اعتیاد به خودارضایی با پورن به‌طور رسمی در منابع علمی و در سازمان بهداشت جهانی (WHO) ذیل اختلالی به نام «اختلال رفتار جنسی جبری» طبقه‌بندی می‌شود که در نسخه‌ یازدهم طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها (ICD-۱۱) تعریف شده [۱]. بر اساس این تعریف، اعتیاد به خودارضایی با پورن به معنای ناتوانی مکرر در کنترل امیال یا رفتارهای جنسی است که شامل مصرف وسواس‌گونه‌ پورنوگرافی و خودارضایی‌های تکرارشونده می‌شود، به‌گونه‌ای که این رفتارها به‌رغم آگاهی از پیامدهای منفی (مثل آسیب به روابط، کار یا سلامت روان) ادامه پیدا می‌کنند.

معیارهای تشخیص شامل این است که: (۱) فرد بارها تلاش کرده رفتار را کنترل یا متوقف کند ولی شکست خورده، (۲) رفتار باعث مشکلات جدی در زمینه‌های مختلف زندگی می‌شود، (۳) فرد همچنان به این رفتار ادامه می‌دهد حتی زمانی که از آسیب‌های آن آگاه است، و (۴) این الگو حداقل ۶ ماه به صورت پایدار ادامه داشته باشد. صرف تعداد دفعات بالای خودارضایی یا تماشای پورن (مثلاً چند بار در هفته) به تنهایی ملاک تشخیص نیست؛ ناتوانی در کنترل و پیامدهای منفی عینی اصل اساسی در تشخیص به شمار می‌آید [۲].

علاوه بر این، مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که مصرف مشکل‌ساز پورن می‌تواند تغییراتی مشابه با اعتیاد به مواد ایجاد کند، از جمله کاهش ماده خاکستری در قشر پیش‌پیشانی (ناحیه کنترل رفتار) و افزایش حساسیت مغز به محرک‌های جنسی [۳]. شدت این تغییرات بسته به میزان مصرف، سن شروع و ویژگی‌های فردی متفاوت است.

مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهند که مصرف پورنوگرافی در پسران به‌طور قابل توجهی بیشتر از دختران است؛ به طوری که بین ۷۰–۸۰٪ پسران نوجوان و ۳۰–۴۰٪ دختران نوجوان مصرف منظم پورن دارند (۳). در بررسی‌های fMRI نیز کاهش حجم ماده خاکستری در مرکز خودتنظیمگری مغز در مردان مصرف‌کننده مزمن پورن ۴٪ بیشتر از گروه مردانی که پورن مصرف نمی کرده اند گزارش شده است (۲). از نظر رفتاری، در یک مطالعه روی دانشجویان، ۱۲.۲٪ پسران در مقابل ۳.۱٪ دختران معیارهای اعتیاد به پورن را داشتند [۴].

مطالعه‌ای در ایران (BMC Psychology, ۲۰۲۴) روی ۴۵۰ دانشجو نشان داد که ۳۹٫۶٪ از دانشجویان در سال پورن دیده‌اند؛ این آمار در میان مردان ۵۱٫۷٪ و در میان زنان ۳۳٫۶٪ بود. همچنین، ۱۷٫۴٪ از مردان در برابر ۵٫۶٪ از زنان معیارهای مصرف مشکل‌زا را داشتند [۵]. این ارقام نشان می‌دهد که پسران ۳ برابر بیش از زنان در معرض اعتیاد به پورن هستند و بیشتر به خودارضایی مداوم و پرخطر گرایش پیدا می‌کنند. متأسفانه، بسیاری از پسران نشانه‌های این اعتیاد زیان‌آور را نمی‌شناسند یا انکار می‌کنند و از آثار مخرب آن بر سلامت روان، روابط و آینده‌شان آسیب می‌بینند.

منابع :

1. World Health Organization. ICD-۱۱ Classification of Compulsive Sexual Behaviour Disorder, ۲۰۱۹.
2. Kühn, S. & Gallinat, J. (۲۰۱۴). Brain Structure and Functional Connectivity Associated With Pornography Consumption: The Brain on Porn. JAMA Psychiatry.
3. Carroll, J.S., et al. (۲۰۰۸). Generation XXX: Pornography acceptance and use among emerging adults. Journal of Adolescent Research.
4. Grubbs, J. B., et al. (۲۰۱۹). Internet pornography use and sexual problems: A population-based study of emerging adults. Psychology of Addictive Behaviors.

د BMC Psychology (۲۰۲۴). Problematic Pornography Use in Iranian University Students: Prevalence and Predictors