نگین ثروتمند جنوب
آبادان، عبادان و جزیره الخضر... این ها نام‌هایی است كه در دوره‌های مختلف تاریخی به نگین گرم و ثروتمند جنوب غرب كشورمان داده اند. معانی مختلفی هم برای اسامی آن در دوره‌های تاریخی مختلف نوشته شده كه آخرین آن، آبادان، از آباد گرفته شده است؛ سرزمینی كه پس از احداث پالایشگاه رو به رونق و آبادانی گذاشت.
بر اساس نوشته‌های مورخان و جغرافی‌دانان، آبادان روزگاری از لحاظ کشتی‌رانی و سیاحت، اعتباری داشته‌است. این‌شهر به گزارش ابن بطوطه، در زمینی شوره‌زار قرار داشته، بارندگی در آن کم و کشاورزی در آن رونقی نداشته‌است. نویسنده حدود العالم آن‌را شهرکی کوچک و آباد بر کرانه دریا دانسته‌است. او می‌گوید: همه حصیرهای عَبّادانی و حصیرهای سامانی از آن‌جا خیزد و نمک بصره و واسط از آن‌جاست.
انصاری دمشقی از آبادان به عنوان «آخرین ده بر کناره دریا»، ابن بطوطه به عنوان «قریه‌ای بزرگ» و ابن حوقل به عنوان «قلعه کوچک آبادی بر کناره دریا» یاد می‌کند. برخی پیشینیان، بنای آن‌را به اردشیر نسبت داده‌اند.
شهرت آبادان در سده‌های اول هجری، بیشتر مربوط به کاروان‌سراها، خانقاه‌ها، و مساجد و نیز به خاطر وجود مقبره‌ای منسوب به خضر و الیاس بوده‌است. این مقبره همچنان وجود دارد و به همین علت، آبادان را تا مدت‌ها جزیرةالخضر می‌گفتند.
بعد از كشف نفت در مسجد سلیمان، دسترسی آبادان به آب‌های آزاد باعث شد این شهر موقعیتی استراتژیك در جنوب كشور پیدا كند. موقعیتی که در طول 8 سال جنگ تحمیلی خاری در چشم صدام بود تا آبادان یكی از مكان‌هایی باشد كه بارها از سوی دشمن مورد تعرض قرار می گیرد. آنقدر که حالا بعد از سال ها هنوز هم آثار این تعرض به چشم می آید.
آبادان در دلتای رودهای اروند و بهمنشیر و كارون واقع شده و به دلیل وجود درخت‌های نخل در این دلتا یكی از سوغاتی‌های مهم این شهر سبد و سفره و جاروهای بافته شده با حصیر است.
اگر گذارتان به آبادان افتاد، می توانید سری به بقعه خضر نبی(ص) در نزدیكی این شهر بزنید که از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شهر به شمار می‌رود. این بقعه در قرن‌نهم‌هجری بنا شده و بنا بر‌گفته اهالی، لنگر نصب شده بر بالای آن مربوط به كشتی حضرت خضر بوده است.
علاقه‌مندان به آثار باستانی هم می توانند در این سفر از موزه آبادان بازدید کنند که یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های ایران به حساب می آید؛ در این موزه آثار تاریخی از دوره‌شوش تا عصر صفوی و قاجار نگهداری می‌شود. این آثار پر ارزش در زمان جنگ تحمیلی برای حفاظت به مكان دیگری منتقل شد و تا سال‌ها پس از پایان جنگ نیز موزه بازگشایی نشد.
سال 1382 به همت سازمان گردشگری، موزه مورد بهره‌برداری مجدد قرار گرفت و بازدید از آثار تاریخی، مردم‌شناسی، ظروف، مجسمه‌ها و... برای عموم میسر شد.
با این حال، نمی توان به آبادان سفر کرد و سراغی از یادگارهای تلخ جنگ نگرفت. در سفر به این شهر، به دیدن یادمان عملیات والفجر هشت هم بروید كه هر ساله میزبان مردم از نقاط مختلف كشورمان در قالب كاروان‌های راهیان نور است؛ این یادمان در كنار اروند واقع شده و قایق‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هر روز مهمانان خود را به میانه رود برده و با توصیف رشادت‌های رزمندگان اسلام به توصیف یكی از مهم‌ترین و استراتژیك‌ترین عملیات دفاع مقدس می‌پردازند.
پالایشگاه نفت این شهر هم یکی دیگر از دیدنی های آبادان است كه از قدیمی‌ترین پالایشگاه‌های نفت جهان محسوب می‌شود و هر سال در زمان تعطیلات، تورهای مختلفی توسط روابط عمومی پالایشگاه برای بازدید از آن و آشنایی با مراحل مختلف پالایش طلای سیاه برگزار می‌شود؛ پالایشگاهی که تماشای آن می تواند جزو افتخارات جهانی شما به حساب بیاید!
فراوری: الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از جام جم- دانشنامه ایران، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد اول
