تحقیر و سرزنش گناهکار عملی دو سر سوخت! سرزنش را می‌توان به چاقوی دولبه‌ای تشبیه نمود که هم دارای جنبه‌های مثبت است و هم دارای اثرات منفی؛ از این‌رو ضروری است در مرحله‌ی نخست، سرزنش‌های سازنده و بجا، از سرزنش‌های ویران‌گر و نابجا شناخته شده و متمایز شود، تا راه‌ استفاده‌ صحیح از این ابزار مشخص گردد. تحقیر افراد بی‌ایمان و اهل معصیت بستگی به شرایط آنان دارد؛ برای نمونه، اگر آنان به دلیل ناآگاهی و ضعف فرهنگی، ایمانشان ضعیف بوده و دست به گناه می‌زنند نباید به تحقیر آنان پرداخت، بلکه باید در راه هدایت آنان کوشید و روایاتی که در نکوهش سرزنش و تحقیر افراد، وارد شده است ناظر به این دسته از انسان‌ها است، که در این‌جا به ذکر چند روایت بسنده می‌شود. 1. امام سجاد(علیه السلام) فرمود: «آخرین سفارشى كه حضرت خضر نبی به موسى بن عمران(علیه السلام) كرد این بود كه؛ حتماً هیچ‌كس را به گناهى سرزنش مكن...».[1] 2. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرموده است: هر كه كار زشتى را فاش كند ‌مانند كسى است كه آن‌را انجام داده، و هر كه مۆمنى را به چیزى سرزنش كند نمیرد تا مرتكب آن شود».[2] 3. همچنین آن‌حضرت به نقل از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «اى اشخاصى كه به زبان ایمان آورده‌اید، نه در قلب و درون! در جستجوى اسرار و عیب‌هاى مۆمنان نباشید، و لغزش و خطاهاى ایشان را دنبال نكنید. پس كسى كه در جستجوى عیب و لغزش دوست و برادر خود باشد، خداوند متعال نیز لغزش‌ها و خطاهاى او را دنبال می‌نماید؛ و كسى كه خداوند دنبال لغزش‌هایش باشد در نهایت رسوا می‌گردد، اگر چه در جمع خانواده‌اش باشد».[3] امام سجاد(علیه السلام) فرمود: «آخرین سفارشى كه حضرت خضر نبی به موسى بن عمران(علیه السلام) كرد این بود كه؛ حتماً هیچ‌كس را به گناهى سرزنش مكن...» اما اگر گنه‌کاران از روی لجاجت، افراد با ایمان را مورد تمسخر قرار داده و تحقیرشان کنند، باید از همین حربه علیه آنان بهره جست که پاداش کلوخ انداز سنگ است و در قرآن و روایات نمونه‌هایی از این قبیل بیان شده است؛ چنان‌که در قرآن می‌خوانیم: «...فَمَنِ اعْتَدى‏ عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى‏ عَلَیْكُمْ...»؛[4] پس هر كس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه كه با شما ستم روا داشته است با وى ستم روا دارید. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر گاه پس از من، شكّاكان و بدعت‌گذاران را دیدید، از آنان بیزارى بجویید و تا می‌توانید، به آنان ناسزا بگویید و از آنها، بدگویى كنید و محكومشان نمایید، تا دیگر در تباه كردن اسلام، طمع نكنند و مردم از آنها بر حذر باشند و از بدعت‌هایشان، چیزى نیاموزند. بدین‌سان، خداوند، در عوضِ آن، براى شما پاداش‌هایى را می‌نویسد و به سبب آن، درجات شما را در آخرت، بالا می‌برد».[5] ابتلا به عاقبت طلحه و زبیر در اثر ملامت و سرزنش دیگران در محضر حضرت آقای بهاء الدینی (رضوان الله تعالی علیه) اگر حرف از طلحه و زبیر و عملکردشان و بدعاقبتی شان به میان می آمد ایشان دهان فرو می کشیدند تا مبادا جنبه ملامت و سرزنش پیدا کند. چون در اثر ملامت خود انسان هم مبتلا می شود. پی نوشت ها : [1]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 111، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش [2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 59، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق [3]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 9، ص 109، قم، مۆسسه آل البیت(علیه السلام)، چاپ اول، 1408ق [4]. بقره، 194 .[5] کافی، ج 2، ص 375 فرآوری: محمدی بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان منبع : اسلام کوئست سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام مطالب مرتبط: با دو راه هرگز سرزنش نخواهی شد! نصیحت کردن جوانان به روش امام علی علیه السلام برای همه کسانی که آرامش ندارند!!