دیگر لازم نیست به مطب بروی یا در صف داروخانه بایستی؛ کافی است یک پست در سایت‌های سبک‌زندگی بگذاری یا سوالی از مامان‌بلاگر محبوبت بپرسی. در عرض چند دقیقه، نسخه‌ای در دست داری که شاید از نظر جزئیات از یک نسخه پزشک هم کامل‌تر باشد! اما آیا این روش درمان، واقعاً درمان است یا مسیری به‌سوی آسیب‌های پنهان و دردهای ناگفته؟

«سلام مامانا! پسرم دو روزه سرفه داره، می‌تونم بهش آموکسی‌سیلین بدم؟»
سوالی آشنا که بارها در فروم‌های مادرانه یا استوری‌های اینستاگرامی دیده‌ایم. پاسخ‌ها هم بی‌درنگ می‌رسند:
«آره منم به دخترم دادم، خیلی زود خوب شد.»
«نه عزیزم! اگه تب نداره لازم نیست، فقط با بخور درستش کن.»
اما در این میان، چیزی که گم می‌شود، نظر متخصص واقعی و تشخیص علمی است.

پدیده «مامان‌پزشک‌ها»
پدیده‌ای که دیگر پنهان نیست: مادرانی که با جست‌وجو در گوگل، عضویت در گروه‌های تلگرامی یا دنبال‌کردن بلاگرهای parenting، خود را در مقام پزشک می‌بینند و بدون آگاهی از عواقب، دارو و درمان تجویز می‌کنند.

چرا برخی مادران جای پزشک می‌نشینند؟
دسترسی سریع و رایگان:
رفتن به پزشک وقت‌گیر و پرهزینه است، اما پرسش در یک گروه مجازی، سریع و بی‌هزینه پاسخ داده می‌شود.
اعتماد به تجربه‌های مادرانه:
برخی مادران، تجربه دیگر مادران را معتبرتر از توصیه رسمی پزشکان می‌دانند.

اعتقاد به بلاگرهای شبه‌علمی:
بلاگرهایی با هزاران دنبال‌کننده، تجربه‌های شخصی خود را با لحنی علمی بازگو می‌کنند، به‌گونه‌ای که مخاطب حس می‌کند نسخه‌ای تخصصی دریافت کرده است.

آسیب‌های پنهان نسخه‌های اینترنتی
۱. مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها
توصیه‌هایی مانند «آموکسی‌سیلین برای هر سرفه‌ای خوبه» باعث مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و افزایش مقاومت باکتریایی شده است.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که تا سال ۲۰۵۰، مقاومت آنتی‌بیوتیکی ممکن است به بحران جهانی سلامت تبدیل شود.

۲. تأخیر در تشخیص بیماری‌های جدی
اعتماد به توصیه‌های غیراصولی می‌تواند علائم مهمی چون تب بالا یا تشنج را نادیده بگیرد و زمان طلایی مراجعه به پزشک را از بین ببرد.
برای مثال، تب طولانی در کودک ممکن است نشانه مننژیت باشد، نه صرفاً سرماخوردگی.

۳. مسمومیت دارویی
دوزهای نادرست بر اساس سن یا وزن کودک، مثل استفاده از شربت‌های بزرگسالان برای نوزادان، می‌تواند منجر به مسمومیت یا حتی مرگ شود.
یک مطالعه در ایران نشان داد که ۳۰٪ مسمومیت‌های دارویی در کودکان، ناشی از مصرف خودسرانه است.

۴. اشتراک تجربه‌های خطرناک
توصیه‌هایی مانند «برای پایین آوردن تب کودک را در آب سرد بگذارید» یا «برای نوزاد زیر یک سال از عسل استفاده کن» نه‌تنها مفید نیستند، بلکه بسیار خطرناک‌اند. (عسل می‌تواند منجر به بوتولیسم شود.)

شبکه‌های اجتماعی؛ زمین بازی بی‌پزشک‌ها
گروه‌های تلگرامی «مامان‌های مهربان»
در این گروه‌ها، مادران بدون هیچ نظارتی نسخه‌های پزشکی را به اشتراک می‌گذارند، حتی تصویر نسخه‌ها را می‌فرستند و دیگران را به استفاده از آن‌ها ترغیب می‌کنند.

بلاگرهای بدون صلاحیت
برخی اینفلوئنسرها با انتشار ویدیوهایی جذاب، داروهای گیاهی یا مکمل‌های غیراستاندارد را تبلیغ می‌کنند. در یک مورد ثبت‌شده در ایران، مصرف یک شربت گیاهی تبلیغ‌شده توسط بلاگر، باعث نارسایی کلیه در کودک ۴ ساله شد.

تبلیغات پنهان
برخی توصیه‌های مادرانه، درواقع تبلیغات غیرمستقیم برندهای دارویی خاص‌اند، بی‌آن‌که مخاطب متوجه پشت‌پرده آن باشد.

راهکار چیست؟
افزایش سواد سلامت: آموزش مادران برای تشخیص مرز تجربه شخصی با تجویز علمی.
ورود نظارتی نهادهای مسئول: مشارکت وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در پایش توصیه‌های درمانی در فضای مجازی.
تولید محتوای معتبر توسط پزشکان: حضور فعال‌تر پزشکان در شبکه‌های اجتماعی برای ارائه اطلاعات صحیح.
رسانه و فرهنگ‌سازی: بیان عواقب توصیه‌های نادرست با زبان ساده، مستند و تأثیرگذار.

حرف آخر
مادران بهترین نیت‌ها را دارند؛ اما نیت خوب کافی نیست.
وقتی درمان از مسیر فضای مجازی و دور از تخصص می‌گذرد، ممکن است نتیجه‌ای جز آسیب و پشیمانی نداشته باشد.
درمان را باید به اهلش سپرد، تجربه را با احتیاط به اشتراک گذاشت.