جایگاه آراستگی در اسلام امام علی علیه السلام فرمودند : هر یک از شما براى برادرى كه به دیدنتان آید خود را بیارائید چنانكه براى بیگانه‏اى مایلید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت مى‏كنید. انسان به اقتضای فطرت خویش، میل به زیبایی و جمال داشته و جویای پاکیزگی، زیبایی و آراستگی است و از ژولیدگی، پلیدی و پریشانی نفرت دارد. در عصر ما با وجود پیشرفت بسیار علم و تمدن هنوز برخی از زوایای دینمان برای پیروانش ناشناخته مانده و افرادی از روی ناآگاهی و به گمان اینکه در دین اسلام دستوراتی در زمینه آراستگی ظاهر وجود ندارد به دنبال الگوهای فاسد و مدهای عجیب غربی می روند. از آن جا که دین مقدس اسلام بر اساس فطرت الهی بنا شده است بر امر آراستگی ارزش بسیاری قائل شده و به پیروانش دستور می‏دهد که خود را همواره پاکیزه نگاه دارند و به ویژه در برخورد با دیگران، در این امر دقت بیشتری داشته باشند. تعریف آراستگی: آراستگی یعنی آراسته بودن و عمل آراسته از نظر لغوی به معنای زینت دادن و تزیین كردن است . اما معانی دیگر مانند منظم و مرتب بودن ، هماهنگ بودن و آماده و مهیا بودن نیز برای آن گفته شده است.[1] جایگاه آراستگی در مورد جایگاه آراستگی همین جمله کافیست که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « إِنَّا زَینَّا السَّمَاءَ الدُّنْیا بِزِینَةٍ الْكَوَاكِبِ »[2] ؛ ما آسمان نزدیک [= پایین‌] را با ستارگان آراستیم. همانطور که ازاین آیه استفاده می شود خداوند ستارگان را زینتهای آسمان قرار داده و از آن با عنوان نعمت یاد می كند.بنابراین زینت فی نفسه امری مذموم و ناپسند نیست. لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است. همچنین بهره گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته و آنها را به آراستگی فرا می‏خواند و نظر کسانی را که به غلط، آراستگی و زینت را با دین و آموزه‏های ناب آن در تضاد می‏پندارند، مردود می‏شمارد: « قُل مَنْ حَرَّمَ زینةَ اللّه‏ِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مَنِ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ امَنُوا »[3]. «ای رسول! بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‏های پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو این برای کسانی است که ایمان آورده‏اند.» خداوند متعال دوست دارد كه بنده‏اش چون به سوى برادران خود بیرون می رود خود را براى‏آنها منظم كند و خود را بیاراید و زیبا سازد در سیره پیامبر خدا صلی الله ‏علیه ‏و‏ آله آمده است که هرگاه ایشان قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی را داشت، موی سر خود را شانه می‏زد، سر و وضع خود را مرتب می‏کرد، خویشتن را می آراست و برای آنکه تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‏نگریست. وقتی سبب این کار را می‏پرسیدند، می‏فرمود: «اِنَّ اللّه‏َ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذا خَرَجَ إِلی إخْوانِهِ أَنْ یَتَهَیّاَ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ »[4]. خداوند متعال دوست دارد كه بنده‏اش چون به سوى برادران خود بیرون می رود خود را براى‏آنها منظم كند و خود را بیاراید و زیبا سازد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) كه خود در غایت زهد و ساده زیستی بود، هرگز سهل‌انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمی‌دانست. روایتی از آن حضرت نقل شده كه نشان می‌دهد رفاقت و صمیمیت و خویشاوندی نباید باعث كوتاهی در این امر شود. آن حضرت فرمود: « لِیتَزَینَ اَحَدُكُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ كما یتَزَینَ لِلْغَریبِ الَّذی یحِبُّ أَنْ یراه فی احسن الهَیئة .»[5] هر یک از شما براى برادرى كه به دیدنتان آید خود را بیارائید چنانكه براى بیگانه‏اى مایلید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت مى‏كنید. البته باید به این نكته هم توجه داشت كه در این امر نباید از حد افراط و تفریط بیرون رفت. از اینرو، مرزهایی برای آن بیان شده است، مثلا در فقه پوشیدن لباس شهرت، خود را در پوشش، شبیه كافران در آوردن و پوشش، با هدف فتنه‌انگیزی و ... جایز دانسته نشده است. بر این اساس، همان طور كه آراستگی حلال و شایسته موجب استحكام و ایجاد نشاط و سلامت در ارتباطها می‌شود، آراستگی ناشایست و حرام، با این امور منافات دارد و موجب مفسده برای فرد و جامعه می‌شود. انواع آراستگی: آراستگی به دو نوع است: آراستگی باطنی(روحی) و ظاهری. الف: آراستگی روحی قبل از پرداختن به آراستگی جسمی و ظاهری از منظر معصومان، به پاكیزگی روح و آراستن باطن در كلام آن بزرگواران می‌پردازیم. آراستگی روح را به سه بخش می‌توان تقسیم كرد: 1- آراستگی اندیشه: این آراستگی را می‌توان به سه زینت اساسی خلاصه كرد: علم، حكمت و ادب. علم : امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: « الْعِلْمُ زَینُ الْأَغْنِیاءِ وَ غِنَى الْفُقَرَاء »[6] دانش، زینت دهنده ثروتمندان است( منظور از ثروتمندان یعنی كسانی كه علم دارند) و بی‌نیاز كننده فقرا (یعنی كسانی كه علم ندارند و جاهل هستند). در حدیثی دیگر فرمود: « الْعِلْمُ أَشْرَفُ حِلْیةٍ وَ عَطِیة » [7]؛ دانش والاترین و بلندترین زیور و هدیه (بخشیده شده) است. حكمت: « عَلَیكَ بِالْحِكْمَةِ فَإِنَّهَا الْحِلْیةُ الْفَاخِرَة »[8] ؛ فراگیر حكمت را پس بدرستى كه آن زیوری است فاخر. مراد از حكمت، «علم راست و كردار درست است» و فاخر، هر چیز نفیس و نیكوئیست. ادب: امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرماید: « حُسْنُ الْأَدَبِ زِینَةُ الْعَقْل‏ »[9] ؛ ادب نیكو ، زیور و زینت خرد و عقل است. 2- آراستگی گفتار : در این باره بحث فراوانی وجود دارد، اما خلاصه‌ای از آن را بیان می‌كنیم. منظور از آراستگی در گفتار، دروغ نگفتن، ناسزا نگفتن، دشنام ندادن، غیبت نكردن، تهمت نزدن، آبرو نریختن و غیر اینهاست. چاره همه این گناهان سكوت است. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: « الصَّمْتُ كَنْزٌ وَافِرٌ وَ زَینُ الْحَلِیمِ وَ سَتْرُ الْجَاهِل‏ »[10] سكوت گنجى است فراوان و زینت شخص حلیم و بردبار و پوششى است براى جاهل و نادان‏. سخاوت دوستى را كسب می كند؛ یعنى باعث مى‏شود كه مردم با او دوست شوند و خوییها و خصلتها را زینت و آرایش مى‏دهد 3- آراستگی رفتار: منظور از آراستگی در رفتار، انصاف، وفا و بردباری، سخاوت و ... است. در این زمینه روایات فراوانی هست. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: « رَأَیتُ الْوَفَاءَ یزَینُ الرِّجَال‏ »[11] ؛ چنین است كه وفا، مردان را زینت می‌دهد. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: « زَینُ الْمُصَاحَبَةِ الِاحْتِمَال‏ »[12] زینت مصاحبت، تحمل كردن است؛ یعنى تحمل كردن بى‏ادبیهای مصاحب (دوست) یا تحمل دیون و اخراجات و مؤنات او هر گاه و هرزمان که محتاج باشد. همچنین امیرمؤمنان (علیه السلام) می‌فرماید: « السَّخَاءُ یكْسِبُ الْمَحَبَّةَ وَ یزَینُ الْأَخْلَاق‏ » [13]؛ سخاوت دوستى را كسب می كند؛ یعنى باعث مى‏شود كه مردم با او دوست شوند و خوییها و خصلتها را زینت و آرایش مى‏دهد. ب: آراستگی ظاهری 1- پاكیزگی عمومی: پاكیزگی گذشته از تأثیر بسزایی كه در سلامت شخصی و اجتماعی انسان دارد، موجب دلپذیری و جلب نظر بیننده می‌شود، بلكه یكی از خواسته‌های فطری انسان است و با سرشت انسان آمیخته شده است. پیامبر اكرم(ص) می‌فرماید: « النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان‏ » [14]؛ پاكیزگی جزئی از ایمان است. یعنی یكی از نشانه‌های مؤمن، پاكیزگی و آراستگی است. امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید: « مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیاءِ التَّنَظُّف‏ » [15]؛ پاكیزگی از اخلاق انبیاست. در بعضی از روایات به موارد خاص نظافت اشاره شده است. امام صادق (علیه السلام) در قسمتی از حدیث خود می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یكْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً- أَحَبَّ أَنْ یرَى عَلَیهِ أَثَرَهَا- قِیلَ وَ كَیفَ ذَلِكَ قَالَ ینَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یطَیبُ رِیحَهُ- وَ یحَسِّنُ دَارَهُ وَ یكْنُسُ أَفْنِیتَهُ- حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ ینْفِی الْفَقْرَ- وَ یزِیدُ فِی الرِّزْقِ »[16] همانا خدا دوست دارد زیبائى و زیبا نمائى را و زشت می¬دارد بدحالى و بدنمائى را. زیرا خدا عزوجل چون نعمتى به بنده دهد دوست دارد اثرش را در او بیند، گفته شد، چگونه؟ فرمود: جامه خوب و پاكیزه و بوى خوش بزند و خانه خوب و گرد و غبار خانه را جاروب كند، تا اینكه چراغ را پیش از غروب خورشید روشن كند كه فقر را ببرد و روزى را بیفزاید. در حدیثی از قول پیامبر اكرم(ص) در مورد شخصی آلوده چنین آمده است : « اِنّ اللهَ تَعالی یبغِضُ الوَسِخَ و الشَعِثَ » [17]؛ خداوند متعال شخص آلوده و ژولیده را دشمن می‌دارد. 2- رسیدگی به موی سر: موی سر یكی از جلوه‌گرترین اجزای بدن است. زیبایی رو و صورت با موی سر جلوه پیدا می‌كند مخصوصاً در نزد بانوان. اگر فردی صورت، ابرو، چشم، لب و بینی زیبا داشته باشد ولی موی سر نداشته باشد، آن زیبایی جلوه نمی‌كند و چه بسا آن فرد را زشت نشان دهد. به همین دلیل، امامان معصوم(علیهم السلام) سفارش‌هایی درباره موی سر بیان كرده‌اند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: « إِنَّ مِنْ أَجْمَلِ الْجَمَالِ الشَّعْرَ الْحَسَن‏ » [18] ؛ از زیباترین زیبایی‌ها، موی نیكو و قشنگ است. در جای دیگر می‌فرماید: « الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ كِسْوَةِ اللَّهِ فَأَكْرِمُوه‏ » [19]؛ موى خوب و زیبا یك پوشاك خدائیست پس آن را گرامى دارید. حضرت امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود: « إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یحِبُّ الْجَمَالَ وَ یحِبُّ أَنْ یرَى أَثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَى عَبْدِه‏ » [20] خداوند جمیل است و جمال را دوست دارد و دوست دارد آثار نعمت خود را بر بنده‏اش ببیند. پی نوشتها : [1] - معین، محمد؛ فرهنگ فارسی معین، تهران، امیر کبیر، 1360، چاپ چهارم، ج 1، ص 39. [2] - صافات/6 [3] - اعراف/32 [4] - محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377، چاپ اول، ج2، ص774. و سنن النبی ج1 ص 43 [5] - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار ، تهران ، دارالكتاب اسلامیه ، 1364 ، نوبت دوم، ج‏10، ص 91. [6] - عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378،چاپ دوم، ص42. [7] - همان، ص281. [8] - همان، ص58. [9] - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج 78، ص80 و ج‏74، ص 112 [10] - همان، ج‏68 ص274 [11] - همان، ج47، ص32. [12] - عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378،چاپ دوم، ص420 [13] - همان، ص378 [14] - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج21، ص257 و ج‏59 ص289 [15] - همان، ج75، ص 335 [16] - همان، ج‏73، ص176 [17] - نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده،تهران، بدرقه جاویدان،1385، چاپ هفتم، كلمات قصار، ص 304 [18] - كلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الكافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف،1401، چاپ چهارم، ج‏2 ص615 [19] - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار ، تهران ، دارالكتاب اسلامیه ، 1364 ، نوبت دوم، ج‏73، ص113 [20] - محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377، چاپ اول، ج2، ص772. و المتقی الهندی؛ کنزالعمال، بیروت لبنان، موسسه الرساله، 1399هـ، چاپ پنجم، ج ، ص، حدیث17166. بخش قرآن تبیان منبع : اسلام پدیا