برفک دهانی یک نوع عفونت قارچی است که در دهان کودک ایجاد می‌شود و باعث به‌وجودآمدن لکه‌های سفید و مرطوب در زبان، گونه‌ها، لب‌ها و گاهی سقف دهان می‌شود. این عفونت اغلب ناشی از رشد بیش از حد مخمر کاندیدا آلبیکنس است. این نوع مخمر به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد و معمولاً بی‌ضرر است. بااین‌حال، در برخی شرایط خاص، مانند زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود، می‌تواند موجب ایجاد عفونت شود.

برفک دهانی معمولاً یک عفونت خفیف است و در بیشتر نوزادان خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما در موارد نادر می‌تواند به مری (esophageal thrush) گسترش یابد و باعث مشکل در بلع شود. این وضعیت در نوزادان معمولاً نادر است و درصورتی‌که عفونت به مری گسترش یابد، علائم جدی‌تری مانند مشکل در بلع، درد در هنگام غذاخوردن و افزایش اشکال در هضم غذا ممکن است بروز کند.

علائم برفک دهانی در نوزادان

برفک دهانی در نوزادان معمولاً به شکل لکه‌های سفید یا شیری‌رنگ در دهان ظاهر می‌شود. این لکه‌ها به طور خاص در نواحی زیر دیده می‌شوند:

زبان

گونه‌ها

لب‌ها

داخل لثه‌ها

این لکه‌ها ممکن است به‌صورت پلاک‌های بزرگ‌تر تشکیل شوند که به‌راحتی از روی پوست جدا نمی‌شوند و شبیه به پنیر کاتیج به نظر می‌رسند. در برخی نوزادان، زبان و لثه‌ها ممکن است قرمز یا ملتهب به نظر برسد و این وضعیت می‌تواند منجر به سختی در تغذیه کودک شود. برخی از نوزادان ممکن است بزاق بیشتری ترشح کنند یا از تغذیه‌کردن خودداری کنند؛ زیرا دهانشان دردناک است.

دیگر علائم برفک دهانی شامل:

بی‌قراری و تحریک‌پذیری به دلیل درد

ترک‌ها یا زخم‌ها در داخل دهان

افزایش بزاق‌ریزی

امتناع از شیر خوردن به دلیل درد در دهان

خونریزی خفیف اگر لکه‌ها کنده شوند

در موارد نادر، برفک دهانی می‌تواند با برفک ناحیه پوشک (yeast diaper rash) همراه باشد که باعث قرمزی شدید با حاشیه قرمز می‌شود.

چرا نوزادان دچار برفک دهانی می‌شوند؟

برفک دهانی در نوزادان به دلیل رشد بیش از حد مخمر کاندیدا آلبیکنس در دهان ایجاد می‌شود. در شرایط عادی، این مخمر به طور طبیعی در دهان نوزاد و حتی در بدن دیگر افراد وجود دارد، اما زمانی که سیستم ایمنی بدن نوزاد قادر به کنترل رشد آن نباشد، عفونت رخ می‌دهد.

برخی از عوامل و شرایط می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد برفک دهانی در نوزادان شوند:

تکامل ناقص سیستم ایمنی: نوزادان به دلیل سیستم ایمنی ناقص خود در معرض ابتلا به عفونت‌های مختلف از جمله برفک دهانی قرار دارند.

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند به طور موقت باکتری‌های مفید موجود در دهان نوزاد را از بین ببرد و زمینه را برای رشد بیش از حد مخمر کاندیدا فراهم کند.

زایمان طبیعی: نوزادان می‌توانند برفک دهانی را از مادر خود در هنگام زایمان طبیعی دریافت کنند. در این حالت، مخمر کاندیدا آلبیکنس معمولاً در واژن مادر زندگی می‌کند و ممکن است هنگام زایمان از مادر به نوزاد منتقل شود.

عفونت‌های مخمری واژینال یا نوک سینه مادر: نوزاد می‌تواند آن را در حین زایمان یا از طریق شیر مادر دریافت کند.

ضعف سیستم ایمنی: نوزادانی که از بیماری‌های خاص یا درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی رنج می‌برند، بیشتر در معرض ابتلا به برفک دهانی قرار دارند.

چگونه برفک دهانی تشخیص داده می‌شود؟

پزشک معمولاً با معاینه دهان نوزاد و بررسی علائم، تشخیص برفک دهانی را خواهد داد. در بیشتر موارد، این عفونت به‌وضوح با مشاهده لکه‌های سفید و شیری قابل‌شناسایی است. پزشک همچنین ممکن است از والدین سؤالاتی در مورد علائم کودک، مدت‌زمان شروع آن‌ها و تأثیرات آن بر تغذیه و رفتار کودک بپرسد.

اگر برفک دهانی با علائم دیگری مانند تب، مشکل در بلع، یا زخم‌های شدید همراه باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند نمونه‌برداری از ناحیه آلوده (scraping) برای بررسی زیر میکروسکوپ را توصیه کند.

درمان برفک دهانی در نوزادان

در اکثر موارد، برفک دهانی نیازی به درمان خاصی ندارد و خودبه‌خود بهبود می‌یابد. بااین‌حال، در صورت نیاز به درمان، معمولاً از داروهای ضدقارچ برای کنترل عفونت استفاده می‌شود. دو درمان اصلی برای برفک دهانی در نوزادان عبارت‌اند از:

قطره‌های ضدقارچ نایستاتین: این دارو معمولاً به‌عنوان اولین درمان برای برفک دهانی در نوزادان تجویز می‌شود. دارو با استفاده از یک قطره‌چکان کوچک به نواحی آسیب‌دیده دهان نوزاد اعمال می‌شود و معمولاً ۴ بار در روز، به مدت ۷-۱۴ روز، حتی پس از ناپدیدشدن علائم، ادامه می‌یابد.

ژل میکونازول: اگر قطره‌ها مؤثر نباشند، پزشک ممکن است ژل میکونازول را تجویز کند. این ژل باید با انگشت تمیز روی نواحی آلوده دهان مالیده شود و مناسب برای نوزادان بالای ۴-۶ ماهگی است.

نکات مهم در درمان:

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند به طور موقت باکتری‌های مفید موجود در دهان نوزاد را از بین ببرد و زمینه را برای رشد بیش از حد مخمر کاندیدا فراهم کندبرای جلوگیری از خطر خفگی، باید داروها به‌آرامی و در دوزهای کم روی قسمت‌های جلویی دهان کودک اعمال شوند.

پس از استفاده از دارو، دست‌های خود را به‌خوبی بشویید تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.

درمان باید مطابق با دستور پزشک و حتی بعد از ازبین‌رفتن علائم، برای حداقل دو روز ادامه یابد.

اگر نوزاد شیرمادرخوار است، مادر نیز باید نوک سینه‌ها را با کرم ضدقارچ مانند کلوتریمازول درمان کند تا از انتقال مجدد جلوگیری شود.

اگر عفونت عود کرد، پستانک‌ها و سر بطری‌ها را جوشانده یا استریل کنید.

زمان مکیدن شیر یا پستانک را به ۲۰ دقیقه در هر وعده محدود کنید تا رشد قارچ کمتر شود.

درمان‌های جایگزین:

اگر درمان‌های اولیه نتیجه ندادند یا عفونت به مدت بیش از یک هفته ادامه پیدا کرد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت شک به علائم دیگر مانند تب یا ناتوانی در تغذیه نوزاد، حتماً پزشک را مطلع کنید.

پیشگیری از برفک دهانی در نوزادان

اگرچه بیشتر موارد برفک دهانی به دلایل نامشخص رخ می‌دهند، ولی با رعایت چند نکته می‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد:

استریل کردن وسایل تغذیه: بطری‌ها، پستانک‌ها و سایر اسباب‌بازی‌های دهانی که نوزاد شما استفاده می‌کند، باید به طور منظم استریل شوند.

جوشاندن یا استریل کردن پستانک‌ها و سر بطری‌ها به طور منظم.

مسواک‌زدن دندان‌ها: اگر نوزاد شما دندان دارد، مسواک‌زدن دندان‌ها به طور منظم می‌تواند به جلوگیری از رشد قارچ‌ها در دهان کمک کند.

شستن دست‌ها: پس از تعویض پوشک و قبل از هر نوع تماس با دهان نوزاد، دست‌های خود را کاملاً بشویید.

درمان عفونت‌های مخمری مادر (واژینال یا نوک سینه) قبل یا حین شیردهی.

مراجعه به دندانپزشک: با شروع از سنین پایین، نوزاد خود را برای معاینه‌های دندانپزشکی منظم ببرید تا از مشکلات دندانی و دهانی پیشگیری کنید.

عوارض برفک دهانی

اگرچه برفک دهانی در نوزادان معمولاً یک مشکل بی‌خطر است، ولی در مواردی می‌تواند عوارضی مانند انتقال عفونت به نوک سینه مادر ایجاد کند. در این صورت، مادر ممکن است به برفک نوک سینه دچار شود. علائم برفک نوک سینه شامل ترک‌های دردناک، زخم‌ها و التهاب در ناحیه نوک سینه است.

درمان برفک نوک سینه:
درمان‌های ضدقارچ موضعی برای نوک سینه‌ها معمولاً شامل کرم‌ها یا پمادهای ضدقارچی است که باید طبق تجویز پزشک استفاده شوند. مادران می‌توانند همچنان به شیردهی ادامه دهند، اما باید مراقب سلامت نوک سینه‌ها باشند و در صورت لزوم از کرم‌های درمانی استفاده کنند.

علاوه بر این، مشکل در تغذیه می‌تواند منجر به کاهش وزن یا کم‌آبی شود. در موارد نادر، عفونت به مری گسترش می‌یابد و باعث درد شدید در بلع می‌شود.

کی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر نوزاد شما علائم برفک دهانی نشان می‌دهد و یکی از شرایط زیر را دارد، باید به پزشک مراجعه کنید:

نوزاد شما کمتر از ۳ ماه سن دارد یا زودرس/کم‌وزن است.

لکه‌های سفید به‌راحتی از دهان جدا نمی‌شوند.

برفک دهانی همراه با علائم جدی‌تری مانند تب، مشکلات تنفسی، اسهال یا مشکل در بلع باشد.

علائم بعد از یک هفته درمان بهبود نیافته باشد.

نتیجه‌گیری

برفک دهانی یک مشکل شایع در نوزادان است که بیشتر اوقات به‌راحتی درمان می‌شود. علائم آن شامل لکه‌های سفید و درد در دهان کودک است و در بیشتر موارد خودبه‌خود بهبود می‌یابد. با درمان‌های مناسب و پیشگیری‌های ساده می‌توان این مشکل را به‌راحتی مدیریت کرد. در کودکان بزرگ‌تر، عوامل دیگری مانند خشکی دهان یا استفاده از استنشاقی‌های کورتیکواستروئیدی می‌تواند نقش داشته باشد. والدین باید به علائم این بیماری توجه داشته باشند و در صورت نیاز، با پزشک متخصص مشورت کنند تا از درمان سریع و مؤثر بهره‌مند شوند.

یادآوری: همیشه قبل از استفاده از هر دارویی با پزشک مشورت کنید.