به اين کاوشگر کمک کنيد

کاوشگر فروسرخ ديد گسترده يا وايز، تازه‌ترين تلسکوپ فضايي ناسا است که آذرماه گذشته براي نقشه‌برداري از کل آسمان در طيف فروسرخ به فضا فرستاده شده است. اين تلسکوپ کار رصدي خود را از اواخر دي ماه 1388 رسما آغاز کرد. اما در همين مدت کوتاه موفق شد حدود 16 سيارک ناشناخته را در نزديکي مدار زمين شناسايي کند. اين اجرام تازه شناخته شده  کمتر از يک دهم نوري را که از خورشيد دريافت مي‌کنند، بازتاب مي‌دهند. 

همين موضوع مشاهده آن‌ها را از زمين ناممکن ساخته بود. يکي از اين اجرام به تيرگي آسفالت تازه است و اين يعني تقريباً بازتابشي در کار نيست. اما همين امر باعث شده است که اجرام مورد نظر ما تقريباً تمام انرژي دريافتي را جذب نمايند. بنابراين از نگاه تلسکوپ فضايي فروسرخ وايز بسان ستاره‌اي درخشان، نوراني به نظر مي‌رسند.

بسياري از اين سيارک‌هاي تاريک در مدار‌هايي به دور خورشيد گردش مي‌کنند که در مقايسه با صفحه دايره‌البروج که زمين، ديگر سيارات و اغلب سيارک‌ها درون آن حرکت مي‌کنند، بسيار کج است. به همين دليل است که تلسکوپ‌هاي جستجوگر سيارک‌ها که معمولا در صفحه زمين به جستجو مي‌پردازند، غالبا اين اجسام را نمي‌بينند. خوشبختانه اين اجسام جديد در تابش‌هاي فروسرخ روشن ديده مي‌شوند، زيرا در اين محدوده نور بيشتري را جذب کرده و گرم مي‌شوند. اين مسئله مشاهده آن‌ها را براي وايز بسيار آسان مي‌کند.

اما داستان کشف خرده‌سيارکها توسط تلسکوپ تازه چشم گشوده ما به همين جا ختم نمي‌شود. يافتن اجرام جديد از روي تصاوير دريافتي وايز، کار ساده‌اي نيست. به همين دليل است که تيم دانشمندان وايز دست نياز به سوي همه رصدگران آماتور دنيا دراز کرده‌اند. اگر شما هم علاقه‌مند هستيد که در اين پروژه بين‌المللي مشارکت داشته باشيد، مانعي جز همت خودتان وجود ندارد. فقط کافي است ادامه اين مقاله را با دقت بخوانيد.

حتي با وجود اينکه شما همراه با تلسکوپ فضايي وايز در مداري به دور زمين نمي‌چرخيد، باز هم مي‌توانيد به دانشمندان پروژه وايز کمک کنيد تا اجرام نزديک زمين و خرده‌سيارکهايي که بالقوه براي زمين خطرناک تشخيص داده مي‌شوند را پيدا کنند. براي اين کار خير فقط نياز داريد يک تلسکوپ معمولي همراه با يک دوربين تصويربرداري بخريد، برويد بيرون از شهر، جاييکه آسمان در شب هنگام تاريک‌تر باشد و رصدتان را آغاز کنيد. البته فراموش نکنيد که براي جاودانه ساختن نامتان در تاريخ ستاره‌شناسي، حتماً از قبل فکري براي يک کامپيوتر شخصي متصل به اينترنت کرده باشيد. چون به محض يافتن خرده سيارکتان بايد آن را به مرکز کنترل وايز گزارش کنيد.

خيلي‌ها تصور مي‌کنند که تلسکوپ فضايي وايز قرار بوده به تنهايي همه اين اشياء سرگردان در اطراف زمين را کشف کند. ما اين سوال را با دانشمندان وايز در ميان گذاشتيم. پاسخ اين بود که:

" البته درست است. وايز در واقع قرار است هزاران هزار تصوير فروسرخ از آسمان تهيه کند که حتماً در ميان آنها مي‌توان صدها شئ نزديک به زمين و د‌ه‌ها هزار صخره سرگردان در کمربند اصلي سيارکها پيدا کرد. اما از آنجاييکه وايز روي مداري به دور زمين مي‌چرخد و هميشه به بالا نگاه مي‌کند، مي‌تواند جرم سماوي مشخصي را که مورد مطالعه است، فقط حدود 10 بار در هر 30 ساعت مشاهده و تصويربرداري نمايد. اگر نتوانيم در محدوده 10 تا 14 روز پس از ديدن يک جسم جديد نزديک به زمين، رصدهاي کافي انجام دهيم، جرم سماوي تازه پيدا شده را گم خواهيم کرد بدون آنکه قادر شده باشيم مدار آن را به دقت مشخص نماييم."

حالا اگر يک خرده سيارک به قول شما گم شود، کجا مي رود؟

در واقع هيچ جا نمي‌رود. خرده‌سيارکها درست مانند سياره‌هاي منظومه شمسي و يا دنباله‌دارها، به دور خورشيد مي‌چرخند. اين موضوع باعث مي‌شود که در تصويربرداري مداوم از آسمان، شاهد باشيم که خرده‌سيارکها نسبت به ستارگان پس‌زمينه، حرکت مي‌کنند. با چندين رصد در روزها، هفته‌ها و شايد ماه‌ها و سالها بعد (بستگي به دوري يا نزديکي موقعيت جسم سماوي مورد نظر به خورشيد دارد) مي‌توان مشخصات مداري آن را با دقت و صحت کامل محاسبه کرد. تنها در اين صورت است که قادر خواهيم بود موقعيت اين جرم سماوي را در آينده پيش‌بيني کرده و از برخورد احتمالي آن با زمين مطلع شويم.

اما اگر ما خودمان را محدود به رصدهاي کوتاه مدت تلسکوپ فضايي وايز نماييم، مدار محاسبه شده از صحت لازم برخوردار نخواهد بود و اگر ما براي رصد آنها توسط وايز صبر کنيم و صبر کنيم، روزي متوجه خواهيم شد که خرده سيارک جديد خود را در فضاي لايتناهي گم کرده‌ايم. در آن صورت  خرده‌سيارک قطعاً هنوز در مدار خود به دور خورشيد قرار دارد اما ما نمي‌دانيم کجا و چگونه بايد آن را دوباره رصد کنيم. به همين دليل نياز داريم تا رصدگران زميني به کمک ما بيايند و شئ سماوي کشف شده توسط وايز را دائماً رصد کرده و گزارش دهند تا بتوانيم مشخصات مداري قابل قبولي براي آن استخراج نماييم.

براي اين که متوجه شويد رصدگران آماتور چگونه مي‌توانند به دانشمندان تلسکوپ فضايي وايز کمک کنند در روزهاي آينده با ما همراه باشيد.

ادامه دارد ...

شهرام يزدان‌پناه، پژوهشگر علوم و فناوري فضايي

برگرفته از: spacescience.ir

تنظيم براي تبيان: م.ح.اربابي فر