سال‌هاست آمریکا تصویری خطرناک از ایران ساخته که بتواند به بهانه  «حفظ صلح جهانی»، با ابزار تحریم، اقتصادش را سرپا نگهدارد. در واقع تحریم، چیزی فراتر از یک ابزار سیاسی است: تحریم برای آمریکا نه یک ابزار صرفاً سیاسی، بلکه ستون اصلی چرخه‌ سود و بقای نظام سرمایه‌داری‌ست که میلیاردها دلار سود عاید شرکت‌های نظامی، انرژی، مالی و حتی کشاورزی‌اش کرده است.

سود صنایع نظامی در سایه ایران هراسی

به گزارش الجزیره، تحریم ایران و بزرگ‌نمایی خطر آن موجب افزایش بودجه نظامی متحدان آمریکا و سفارش جنگ‌افزارهای بیشتر شد که به سود سهام‌داران و شرکت‌های دفاعی آمریکایی تمام شده است.

به عنوان مثال، درآمد سالانه شرکت «لاکهید مارتین» از حدود ۴۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۷۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این رشد تا حدی ناشی از قراردادهای پرسود تسلیحاتی با دولت آمریکا و متحدانش در غرب آسیا بوده است.

بر اساس داده‌های «کنگره آمریکا»، خاورمیانه بازار اصلی صنعت تسلیحات ایالات متحده است و تحریم‌های ایران این بازار را تقویت کرده‌ است به طوریکه بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، حدود ۴۵٪ از کل تسلیحات وارداتی خاورمیانه توسط آمریکا تأمین شده است. این ارقام نشان می‌دهد که ایران‌هراسی ناشی از تحریم‌ها، بازاری بسیار پرسود برای مجتمع‌های نظامی آمریکا ایجاد کرده است.

برای مثال، عربستان سعودی در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ بزرگ‌ترین واردکننده سلاح در جهان بود و نزدیک به ۷۳٪ از تسلیحات وارداتی‌اش را از آمریکا خریداری کرده است. در همین دوره، دولت ترامپ قراردادهایی به ارزش صدها میلیارد دلار با عربستان و امارات امضا کرد که توجیه اصلی آن «مقابله با تهدید ایران» عنوان شد.

سود نفت و انرژی آمریکا از حذف نفت ایران

تحریم نفت ایران پس از خروج آمریکا از برجام، نقش مهمی در تغییر موازنه بازار جهانی انرژی داشت. به گزارش الجزیره، پس از اعلام خروج واشنگتن از برجام و بازگشت تحریم‌های نفتی در سال ۲۰۱۸، بهای شرکت نفت برنت به حدود ۷۷ دلار در هر بشکه رسید؛ یعنی بالاترین سطح در سه سال گذشته در آن زمان.

به گزارش رسمی کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۹، اگر صادرات نفت ایران بازگردد و روزانه ۱ تا ۲ میلیون بشکه به بازار اضافه شود، احتمالاً مازاد عرضه باعث افت قیمت جهانی نفت خواهد شد. افت قیمت نفت اگرچه به نفع مصرف‌کنندگان است اما می‌تواند بر صنعت نفت آمریکا اثر منفی بگذارد. به عبارت دیگر، تحریم نفت ایران با کاهش عرضه جهانی، قیمت‌ها را بالا نگه داشته و سود شرکت‌های نفتی آمریکایی را تضمین کرده است.

سود نهادهای مالی و وال‌استریت از تحریم‌ها

تحریم‌های ایران علاوه بر سودآوری برای صنایع نظامی و نفتی، برای نهادهای مالی و خزانه‌داری آمریکا نیز منبع درآمد شده است. به گزارش رویترز، بانک فرانسوی «BNP» در سال ۲۰۱۴ به دلیل مبادلات دلاری با ایران و سایر کشورهای تحت تحریم، ۸٫۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.

در سال ۲۰۱۹ نیز بانک انگلیسی «استاندارد چاترد» بابت نقض تحریم‌های ایران و کشورهای دیگر بیش از ۱٫۱ میلیارد دلار جریمه شد که از این مبلغ، ۹۲۸ میلیون دلار نصیب مقامات آمریکایی از جمله وزارت خزانه‌داری و ایالت نیویورک گردید. علاوه بر این، بانک «کردیت آگریکول» فرانسه ۷۸۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ و بانک « ING» هلند ۶۱۹میلیون دلار در سال ۲۰۱۲ بابت نقض تحریم‌های ایران جریمه شدند.

در مجموع طی یک دهه اخیر، ایالات متحده بیش از ۱۵ میلیارد دلار درآمد مستقیم از محل جریمه بانک‌های خارجی به دست آورده است. این مبالغ وارد خزانه دولت آمریکا و ایالت‌هایی مانند نیویورک شده است.

تحریم؛ اسم رمز حذف رقیب

ابزار تحریم، حتی بازار مصرفی و بخش کشاورزی را هم به نفع آمریکا تغییر داد. بر اساس یک مستند تحقیقی از شبکه‌ (KQED / PBS) ایالت کالیفرنیا با عنوان «Pistachio Wars»، صنعت پسته آمریکا که رقیب اصلی پسته ایران است، رشد خود را مرهون تحریم‌های ایران می‌داند. در این مستند کشاورزان آمریکایی صراحتا می‌گویند که تحریم‌ها، راه را برای تسلطشان بر بازار جهانی هموار کرده و زمانی که در سال ۲۰۱۶ و با اجرای برجام، پسته ایران موقتاً اجازه یافت به بازار آمریکا بازگردد، نگرانی از دست‌دادن سهم بازار در میان تولیدکنندگان آمریکایی افزایش یافت.

این روایت در گزارش‌های تحلیلی مؤسسه انگلیسی بورس و بازار نیز تأیید شده است. آن‌ها نشان می‌دهند که پس از تشدید تحریم‌ها، صادرات پسته آمریکا بیش از دو برابر شد و این فضای رقابتی را به نفع آمریکا تغییر داد.

بنابراین آنچه آمریکا از آن به‌عنوان «ابزار فشار» یاد می‌کند، در عمل یک ماشین سودسازی چندلایه است:

• شرکت‌های دفاعی با هر موج تنش سود می‌برند و سهام‌شان بالا می‌رود.
• شرکت‌های نفتی از حذف نفت ایران، بازار کوچک‌تر و قیمت‌های بالاتر را به جیب می‌زنند.
• بانک‌ها و نهادهای مالی از جریمه‌ متخلفان دور زدن تحریم‌ها بهره‌مند می‌شوند.
• کشاورزان و تولیدکنندگان آمریکایی از کنارزدن رقبای ایرانی در برخی محصولات سود می‌برند.

در حقیقت، «برجام بدون آمریکا» و حتی «اسنپ‌بک با آمریکا» فقط ابزارهایی برای فشار بر ایران نیستند؛ بلکه اهرم‌هایی برای حفظ چرخه‌ سود اقتصادی واشنگتن و وال‌استریت‌اند.