اکثر یهودیان معتقدند که "برگزیده" بودن یعنی این که آنها برای انجام یک هدف خاص روی زمین آمده‌اند. دلیل برگزیدگی یهودیان در تورات، در کتاب تثنیه، فصل ۱۴ آمده که می‌گوید: «زیرا شما برای خدای خود هاشم قومی مقدس هستید، و خدا شما را برای او برگزیده است. افراد گرانبهایی از تمام مللی که بر روی زمین هستند.» در کتاب پیدایش، فصل ۱۷ نیز آمده که: "و من عهد خود را بین خود و شما [قوم یهود] و فرزندان شما پس از شما در نسل‌هایشان، عهد جاودانی خواهم نهاد تا خدا باشم. تو و اولادت بعد از تو». در این نوشتار ریشه‌های این تفکر خاص و برگزیده بودن در قوم یهود را در متون مقدس و تفاسیر آن مورد بررسی قرار می‌دهیم.

پیک. عهد خدا با ابراهیم علیه‌السلام: اصل اعتقاد به برگزیدگی قوم اسرائیل به عهدی برمی‌گردد که بین خداوند و حضرت ابراهیم علیه‌السلام بسته شده. در واقع، این امر وعده‌ای است که خدا در ازای اطاعت بی‌چون و چرای ابراهیم علیه‌السلام در ماجرای ذبح فرزندش به او داده شده است: پس از اطاعت محض‌ حضرت ابراهیم علیه‌السلام، خداوند به عنوان پاداش، به او وعده می‌دهد که به فرزندان او موقعیت و جایگاهی ویژه دهد: «به ذات خود قسم خورده‌ام که چون مرا اطاعت کردی و حتی یگانه پسرت را از من دریغ نداشتی، تو را چنان برکت دهم که نسل تو بی‌شمار گردند. آنها موجب برکت همه اقوام جهان خواهند گشت، زیرا تو مرا اطاعت کرده‌ای.»(سفر پیدایش، ۲۲:۱۶ ـ ۱۸) طبق این وعده، فرزندان حضرت ابراهیم علیه‌السلام در دستگاه خداوند جایگاهی ویژه خواهند داشت. بار دیگر فرشته خداوند از آسمان ابراهیم را صدا زده، به او گفت: «خداوند می‌گوید به ذات خود قسم خورده‌ام که چون مرا ملاقات کردی و حتی یگانه پسرت را از من دریغ نداشتی، تو را چنان برکت دهم که نسل تو مانند ستارگان آسمان و شن‌های دریا بی‌شمار گردند. آنها بر دشمنان خود پیروز شده، موجب برکت همه اقوام جهان خواهند گشت، زیرا تو مرا اطاعت کرده‌ای».(سفر پیدایش، ۲۲:۱۵ ـ ۱۸) یهود معتقدند که خدا این عهد را برای اقوام دیگر نیز ارسال کرده اما آنها نپذیرفتند، بلکه این اسراییل بود که این عهد را پذیرفته، پس برگزیده است. هر قومی از خداوند اطاعت کند و خدمتگزار دین خداوند باشد قطعا برگزیده و مورد محبت خداوند قرار خواهد گرفت و هیچ اختصاصی به گروه و قوم خاصی ندارد بلکه ملاک، تقوا و خدمتگزاری به خداوند است

دو: محبوب خدا: خداوند دل خود را با شما نبست و شما را برنگزید به این دلیل‌که از سایر اقوام بیشتر بودید، زیرا که شما از همه قوم‌ها کمتر بودید. لیکن از این جهت که خداوند شما را دوست می‌داشت، و می‌خواست قسم خود را که برای پدران شما خورده بود، به جا آورد، پس خداوند شما را با دست قوی بیرون آورد، و از خانه بندگی از دست فرعون، پادشاه مصر، نجات داد. (تثنیه ۷:۷) در جای دیگر می‌گوید: چون خدا خیلی به ما محبت دارد و دوستمان دارد، پس ما را برگزید. (تثنیه، ۸:۷) یهود می‌گویند چون خدا ما را دوست دارد، عذاب نمی‌شویم ولی در (عاموس ۹، ۹:۸) گوید: اگر عهدتان را رعایت نکنید، عذاب می‌شوید.   و اکنون اگر آواز مرا فی‌الحقیقه بشنوید، و عهد مرا نگاه دارید، همانا خزانه خاص من از جمیع قوم‌ها خواهید بود؛ زیرا که تمامی جهان، از آن من است. و شما برای من مملکت کهنه و امت مقدّس خواهید بود. (خروج ۱۹:۵) و یا در بخشی از عهد قدیم می‌گوید: از میان تمام اقوام روی زمین، من تنها شما را انتخاب کرده‌ام. (عاموس، ۳:۲)

سه. رابطه با اسراییل: اعتقاد یهودیان به عنوان قوم برگزیده این است که یهودیان، از طریق تبار، منتخب اسرائیلی‌ها هستند. (یعنی از فرزندان اسرائیل‌اند) در عهد با خدا بودن ایده انتخاب بنی‌اسرائیل توسط خدا مستقیماً در کتاب تثنیه یافت می‌شود. از طرفی معتقدند که اسراییل نه تنها نخست‌زاده خدا که تنها پسر او بوده است. (هوشع، ۱:۱۱)

چهار: یکتاپرستی: بیش از سه هزار سال قبل، این اندیشه مطرح شد که خدای واحد یگانه بر تمام خدایان دیگر برتری دارد. بعدها تفکر یهود از این هم فراتر رفته، نه فقط منکر وجود خدایی همسنگ با خدای خاص خود شدند، که وجود خدایان دیگر را نیز انکار کردند. ادعای مربوط به «هیچ خدای دیگر» مفهوم بت‌پرستی را در سنت دینی مطرح کرد. از نظر یهودیان بقیه اقوام، خدایان باطل را می‌پرستیدند. اما اینان یکتاپرست بودند. خدای قومی و یگانه یهودیان، اندیشه قوم برگزیده بود. برگزیدگی آنان در گام نخست قبول یکتاپرستی است. (Wiggings ۱۹۹۶, ۲۲)

پنج: آزادی از اسارت بابلی: از نسل ابراهیم علیه‌السلام قومی شکل ‌می‌گیرد که به‌ نواده او یعقوب (اسرائیل) منسوب است. این قوم در مصر تحت فشار و شکنجه و اسارت قرار می‌گیرد و خداوند حضرت موسی‌علیه‌السلام را برای نجات آنها مأمور می‌کند. حضرت موسی‌علیه‌السلام به‌یاری خداوند، قوم ‌را از اسارت مصر نجات ‌می‌دهد و در بیابان به دستور خداوند، به آنان گوشزد می‌کند که آنان قوم خاص و برگزیده خدایند. در واقع، موسی عهد خداوند با ابراهیم‌علیه‌السلام را تجدید و یادآوری می‌کند: خداوند از میان کوه خطاب به موسی‌علیه‌السلام فرمود: «دستورات مرا به بنی‌اسرائیل بده و به ایشان بگو: شما دیدید که من با مصری‌ها چه کردم و چطور مانند عقابی که بچه‌هایش را روی بال‌ها می‌برد، شما را برداشته، پیش خود آوردم. حال اگر مطیع من باشید و عهد مرا نگه دارید، از میان همه اقوام، شما قوم خاص من خواهید بود. هر چند سراسر جهان مال من است، اما شما برای من ملتی مقدس خواهید بود. (سفر خروج، ۱۹:۳ ـ ۶)

خداوند در مورد اقوام غیر یهود می‌گوید: «اگر حرمت روزِ سَبْت را نگاه دارند و به عهد من وفادار بمانند، ایشان را نیز به کوه مقدس خود خواهم آورد و در خانه عبادتم ایشان را شاد خواهم ساخت و قربانی‌ها و هدایای ایشان را قبول خواهم کرد.»(اشعیا، ۵۶:۳ ـ ۷)

و در جای دیگر آمده است: قربانگاه‌های کافران را بشکنید، ستون‌هایی را که می‌پرستند خرد کنید و مجسمه‌های شرم‌آور را تکه‌تکه نموده، بت‌هایشان را بسوزانید؛ چون شما قوم مقدسی هستید که به خدایتان اختصاص یافته‌اید. او از بین تمام مردم روی زمین شما را انتخاب کرده تا برگزیدگان او باشید. شما کوچک‌ترین قوم روی زمین بودید، پس او شما را به سبب این‌که قومی بزرگ‌تر از سایر قوم‌ها بودید، برنَگُزید و محبت نکرد، بلکه به این دلیل که شما را دوست داشت و می‌خواست عهد خود را که با پدرانتان بسته بود به‌جا آورد. به همین دلیل است که او شما را با چنین قدرت و معجزات عجیب و بزرگی از بردگی در مصر رهانید. (سفر تثنیه، ۷:۵ ـ ۸)

وظیفه یهود در قبال برگزیده شدن

قرآن نیز به برگزیده بودن قوم یهود اشاره می‌کند اما این برگزیده شدن مشروط بوده، با مطالعه کتب دینی یهود در می‌یابیم که یهود به عنوان خدمتگزاری برگزیده شده؛ که البته جایگاه مهمی هم است. آنان قوم خاص خدا و خدمتگزار مخصوص اویند. آنان باید با کفر و شرک و بت ‌پرستی مبارزه کنند و دین خدا را در زمین منتشر کنند. (سفر تثنیه، ۷:۵)

برگزیدگی مشروط خداوند پیمانی با قوم اسرائیل بسته، و به آنان فرموده: «به ایشان گفته بودم که اگر از من اطاعت کنند و هر چه بگویم انجام دهند، ایشان قوم من خواهند بود و من خدای ایشان».(ارمیا، ۱۱:۴)

در متون کتاب‌های مذهبی یهود به وضوح دیده می‌شود که این برگزیدگی مشروط است و این برگزیدگی با مأموریت و هدفی در ارتباط است، مانند انتشار پیام خداوند برای یکتاپرستی در بین همه اقوام جهان. اما آنها معتقدند حتی اگر یهودیان از مأموریت خود اجتناب کنند، عذاب نمی‌شوند و همچنان برگزیده‌اند چرا که خاص خداوندند و خدا ایشان را خیلی دوست دارد. (تثنیه، ۸:۷) ولی خداوند می‌فرماید: اگر عهدتان را رعایت نکنید، عذاب می‌شوید. (عاموس ۹، ۹:۸) خداوند پیامبری به نام موسی‌علیه‌السلام را برای نجات آنان فرستاد و به او دستور داد که این برگزیده‌ شدن را به‌ قوم اسرائیل یادآوری کند: «اگر مطیع من باشید و عهد مرا نگه دارید، از میان همه اقوام، شما قوم خاص من خواهید بود».(سفر خروج، ۱۹:۵) پس قوم خاص و برگزیده‌بودن، مشروط است. آنان تا زمانی قوم خاص خدایند که مطیع او باشند و عهد او را، که عمل به شریعت او است، رعایت کنند. گویا خداوند قصد دارد جایگاهی ویژه و یا مأموریتی خاص را به‌ این قوم بدهد که شرط آن اطاعت از خداوند است. برگزیدگی برای آن است که آنان باری سنگین را به دوش کشند. پاداش این عمل عزت و سربلندی در دنیا و سعادت اخروی است. آنان برگزیده شده‌اند و خود پذیرفته‌اند که این مأموریت سنگین را انجام دهند و کسی قادر به انجام این مأموریت است که فرمانبر و مطیع خداوند باشد. و اگر مطیع نباشد نه تنها قوم خاص خداوند نخواهد بود بلکه در جهان پست و خوار می‌شود: "ولی اگر به من گوش ندهید و مرا اطاعت نکنید و قوانین مرا رد کنید و عهدی را که با شما بسته‌ام بشکنید، آنگاه من شما را تنبیه خواهم کرد و ترس و امراض مهلک و تبی که چشم‌هایتان را کور کند و عمرتان را تلف نماید بر شما خواهم فرستاد. بذر خود را بیهوده خواهید کاشت، زیرا دشمنان حاصل آن را خواهند خورد. من بر ضد شما برخواهم خاست و شما در برابر دشمنان خود پا به‌فرار خواهید گذاشت. کسانی که از شما نفرت دارند بر شما حکومت خواهند کرد. حتی از سایه خود خواهید ترسید.»(سفر لاویان، ۲۹:۱۴ ـ ۱۷) این عهد و پیمان بارها به قوم یهود گوشزد شده است. آنان هر گاه به عهد خود وفادار نماندند، مجازات شدند. این نکته را خداوند به روشنی از زبان ارمیای نبی قبل از اسارت بابلی بیان می‌کند: سپس خداوند فرمود: «در شهرهای یهودا و در کوچه‌های اورشلیم پیام مرا اعلام کن! به مردم بگو که به مفاد عهد من توجه کنند و آن را انجام دهند. زیرا از وقتی اجدادشان را از مصر بیرون آوردم تا به امروز، بارها به تأکید از ایشان خواسته‌ام که مرا اطاعت کنند! ولی ایشان اطاعت نکردند و توجهی به دستورات من ننمودند، بلکه به دنبال امیال و خواسته‌ های سرکش و ناپاک خود رفتند. ایشان با این کار عهد مرا زیر پا گذاشتند، بنابراین تمام تنبیهاتی را که در آن عهد ذکر شده بود، در حقشان اجرا کردم». خداوند به من فرمود: «اهالی یهودا و اورشلیم علیه من طغیان کرده‌اند. آنها به گناهان پدرانشان باز گشته‌اند و از اطاعت من سر باز می‌زنند؛ ایشان به سوی بت‌پرستی رفته‌اند. هم اهالی یهودا و هم اسرائیل عهدی را که با پدرانشان بسته بودم شکسته‌اند. پس چنان بلایی برایشان خواهم فرستاد که نتوانند جان سالم درببرند و هر چه التماس و تقاضای ترحم کنند، به دعایشان گوش نخواهم داد». (ارمیا، ۱۱:۶ ـ ۱۱) خداوند پیمانی با قوم اسرائیل بسته، و به آنان گفته است: «به ایشان گفته بودم که اگر از من اطاعت کنند و هر چه بگویم انجام دهند، ایشان قوم من خواهند بود و من خدای ایشان».(ارمیا، ۱۱:۴) این قانون و سنت عام الهی است: هر کس از او اطاعت کند لطف و برکت او شاملش می‌شود. قوم‌های غیریهود نیز وقتی خداوند را بپذیرند، از برکت او برخوردار خواهند شد. پس ایشان نگویند: «خداوند ما را از قوم خود نمی‌داند». خداوند در مورد قوم‌های غیر یهود که به قوم او ملحق می‌شوند و او را خدمت می‌کنند و او را دوست داشته، خدمتگزار او می‌شوند، چنین می‌گوید: «اگر حرمت روزِ سَبْت را نگاه دارند و به عهد من وفادار بمانند، ایشان را نیز به کوه مقدس خود خواهم آورد و در خانه عبادتم ایشان را شاد خواهم ساخت و قربانی‌ها و هدایای ایشان را قبول خواهم کرد. خانه من "خانه عبادت همه قوم‌ها" نامیده خواهد شد».(اشعیا، ۵۶:۳ ـ ۷) این فراز از سخن خداوند حاکی از آنست که هر قومی از خداوند اطاعت کند و خدمتگزار دین خداوند در روی زمین باشد قطعا برگزیده و مورد محبت خداوند قرار خواهد گرفت و هیچ اختصاصی به گروه و قوم خاصی ندارد بلکه ملاک تقوا و خدمتگزاری به خداوند است. نتیجه سخن بنابر عهد قدیم، قوم اسرائیل، قوم برگزیده خدا بوده است. از سوی دیگر کسانی در تاریخ یهودیت از این برگزیدگی یک برتری روحی و ماهوی را استفاده کرده‌اند. همچنین کسانی در این راه چنان افراط کرده ‌اند که به نژادپرستی روی آورده ‌اند. اما حق مطلب آن است که این برگزیدگی، مشروط و برای انجام مأموریتی خاص بوده است. بنابراین چون قوم یهود عهدشکنی کرده و از خداوند اطاعت نکردند شامل سنت و قانون عام خداوند شده و از برگزیدگی و خاص بودن خارج شدند. گرچه قوم یهود روزگاری قوم برگزیده خداوند بودند اما به دلیل نافرمانی و عهدشکنی از محبوبیت و برگزیدگی خداوند خارج شده و حتی مستوجب عذاب الهی شدند. البته نافرمانی قوم اسرائیل از خدا، جرم سنگینی است و مجازات شدیدتری را به‌دنبال خواهد داشت. (حزقیال، ۳۶:۱۹ ـ ۳۱)