تهران؛ آلوده‌ترین شهر جهان!

چند روزی می‌شود که تهران در رقابت با آلوده‌ترین شهرهای جهان پیشی گرفته و با شاخص آلودگی مثبت ۲۰۰ و رنگ بنفش در صدر جدول قرار دارد، در این مدت تصاویری از وضعیت آلودگی در رسانه‌ها منتشر شد؛ از ناپدید شدن برج میلاد گرفته تا تصویری از قله توچال که شهر تهران زیر باری از آلودگی و تیرگی دفن شده بود.

جای مردان سیاست...

آلودگی هوا معضلی است که بسیاری از سازمان‌ها مسئولیت آن را به دوش دیگری می‌اندازند و هیچ سازمانی پاسخگو این وضع نیست، روی قانون هوای پاک هم مدتهاست مثل خیلی از شهروندها مه و آلودگی نشسته است. حالا با این وضع کمیته اضطرار آلودگی تشکیل می‌شود، مدارس و ادارات را تعطیل می‌کنند، گاهی هم دستور توقف ماسوزت‌سوزی در مقابل قطعی برق صادر می‌شود؛ اما در این شرایط چه می‌شود کرد در بیرون هوای پاک نداریم و در خانه برق!

آلودگی هوا و اثرات آن بر سلامت روان

آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای سلامت عمومی است که تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت روان دارد. مطالعات علمی نشان داده‌اند که آلودگی هوا، به ویژه ذرات معلق ریز (PM۲.۵) و اکسیدهای نیتروژن، با افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر مرتبط است. این تأثیرات عمدتاً از طریق مکانیسم‌هایی مانند التهاب عصبی و استرس اکسیداتیو در مغز ایجاد می‌شود.

التهاب عصبی و ارتباط آن با آلودگی

ذرات PM۲.۵ به دلیل اندازه کوچک خود می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کنند و باعث التهاب در مغز شوند. این التهاب باعث اختلال در تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی همچون سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین می‌شود که نقش‌های کلیدی در تنظیم خلق‌وخو دارند. اختلال در این سیستم می‌تواند منجر به بروز اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب شود.

استرس اکسیداتیو

قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها موجب تولید رادیکال‌های آزاد می‌شود که می‌توانند به سلول‌های مغزی آسیب بزنند. این آسیب باعث کاهش انعطاف‌پذیری مغز و افزایش آسیب‌پذیری آن در برابر اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی می‌شود.

آلودگی هوا و اختلالات روانی در آمار

تحقیقی در آمریکا نشان داده که در مناطق با آلودگی هوای بالا، شیوع افسردگی و اضطراب بیشتر است. این افراد به‌طور ویژه در معرض مشکلات روانی قرار دارند و احتمال مواجهه با این اختلالات در این مناطق بیشتر است. همچنین تحقیقات مشابهی در دانمارک نیز نشان دادند که میزان اختلالات روانی در مناطقی با سطح بالای آلودگی PM۲.۵ بیشتر است. علاوه‌بر این داده‌های رسانه‌های اجتماعی، به ویژه توییتر، نشان داده‌اند که افراد در روزهای آلوده به هوا، بیشتر نگرانی‌های روانی دارند و احساس رفاه عمومی آن‌ها کاهش می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که آلودگی هوا تأثیر منفی بر احساس خوشبختی و سلامت روان افراد می‌گذارد.

کودکان و نوجوانان: آسیب‌پذیرتر در برابر آلودگی

کودکان و نوجوانان به دلیل در حال رشد بودن مغز و بدنشان، بیشتر در معرض خطرات آلودگی هوا هستند. مطالعات نشان داده‌اند که کودکان در مناطق آلوده بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند. به‌ویژه در چین، این ارتباط بین آلودگی هوا و افزایش مشکلات روانی در کودکان قوی‌تر است. همچنین، آلودگی هوا در نوجوانان می‌تواند رفتارهای پرخطر و مشکلاتی نظیر خودکشی را افزایش دهد. علاوه بر تأثیرات روانی، آلودگی هوا می‌تواند بر توانایی‌های شناختی کودکان تأثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی مانند کاهش حافظه و اختلالات یادگیری در آینده شود.

آلودگی و کاهش رفاه عمومی

تحقیقات نشان داده‌اند که در روزهای آلوده، افراد احساس خوشبختی کمتری دارند و بیشتر نگران سلامت روان خود هستند. در یکی از تحقیقات، ۲۱۰ میلیون توییت مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد در روزهای آلوده، نگرانی‌های روانی و احساس ناراحتی بیشتری در افراد گزارش شده است. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که افراد ساکن در مناطق آلوده، در آزمون‌های حافظه، تمرکز و حل مسائل ضعیف‌تر عمل می‌کنند. برای مثال در یک تحقیق در سوئد، افرادی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند در آزمون‌های حافظه و حل مسائل نمرات کمتری کسب کرده‌اند.

آلودگی هوا؛ غول بی‌شاخ و دم این روزها

آلودگی هوا تأثیرات جدی بر سلامت روان افراد دارد. ذرات معلق ریز مانند PM۲.۵ و آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن، از طریق مکانیسم‌هایی چون التهاب عصبی و استرس اکسیداتیو به سلامت روان آسیب می‌زنند. این تأثیرات نه‌تنها در بزرگسالان، بلکه در کودکان و نوجوانان نیز مشهود است و می‌تواند بر عملکرد شناختی و رفاه عمومی تأثیر بگذارد. بنابراین، نیاز به اقدام فوری برای کاهش آلودگی هوا و بهبود خدمات سلامت روان در این مناطق به شدت احساس می‌شود.