به مناسبت هفته جهانی فضا؛ به سراغ این رفتیم که ببینیم از نظر دانشمندان آیا ممکن است انسانها روزی زندگی روی سیارات دیگر را تجربه کنند؟ یا دنیاهای خارج از منظومه شمسی را مستعمره خود کنند؟
مریخ، نخستین مستعمره
مستمعرهسازی فضا یا به معنای انگلیسی Space colonization اصطلاحی است به معنای ساکن شدن انسانها در سیارات یا قمرهای دیگر و اکتشاف و بهرهبرداری از منابع آنها. حالا پاسخ به این سوال که آیا ما واقعا روزی سیارات دیگر را مستعمره خود میکنیم، کاملا بستگی به این دارد که در مورد کدام سیاره صحبت میکنیم. برای مریخ، مستعمرهسازی تا چند دهه آینده یک پیشبینی چندان غیرواقعی نیست.
سرکان سیدام، معاون مرکز تحقیقات مهندسی فضایی و استاد دانشگاه نیو ساوت ولز در سیدنی به لایوساینس گفته: "من معتقدم تا سال 2050 ما یک مستعمره انسانی در مریخ خواهیم داشت."
سیدام یک مهندس معدن است که در تحقیق در مورد معادن آینده تخصص دارد. به گفته سیدام، اولین قدم مهم در ایجاد یک مستعمره موفق در مریخ، آب خواهد بود. می توان این آب را از یخ و یا مواد معدنی هیدراته استخراج کرد. او معتقد است آب، کشاورزی و توانایی پرورش غذا در مریخ را تسهیل میکند، در عین حال نیز هیدروژن، یخ و مواد معدنی نیز میتوانند به عنوان منبع انرژی برای پیشران موشک استفاده شوند.
کشورهای مختلف چه برنامههایی دارند؟
اما یک اجماع علمی در مورد استعمار مریخ تا سال 2050 وجود ندارد و دانشمندان دیگر نظرات کمتر خوش بینانهای ارائه میکنند. لوئیس فریدمن، مهندس فضانورد و یکی از بنیانگذاران انجمن غیرانتفاعی The Planetary Society، در سال 2019 در گفتگو با Gizmodo (یک وبگاه در مورد فناوری) گفت که استعمار مریخ برای آیندهای قابل پیشبینی بعید است.
راشل سیدلر، عصب شناس در دانشگاه فلوریدا که با فضانوردان ناسا کار کرده است نیز به Gizmodo گفت که مردم دوست دارند در مورد استعمار مریخ خوشبین باشند.
با این حال، بشر به احتمال زیاد ظرف چند دهه آینده به مریخ خواهد رسید. چین قصد دارد از سال 2033 خدمه انسانی را به مریخ بفرستد، ناسا نیز برنامه دارد تا اواخر دهه 2030 یا اوایل دهه 2040 فضانوردانی را به مریخ بفرستد. هنگامی که رفت و بازگشت انسانها به آنجا آغاز شود، گام بعدی می تواند ساختن یک مستعمره باشد.
ظهور اقتصادهای فضایی
برای استعمار مریخ نیاز به درجاتی از خودکفایی است اما لزوماً استقلال کامل از زمین مدنظر نیست. سیدام، معاون مرکز تحقیقات مهندسی فضایی استرالیا، مریخ را با جزیرهای دورافتاده مقایسه میکند که اگر به آنجا مهجرت کنید تا مدتها نیاز دارید که هنوزگهگاهی چیزهایی را وارد کنید. سیدام گفت: "بیشتر تجهیزات و ابزارها از زمین ارسال خواهند شد. فکر نمیکنم بتوانید مثلا یک کامیون روی سطح مریخ بسازید."
پس مریخ برای اینکه بتواند یک مستعمره بلندمدت باشد نیاز دارد تا از نظر مالی قابل دوام باشد و باید چیزی تولید کند، اولین گزینه پیش رو که به ذهن میرسد گردشگری فضایی است.
اما سرکان سیدام، استاد دانشگاه نیوساوت ولز کلید موفقیت استعمارهای فضایی را استخراج مواد معدنی از آنها میداند. به عنوان مثال، استخراج فضایی در سیارکهای مجاور برای مواد با ارزشی مانند پلاتین میتواند اقتصادهای فضایی جدیدی ایجاد کند و در نتیجه سرمایهگذاری و اکتشاف بیشتر را افزایش دهد.
سیارات فرا خورشیدی
اگرچه مریخ واقع بینانهترین گزینه ما برای استعمار فرازمینی است، اما این همسایه قرمزرنگ، دقیقاً سازگارترین سیاره برای سکونت انسان نیست. جو مریخ دارای بیش از 95 درصد دی اکسید کربن است. یعنی این سیاره با دمای متوسط حدود منفی 80 درجه فارنهایت (منفی 60 درجه سانتیگراد) یک مکان واقعا سرد است. همچنین حدود 8.5 ماه طول میکشد تا فضاپیمایی از زمین به آن برسد و در مسیر نیز با تشعشعات مضر بمباران میشود.
امروزه دانشمندان تا حدودی مطمئن هستند که سیاراتی بسیار دورتر از منظومه شمسی وجود دارند که میتوانند نسبت به مریخ، خانههای بهتری برای انسانها باشند. به این سیارات، فراخورشیدی میگوییم چرا که خارج از منظومه شمسی قرار دارند و به دور ستارهای غیر از خورشید گردش میکنند. همانطور که احتمالا از این توضیحات متوجه شدهاید مشکل سفر به این سیارات فراخورشیدی این است که آنها بسیار بسیار دورتر از ما و در منظومههای دیگری واقع شدهاند.
سفر به خارج از منظومه شمسی تا این لحظه برای انسان یک رویای بسیار دور از دسترس است. تاکنون ما حتی یک فضاپیما هم به سیارهای فراخورشیدی نفرستادهایم (دو کاوشگر وویجر 1 و 2 نیز به منظور مطالعه سیارههای زحل و مشتری پرتاب شدند و بعد از انجام مأموریت شان خود به خود به سمت فضای بیرونی منظومهٔ خورشیدی حرکت کردند)
فردریک مارین، اخترفیزیکدان سیاهچاله در رصدخانه نجومی استراسبورگ فرانسه، به لایو ساینس گفت: "سفر به نزدیکترین سیاره فراخورشیدی با فناوری فعلی ما چند ۱۰ هزار سال طول می کشد."
شبیهسازهای فضایی چه میگویند؟
این بازههای طولانی سفر به این سیارات ممکن است سکونت در سیارههای فراخورشیدی را غیرممکن کند. اما مارین، که شبیهسازیهای کامپیوتری سفر بین ستارهای را به عنوان یک کنجکاوی علمی اجرا میکند، انتظار دارد که به لطف پیشرفت فناوری در آینده و ساخت فضاپیماهای سریعتر، در آینده زمان این سفرها کاهش پیدا کند.
مارین سناریویی فرضی برای رسیدن به یک سیاره فراخورشیدی ارائه میکند که حداقل در عرض 500 سال سیاره مقصد بتواند پذیرای انسانها باشد. این سفر که قرنها طول میکشد همچنان نیازمند یک سفینه فضایی است که توسط نسلهای متعددی از انسانها هدایت میشود، که اکثر آنها هرگز سیاره مقصد را نخواهند دید.
تولد و مرگ در سفینهها
شبیهسازیهای مارین این اخترفیزیکدان دانشگاه استراسبورگ نشان میدهد که حدود 500 نفر جمعیت اولیه برای یک سفینه مستعمره چند نسلی نیاز است. ایده این شبیهسازی این است که انسانها سفری 500 ساله را با یک سفینه و به سوی سیارات فراخورشیدی آغاز کنند با علم به اینکه نسل آغاز کننده این سفر (اولین نسلی که کره زمین را ترک کردهاند) و حتی چند نسل بعد آنها هرگز سیاره مقصد را نخواهند دید. نسلهای بعدی در همین فضاپیما به دنیا میآیند و از نسلهای قبل علوم مورد نیاز برای این سفر را میآموزند تا سفینه را به سوی مقصدش هدایت کنند و قبل از مرگشان نیز آن را به نسل بعدی انتقال دهند. این یعنی کسانی وجود خواهند داشت که تمام عمرشان، از تولد تا مرگ در سفرهای بینستارهای خواهد گذشت.
اما اینکه چگونه انسانها با گذراندن بقیه عمر خود در یک سفینه فضایی مواجه میشوند و فرزندانشان چگونه با تولد در سفرهای بینستارهای کنار میآیند، سؤالات مهمی هستند و عدم قطعیتهایی را ایجاد میکند.
البته این دانشمند معتقد است با توجه به تغییرات اقلیمی و دیگر چالشهای مبتنی بر زمین که هر کدام تهدیدی برای انقراض انسانها قبل از سفر بین ستارهای است، هیچ تضمینی وجود ندارد که روزی قدم بر سیارات فراخورشیدی بگذارند و آنها را مستعمره بنامند.
