خداوند در قرآن درباره یکی از کافران شیطانصفت (ابوجهل) که حضرت محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم را از نماز گزاردن در خانۀ خدا نهی میکرد، میفرماید: کَلَّا لَئِن لَّمْ یَنتَهِ لَنَسْفَعًا بالنَّاصِیَةِ، نَاصِیَةٍ کَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ (علق، ۱۶_۱۵) «حقا، که اگر بازنایستد موی پیش سرش را میگیریم و میکشیم، موی پیش سر دروغگوی خطاکار را.» اینجا سوالی در ذهن نقش میبندد و آن اینکه چرا قرآن صفت «دروغگو و خطاکار» را به «پیشانی» نسبت داده است نه به شخص کافر. چه ارتباطی بین پیشانی و دروغ و گناه وجود دارد؟ (در گذشته، دانش آناتومی و تشریح هنوز به عملکرد بخشهای مختلف قشر مخ پی نبرده بود به همین دلیل اکثر مفسران این امر را از مقولۀ صنعت ادبی مجاز میدانستند؛ مثلا علامه طباطبایی نوشته: «خداوند، موی جلو پیشانی را به صفت کاذبه و خاطئه توصیف کرده، با اینکه این دو صفت، صفت صاحب پیشانی است و این طور نسبت دادن از باب مجاز است؛ ترجمه تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۵۵۳») اگر به جمجمه در جلوی سر نگاه کنیم، ناحیۀ پیشپیشانی مخ را پیدا خواهیم کرد (شکل ۱ را ببینید). فیزیولوژی در مورد عملکرد این ناحیه به ما چه میگوید؟ کتابی با عنوان «ملزومات آناتومی و فیزیولوژی» ( Essentials of Anatomy & Physiology) درباره لوب پیشانی میگوید: «انگیزه و آیندهنگری برای برنامهریزی و شروع حرکات در قسمت قُدّامی لوبهای فرونتال (ناحیۀ پیشپیشانی) رخ میدهد. این یک ناحیه از قشر تداعی است (در مقابل دو قشر دیگر که حسی و حرکتی است).»[۱] همچنین در کتاب آمده: «در رابطه با مشارکت آن در انگیزش، ناحیه پیشپیشانی نیز مرکز عملکردی پرخاشگری است...»[۲]
شکل ۱: مناطق عملکردی نیمکره چپ قشر مغز. ناحیه پیشپیشانی در جلوی قشر مغز قرار دارد. (ضروریات آناتومی و فیزیولوژی، سیلی و دیگران، ص ۲۱۰.) پس این ناحیه از مغز، مسئول برنامهریزی، ایجاد انگیزه و آغاز رفتار خوب و گناه آلود و مسئول دروغ گفتن و راست گفتن است. بنابراین سزاوار است که جلوی سر را دروغگو و گناهکار بدانیم چنانکه قرآن فرموده: «نَاصِیَةٍ کَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ» (موی پیش سر دروغگوی خطاکار را) به گفته پروفسور کیت ال مور، از کشف عملکردهای ناحیه جلوی مغز توسط دانشمندان، بیش از شصت سال نمیگذرد.[۳]
پینوشتها و منابع:
[۱]Essentials of Anatomy & Physiology, Seeley and others, p. ۲۱۱. Also see The Human Nervous System, Noback and others, pp. ۴۱۰-۴۱۱. [۲]Essentials of Anatomy & Physiology, Seeley and others, p. ۲۱۱. [۳]Al-E’jaz al-Elmy fee al-Naseyah (The Scientific Miracles in the Front of the Head), Moore and others, p. ۴۱.
