرت، دچار ستم سلطانى شود و او را در آنجا بكشند، با اولین قطره خونش، همه گناهانش بخشوده مىشود و هر كه در این راه به زندان افتد، در مقابل هر روزى كه زندانى و اندوهگین گردد، در قیامت برایش یك شادى است، و اگر در راه زیارت، كتك بخورد، براى هر ضربهاى یك حورى بهشتى است و در برابر هر درد و رنجى كه بر جسمش وارد مىشود، یك «حسنه» براى اوست. (19) و مىفرماید:«من اتى قبر الحسین عارفا بحقه غفر الله ما تقدم من ذنبه و ما تاخر» (20)؛ هر كه عارفانه قبر سیدالشهدا را زیارت كند، خداوند گناهان گذشته و آیندهاش را مىآمرزد.
آرى... براى رسیدن به كربلا، باید ارادهاى آهنین، قلبى شجاع، عشقى سوزان داشت و در این سفر، باید رهتوشهاى از صبر و یقین، پاپوشى از«توكل»، سلاحى از «ایمان» و مركبى از «جان» داشت تا به منزل رسید، چرا كه راه كربلا، از «صحراى عشق» و «میدان فداكارى» و پیچ و خم خوف و خطر مىگذرد. پاداش‌هاى زیارت كربلا نیز شگفت است. از قبیل: پاداش نبرد در ركاب پیامبر و امام عدل، اجر شهیدان بدر، ثواب حج و عمره مكرر، پاداش آزاد كردن هزار بنده و آماده كردن هزار اسب براى مجاهدان راه خدا و... (21) البته تفاوت اجر و ثواب، به معرفت زائر و كیفیت زیارت و شرایط اجتماعى هم بستگى دارد.
كربلا، از یك سو، سمبل مظلومیت اهل بیت و امامان شیعه است، از سویى دیگر مظهر دفاع بزرگ آل على و عترت پیامبر از اسلام و قرآن. توجه و روى آوردن به مزارسیدالشهدا، در واقع تكرار همه روزه و همواره حق، و یادآورى مظلومیت است. اگر كعبه و حج و نماز و جهادى هم باقى مانده است، به بركت شهید عاشوراست كه احیاگر دین شد و اسلام، تا همیشه مدیون «ثارالله» است. خصومت دشمنان اسلام نیز با حسین علیه السلام و مرقد او، از همینجاست. زیارت آن حضرت، همیشه با سختى و هراس و موانع، رو به رو بوده است. شوق زیارت كربلا، از آغاز در دل شیعیان حق طلب و انسان‌هاى آزاده و فضیلتخواه بوده است. شیفتگان سیدالشهدا در این راه حاضر به بذل جان و مال و دست و پا بودهاند و«راه بسته كربلا» همیشه چون حسرتى بر دل شیعه بوده است، چه در دوره امویان و عباسیان، چه در عصر حكومت بعثیان و در تاریخ معاصر، آرزوى «باز شدن راه كربلا» همواره چون مشعلى در دل عاشقان حسین علیه السلام روشن بوده و تلخی‌هاى هجران را با این «امید» تحمل مىكردهاند. زائر حسین علیه السلام، عاشقى از خود گذشته است و زیارت كربلا، عبادتى خدایى و ملكوتى.(22) هر گاه خواستى حسینعلیه السلام را زیارت كنى، با حالتى اندوهگین و پر رنج، خاكآلوده و پژمرده، گرسنه و تشنه زیارت كن...(در حدیث دیگرى است كه:) چون حسین بنعلى اینگونه به شهادت رسید. (23) به قول حافظ:
| نیازمند بلا، گو رخ از غبار مشوى |
| كه كیمیاى مراد است، خاك كوى نیاز | |
غبار راه زیارت كربلا، خود، طراوت و پاكى است و این آشفتگى و افسردگى، نشاط روح عاشق است.
| از شیشه غبار غم نمىباید شست |
| و ز دل، رقم «الم» نمىباید شست | |
| پایى كه به راه عشق شد خاك آلود |
| با آب حیات هم نمىباید شست (24) | |
زیارتنامهاى است كه به امام زمانعلیه السلام نسبت داده شده و شیخ طوسى با سندهاى خود آن را روایت كرده است. به این صورت كه در سال 252 هجرى از ناحیه مقدس حضرت حجت «عج» این روایت به دست شیخ محمد بن غالب اصفهانى صادر شده است. متن زیارت، خطاب به سیدالشهدا و شهداى كربلاست و نام یكایك آنان، اغلب با ذكر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامى قاتلان آن شهدا در آن آمده است. آغاز زیارت، اینگونه است: «السلام علیك یا اول قتیل من نسل خیر سلیل...» متن زیارت، در كتاب اقبال سید بن طاووس، ص 573 و نیز در بحارالانوار، ج 98، ص 269 نقل شده است. زیارت رجبیه نیز مشتمل بر اسماء شهداست كه در بحار(ج 98، ص 340) ذكر شده است. در این زیارت، به برخى حوادث پس از شهادت امام حسینعلیه السلام و اوضاع كربلا و اهل بیت و ذوالجناح و سراسیمه شدن عترت پیغمبر در آن صحرا نیز اشاره شده است. (25)
به متنى كه هنگام زیارت مرقد پاك امام حسین علیه السلام و هر یك از امامان معصوم و ذریه پاك پیامبر و شهداى اهل‌بیت خوانده مىشود، و به دعایى كه به عنوان تشرف باطنى براى ائمه و امامزادگان مىخوانند و حاوى سلام و درود زائر نسبت به مدفون در آن مرقدهاست؛ زیارتنامه گویند .
از آنجا كه «زائر» را ادب و معرفت شرط است، پس سخنى كه هنگام زیارت بر زبان مىآورد، باید والا و عارفانه و مؤدبانه باشد. هر زائر مىتواند از پیش خود و به زبان خود، جملاتى و نیایش و دعایى را به عنوان زیارتنامه بخواند، ولى در منابع ما، متونى به نام «زیارتنامه» نقل شده كه سند آنها به ائمه مىرسد و به عنوان «زیارت‌هاى ماثوره» شناخته مىشود. علماى دین، كتب متعددى به صورت مجموعههاى زیارات، تدوین كردهاند، كه آمیختهاى است از زیارت‌هاى مستند و منقول از معصومین و زیاراتى كه انشاى علماى بزرگ است. در این میان، آنچه از ائمه نقل شده، بسیار است، همچون زیارت‌هاى: امین الله، جامعه كبیره، وارث، عاشورا و زیارت اربعین. كتاب‌هاى دعا و زیارات نیز بسیار است، همچون: مصباح المتهجد، مفاتیح الجنان، مزار، بحارالانوار(جلد زیارات) .
دقت در مضامین و محتواهاى زیارتنامهها بسیار مفید است. مفاهیم كلى كه در زیارات دیده مىشود، بسیار است، از جمله: محبت، مودت، موالات، اطاعت، صلوات، سلام، عهد، شفاعت، توسل، وفا، دعوت، نصرت، تسلیم، تصدیق، صبر، تولى و تبرى، مواسات، نماز، زكات، زیارت، تبلیغ، وراثت، مساعدت، معاونت، سعادت، رضا، خونخواهى، جنگ و صلح، امر به معروف و نهى از منكر، تقرب به خدا، برائت از دشمنان، ولایت، فوز، نصیحت، جهاد، فدا شدن و... دهها عنوان و مفهوم كلى كه از مطالعه فقرات زیارتنامهها برمىآید. اوصافى كه در زیارتنامهها آمده، برخى كلى و قابل انطباق بر همه ائمه و معصومین است، و برخى هم به تناسب وضعیت زندگى و شهادت امام خاص یا امامزاده و شهید بخصوصى به كار رفته است. محورهاى كلى مفاهیمى كه در زیارتنامهها آمده است، مىتواند اینگونه فهرست شود:
-مسائل اعتقادى، توحید، نبوت، صفات خدا...
-شناخت ائمه، اوصاف، فضایل و مقاماتشان.
-تاریخ زندگى و عملكرد اولیاء دین و مظلومیت هایشان.
-پیوندهاى «ولایى» بین زائر و پیشوا و همسویى در فكر و موضع و عمل و اقدام.
-افشاگرى بر ضد ستمگران حاكم و جنایت هایشان نسبت به طرفداران «حق» و طالبان «عدل».
-تولى و تبرى، شفاعت، توسل، دعا و... معارفى از این قبیل.
-طرح آرمان‌هاى والا و خواستههاى متعالى و نیازهاى برتر.
-و برخى موضوعات دیگر.
در واقع، یك سرى معارف دینى و ارزش‌هاى مكتبى و فضایل رفتارى در قالب فقرات زیارتنامه، از طریق ائمه به شیعیان و زائران آموخته شده است. زیارتنامهها، نوعى اعلام مواضع اعتقادى، اخلاقى و سیاسى است كه توسط زائر، در مقدس‌ترین مكان‌ها، با زبانى رسا ابراز مىشود.
«سلام»ها و «لعن»ها، محور عمده دیگرى در زیارتنامههاست، به خصوص آنچه به شهداى عاشورا مربوط مىشود. سلام به امام و پیامبر و شهید مورد زیارت، و لعنت به دشمنان، ظالمان، غاصبان، شریكان جور، همدستان ظالم، راضیان به ستم، و زمینه سازان ظلم.
«حب و بغض»، جلوه دیگرى از اصل مهم «تولى» و «تبرى» است كه با عبارات مختلف در زیارتنامهها آمده است، از سادهترین شكل آن كه حالت قلبى است، تا شدیدترین صورت برونى آن كه با عنوان «حَرب» و «سِلم» مطرح شده است. «بیعت»، عنصر دیگرى در زیارتنامههاست؛ پیمان و میثاق زائر با امام و شهدا. «جهاد»، محتواى زنده دیگرى در راستاى عملكرد اولیاء خداست. مثلا در مورد پیامبر خدا، امیرالمؤمنین، حمزه سید الشهدا، امام حسن، امام حسین، شهداى احد، شهداى كربلا و... تعبیر «جهاد» به كار رفته است، با خطاب‌هایى چون: «جاهدت فى سبیل الله، جاهدت فى الله حق جهاده، جاهدت الملحدین ...» و «شهادت»، از جلوههاى بسیار روشن فرهنگ عاشوراست كه در زیارتنامهها دیده مىشود.
فرهنگ شهادت و نیز شهادت طلبى، در جا به جاى زیارت‌هاى ماثوره دیده مىشود.
كشته شدن در راه خدا و بر منهاج رسول الله و دین حق و سعادتمند شدن در سایه شهادت، و طرح جدى این مسائل، معارضه با تبلیغات دشمنانى است كه شهداى كربلا و سیدالشهدا را یاغى بر خلیفه و "خارجى" معرفى مىكردند. در زیارتى كه امام هادى علیه السلام آموزش داده است، مىخوانیم: «اشهد انك و من قتل معك شهداء احیاء».
در زیارتنامههاى متعدد و نیز ادعیه گوناگون، از خواستههاى زائر، توفیق قیام و خونخواهى در ركاب «قائم» علیه السلام است. این القاء فرهنگ شهادت طلبى در جان و اندیشه شیعه است:«و ان یرزقنى طلب ثاركم مع امام هدى ظاهر...» (زیارت عاشورا) و در زیارت جامعه، اعلام حمایت و نصرت نسبت به امام زمان «عج» است:« نصرتى معدة لكم و مودتى خالصة لكم.»
در زیارت شهداى كربلا، تعبیراتى از این قبیل دیده مىشود: اصفیاء، اولیاء، اوداء، انصار، و نشان‌دهنده ارزش گذارى به صفاتى چون برگزیدگى، ولایت، مودت و نصرت در قاموس كربلاست. همچنین، تقرب به خدا و رسول و ائمه، با برائت از دشمنان خدا حاصل مىشود. این نیز جهت‌گیرى خاص اجتماعى- مكتبى زائر را مىرساند. (26)
پی نوشت ها:
1-بحارالانوار، ج 98،(بیروت) ص 329/ المزار، شیخ مفید، ص 53.
2-مفاتیح الجنان، زیارت اربعین.
3-منتهى الآمال، ج 1، حوادث اربعین/ نفس المهموم، ص 322/ بحارالانوار، ج 98، ص 328.
4-بحارالانوار، ج 98، ص 28/ المزار، شیخ مفید، ص 30.
5-همان، ص 16.
6-همان، صص 52 و 8 .
7-اسرار الشهادة، فاضل دربندى، ص 136،(چاپ سنگى) .
8-شرح مبسوط ماجرا در كتاب «انتفاضة صفر الاسلامیه» از رعد الموسوى آمده است.
9-كلیات صائب تبریزى، غزل 1523.
10-بحارالانوار، ج 98(بیروت) ص 336، مفاتیح الجنان، ص 438.
11-به بحث تحلیلى و مقایسهاى بین این دو متن، و نیز میزان صحت و استناد این دو زیارت در كتاب «انصار الحسین»، محمد مهدى شمس الدین، مراجعه كنید.
12-كامل الزیارات، ص 174/ المزار، شیخ مفید، ص 52.
13-همان (كامل الزیارات).
14-همان، ص 176/ بحارالانوار، ج 98، ص 291.
15-وسائل‌الشیعه، ج10، ص 346/ امالى صدوق، ص 123/ در «مزار» شیخ مفید، ص 26 چنین است (از امام باقرعلیه السلام): مروا شیعتنا بزیارة قبر الحسین بن على علیه السلام فان اتیانه مفترض على كل مؤمن یقر للحسین علیه السلام بالامامة من الله عزوجل.
16-همان، 345/ بحارالانوار، ج 98، ص 11.
17-كامل الزیارات، ص 125/ وسائل الشیعه، ج 10، ص 356.
18-وسائل الشیعه، ج 10، ص 357/ بحارالانوار، ج 98، ص 11/ كامل الزیارات، ص 127.
19-كامل الزیارات، ص 124(نقل به تلخیص).
20-امالى صدوق، ص 197.
21-در منابعى همچون: كامل الزیارات، وسائل الشیعه، بحارالانوار، ثواب الاعمال و... احادیثش آمده است.
22-وسائل الشیعه، ج 10، ص 414.
23-بحارالانوار، ج 98، ص 142.
24-مشفقى دهلوى.
25-براى تحقیق پیرامون سند این زیارت و صحت آن، ر.ك:«انصار الحسین»، صص 146 تا 162. در ضمن، در ج 45، بحارالانوار، ص 65 نیز این زیارت آمده است.
26-براى مطالعه در تحلیل محتوایى زیارتنامهها، ر.ك: مقالات زیارت در مجله «پیام انقلاب». سال 1365. از شماره 172 تا 181.
لینك مقالات مرتبط:
-
مثل اعلای انسانیت-
گریه بر عطش یا آگاهی بر هدف ؛ كدامیك؟-
قیام جاودانه-
شرحی بر زیارت اربعین-
اربعین در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام-
تحلیل مبناى تاریخى اربعین حسینى-
عاشورا و نیازهاى امروز
