عباس علیه‌اسلام تنها یک برادر فداکار نبود؛ او امام‌شناس، موقعیت‌شناس و صاحب بصیرت در زمانه فتنه بود. او نماد وفاداری همراه با شناخت بود؛ نه تعصب کور. حضرت امام‌شناس و موقعیت‌شناس بود و می‌دانست حق چیست و کجا باید ایستاد. وفاداری واقعی یعنی همین: اطاعت از امام، حتی در گردباد فتنه.
بصیرت یعنی چه؟
در عاشورا که غبار تردید فضای جامعه را پر کرده بود، حضرت اباالفضل‌علیه‌السلام دل به ظاهر و شعارها نسپرد، بلکه به حقیقت پایبند ماند. او آزاده‌ای بود که اسیر ترس و تعصب نشد و بصیرتش را حفظ کرد؛ یعنی حقیقت را شناخت و بر آن ایستاد.
تحلیل بصیرت حضرت عباس‌علیه‌السلام
۱- شناخت امام زمان خود
امام حسین‌علیه‌السلام در نامه‌ای که برای خواص کوفه فرستاد، نوشت: هر کس حقیقت را از من بپذیرد و از من پیروی کند، از خدا پیروی کرده است (لهوف، ص۴۱). حضرت عباس‌علیه‌السلام دقیقاً چنین کرد. او در کنار امام نماند چون فقط برادرش بود، بلکه چون امام زمان خود را شناخته بود و پیروی از او را اطاعت خدا می‌دانست.
تحلیل بصیرت حضرت عباس‌علیه‌السلام
۲- فرمان‌برداری همراه با معرفت
در روز عاشورا، حضرت عباس‌علیه‌السلام وقتی به فرات رسید و دست به آب برد، با آن‌که تشنه بود، ننوشید. این کار از سر ادب و معرفت به جایگاه امام و اهل‌بیت‌علیهم‌السلام بود. او به نفس خود گفت: «ای نفس، بعد از حسین زندگی ارزشی ندارد، نمی‌خواهم بعد از او زنده بمانی.» (مقرم، مقتل حضرت عباس‌علیه‌السلام، ص۲۹۶).
تحلیل بصیرت حضرت عباس‌علیه‌السلام
۳- فهم دقیق از حق و باطل
حضرت عباس‌علیه‌السلام در دوران خلافت امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام پرورش یافته بود؛ دورانی که حق و باطل در هم آمیخته بود. او آموخته بود که ملاک حق، اکثریت نیست، بلکه امام معصوم است. وی فرق نفاق و ایمان را به‌خوبی می‌فهمید. امام سجادعلیه‌السلام درباره حضرت عباس‌علیه‌السلام فرمود: عموی ما عباس، دارای بصیرتی نافذ و ایمانی استوار بود. (مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۱۱۲).
تحلیل بصیرت حضرت عباس‌علیه‌السلام
۴- فدایی امام
بسیاری از افراد تا صبح عاشورا در اردوگاه امام بودند اما رفتند؛ بعضی به طمع امان‌نامه، و برخی از ترس. اما حضرت عباس‌علیه‌السلام وقتی شنید دشمن برای او و برادرانش امان‌نامه آورده، با خشم پاسخ داد:
«خدا تو و امان‌نامه‌ات را لعنت کند. مرا امان می‌دهی در حالی که فرزند پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله امان ندارد!»
(الإرشاد مفید، ج۲، ص۱۰۸
پیام شما به ما