تا همین چند هفته پیش، حوالی ساعت ۸ شب، اطراف میدان آزادی تهران پر بود از آدم‌هایی که منتظر ماشین‌های عبوری بودند؛ زنان و مردانی که ماشین‌های شخصی را برای مسیرهایی چون اسلامشهر، کرج یا شهرقدس انتخاب می‌کردند. اما حالا، بعد از حادثه تلخ رخ‌داده برای الهه حسین‌نژاد؛ دیگر از آن شلوغی همیشگی کنار خیابان خبری نبود. میدان آزادی خلوت شده؛ زن‌هایی که تا دیروز برای رسیدن به خانه به دلیل نبود تاکسی یا اتوبوس چاره‌ای جز سوار شدن به ماشین‌های شخصی نداشتند، حالا ترجیح می‌دهند از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنند یا مسیرشان را عوض کنند، حتی اگر هزینه و زمان بیشتری بپردازند.
تغییر رفتار راننده‌ها و مسافران
حادثه‌ی رخ‌داده باعث تغییر رفتار چشمگیر میان رانندگان و مسافران شده است. گفتگو با رانندگانی مانند علی، راننده‌ی جوان تازه‌کار، و آقا رضا، پدری با دو دختر دانشجو، نشان می‌دهد که اعتماد پیشین جایش را به احتیاط و نگرانی داده است. از ارسال لوکیشن برای خانواده گرفته تا عکس‌گرفتن از پلاک خودرو، همه نشانه‌هایی از واکنش اجتماعی به تجربه‌ی تلخ اخیر است. این واکنش‌ها گرچه از ترس ناشی شده‌اند، اما در عین حال، بازتابی از تلاش جمعی برای بازسازی حس امنیت‌اند.
گفت‌وگو با علی؛ راننده اول
در دو شب پیاپی، با دو راننده متفاوت هم‌مسیر شدم. هر دو اهل گفت‌وگو بودند و وقتی حرف را کشیدم به اعتماد عمومی بعد از آن اتفاق، حرف‌هایی زدند که شنیدنش از زبان آنها، چیزی فراتر از تحلیل‌های شبکه‌های اجتماعی بود. علی، پسر جوانی که تازه دوره سربازی‌اش را تمام کرده و حدود پنجاه روز است که در یکی از تاکسی‌های اینترنتی فعال شده، می‌گوید: «الان خیلی‌ها قبل از اینکه سوار بشن می‌گن لوکیشن رو برای مادرم یا شوهرم فرستادم. بعضی‌ها خودشون می‌گن که یه نفر داره مسیر رو چک می‌کنه. منم همیشه می‌گم خیالت راحت، مثل خواهر و مادر خودم هستی. چه فرقی داره؟»
او که از شنیدن ماجرای الهه به‌شدت ناراحت است، ادامه می‌دهد: «وقتی شنیدم جنازه‌ش رو پیدا کردن و قاتل مسافرکش بوده، باورم نمی‌شد. گفتم یعنی هنوز آدم‌هایی هستن که همچین کاری بکنن؟ اون دختر طفل معصوم آخه چه گناهی داشت؟ آدم دلش نمیاد یه پرنده رو بکشه، بعد بعضیا اینطوری...»
تجربه آقا رضا؛ دل‌نگرانی برای دخترانش
شب بعد، سوار ماشینی شدم که راننده‌اش مردی میانسال بود. توضیح دادم خبرنگار هستم و وقتی حرف را به اتفاق اخیر کشاندم، معلوم بود او هم دل‌نگران شده. گفت: اسمش رضا است و پنج سالی می‌شود با همین برنامه‌ها مسافرکشی می‌کند. وقتی صحبت از فضای جامعه پس از مرگ الهه شد، گفت: «من خودم دو تا دختر دارم که دانشگاه می‌رن. از اون روز هی بهشون می‌گم اگه شد خودم می‌برمتون، نشد با مترو و اتوبوس برین. ولی خب همیشه نمی‌شه. این اپ‌ها لااقل یه جاهایی امنیت دارن، برای مسافر و برای ما.»
او درباره ابزارهایی که داخل اپلیکیشن برای افزایش امنیت سفر گذاشته شده توضیح داد: «مثلاً اگه مسافر دکمه‌ی امنیت سفر رو بزنه، یه اعلان برای من میاد که حواسم جمع باشه. پشتیبانی هم که در جریان قرار می‌گیره. اگه هیچ مسافری تا حالا تو ماشینت از این امکان استفاده نکرده باشه، برای راننده امتیاز و پاداش جدا در نظر می‌گیرن.»
او تأکید می‌کند که پس از حادثه، رفتار مسافران به‌ویژه در سفرهای شب به‌وضوح تغییر کرده است: «خیلی وقت‌ها خانواده‌ها پشت تلفن می‌پرسن: رسیدی؟ کجایی؟ یا لوکیشن بفرست. حتی دیدم یکی از مسافرها قبل از سوار شدن، از پلاک عکس گرفت. این نشونه‌ی بی‌اعتمادی نیست، نشونه‌ی احتیاطه. اتفاقاً خوبه، من ناراحت نمی‌شم.»
مسئولیت با پلتفرم است؛ نظارت یا رهاسازی؟
حادثه الهه حسین‌نژاد، بار دیگر موضوع امنیت سفر با تاکسی‌های اینترنتی را به صدر بحث‌ها آورد. شرکت‌هایی مانند اسنپ و تپسی که بخش بزرگی از حمل‌ونقل شهری را در دست دارند، چه نقشی در حفظ امنیت مسافران ایفا می‌کنند؟
منتقدان معتقدند که سیستم بررسی سوابق راننده‌ها به اندازه کافی دقیق و کامل نیست و نظارت بر عملکرد راننده‌ها در طول سفر، به اندازه‌ای که باید جدی گرفته نمی‌شود. به گفته برخی از کاربران و کارشناسان، فقدان شفافیت در عملکرد این پلتفرم‌ها و نبود راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از سوء رفتار، باعث ایجاد فضای ناامنی شده است.
از سوی دیگر، برخی مسئولان این شرکت‌ها در پاسخ به انتقادها می‌گویند که امکاناتی مانند دکمه اضطراری، سیستم‌های رصد لحظه‌ای سفر و تیم‌های پشتیبانی ۲۴ ساعته فراهم شده‌اند تا امنیت مسافران تضمین شود. آنها همچنین بر افزایش آموزش و نظارت بر رانندگان تأکید دارند و معتقدند که به‌روزرسانی‌های مداوم نرم‌افزاری و بهبود فرآیندهای استخدامی در دستور کار است.
با این حال، تجربه‌های عینی و روایت‌های راننده‌ها و مسافران نشان می‌دهد که هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به شرایطی که همه احساس امنیت کامل داشته باشند، وجود دارد. این نکته، مسئولیت جدی شرکت‌های پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی را بیش از پیش برجسته می‌کند تا نه تنها امکانات و ابزارهای امنیتی خود را بهبود بخشند، بلکه فرهنگ‌سازی و پاسخگویی به نگرانی‌های کاربران را به اولویت‌های اصلی خود تبدیل کنند.
پیام شما به ما